Η 4.930 λέξεων επιστολή παραίτησης του εκπαιδευτικού από θέση του αναπληρωτή σε επαγγελματικό λύκειο (ΕΠΑΛ) της χώρας καθηλώνει. Είχε προσληφθεί πριν από μόλις 10 ημέρες σε νησί του Ιονίου και εκεί, για να συμπληρώνει το υποχρεωτικό εβδομαδιαίο ωράριό του, ορίστηκε να κάνει μάθημα σε ένα ΕΠΑΛ και δύο γυμνάσια. Από τις πρώτες ημέρες στο ΕΠΑΛ αντιμετώπισε μια κατάσταση βίας και ασυδοσίας από μαθητές, που ήθελαν να επιβάλουν τον τσαμπουκά τους στον «πρωτάρη» καθηγητή. «Μπες, κάτσε, βούλωσ’ το, μη βάζεις απουσίες και μη τολμήσεις να κόψεις κανέναν», του είπαν, όπως λέει στην επιστολή παραίτησής του.
Δεν είναι, βέβαια, το πρώτο περιστατικό που έρχεται στο φως και καταδεικνύει την υποβάθμιση στα ΕΠΑΛ. Γιατί λοιπόν η επαγγελματική εκπαίδευση –φοιτούν περί τους 101.000 μαθητές στα περίπου 350 ΕΠΑΛ– παραμένει ο φτωχός συγγενής του ελληνικού σχολείου, τη στιγμή που η αγορά εργασίας αναζητά μεσαία στελέχη και η ανεργία είναι σταθερά σε διψήφια νούμερα; Τι κάνει η πολιτεία; Οι πλευρές του θέματος κρίσιμες: η εδραιωμένη άποψη των οικογενειών ότι δουλειά εξασφαλίζει μόνο το πανεπιστήμιο, το χαλαρό πλαίσιο στα σχολεία, η πολιτική αμηχανία του υπουργείου Παιδείας. Από την άλλη, το ΙΕΠ μέσω 360 νέων προγραμμάτων σπουδών σχεδιάζει μια νέα σελίδα για τα ΕΠΑΛ.
Ο εκπαιδευτικός, με ειδικότητα τη βιολογία, έστειλε την επιστολή του στο ενημερωτικό site www.alfavita.gr, όπου είναι αναρτημένη. Με γενναιότητα περιγράφει μια κατάσταση διαλυτική της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο ίδιος δεν επιθυμεί να δημοσιοποιήσει τα στοιχεία του ούτε του σχολείου του, «θεωρώ πως δεν θα βοηθούσε σε τίποτα ο διασυρμός ενός σχολείου. Αλλωστε, αυτά συμβαίνουν γενικότερα σε διάφορα ΕΠΑΛ της χώρας», τονίζει. Σε μια προσπάθεια συμπύκνωσης των γεγονότων όπως παρουσιάζονται στην επιστολή, ο εκπαιδευτικός αντιμετωπίστηκε με πλήρη απαξίωση από ομάδα μαθητών του ΕΠΑΛ, οι οποίοι τον έβρισαν, τον απείλησαν, θέλησαν να δείξουν πως αυτοί κάνουν κουμάντο στην τάξη και, μάλιστα, με τη συνδρομή εξωσχολικού «νταή». «Το μόνο που μπορώ να σας πω είναι ότι συνεδριάζει ο σύλλογος διδασκόντων για το πώς θα χειριστούμε το ζήτημα», ήταν η απάντηση χθες στην «Κ» των εκπαιδευτικών του ΕΠΑΛ στο νησί.
Καίριος παράγοντας υποβάθμισης είναι η αντίληψη της ελληνικής οικογένειας και της κοινωνίας πως δουλειά εξασφαλίζει μόνο το πανεπιστημιακό πτυχίο.
Καίριος παράγοντας για την απαξίωση της επαγγελματικής εκπαίδευσης είναι η αντίληψη της ελληνικής οικογένειας και κοινωνίας πως δουλειά εξασφαλίζει μόνο το πανεπιστημιακό πτυχίο. Ενδεικτικό είναι ότι επί δεκαετίες το 70% των αποφοίτων γυμνασίου συνέχιζε στο γενικό λύκειο (που οδηγούν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις για τα ΑΕΙ) και το 30% σε ΕΠΑΛ. Ετσι, μαθητές με χαμηλές σχολικές επιδόσεις κατευθύνονται στα ΕΠΑΛ, «αφού δεν παίρνουν τα γράμματα, ας μάθουν μια τέχνη», όπως λέγεται. Ποιοτικές μελέτες για το γνωσιακό επίπεδο των μαθητών ΕΠΑΛ δεν υπάρχουν από το υπουργείο Παιδείας. «Εχουμε παιδιά από χαμηλά οικονομικά και κοινωνικά στρώματα, με οικογενειακά προβλήματα, τα οποία τα φέρνουν στο σχολείο. Για να ισορροπήσει το σχολείο απαιτείται δουλειά από τους εκπαιδευτικούς και τους γονείς», παρατηρεί ο κ. Παυσανίας Νταράλας, διευθυντής του Προτύπου ΕΠΑΛ Τρικάλων. «Δεν μπορούν να πληρώσουν χρήματα για φροντιστήρια, δεν έχουν γονείς που μπορούν να τα βοηθήσουν στο σχολείο, ζουν σε υποβαθμισμένες περιοχές, υπάρχουν παιδιά που έχουν νιώσει παραμέληση, που στερούνται τα στοιχειώδη, που δεν έχουν ελπίδα. Ετσι, λειτουργούν διαλυτικά μέσα στην τάξη. Προσέξτε, δεν είναι η πλειονότητα, αλλά ο ρόλος αυτών των παιδιών είναι καθοριστικός», προσθέτει φιλόλογος σε ΕΠΑΛ. Είναι ενδεικτικό, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», ότι αρκετοί μαθητές των ΕΠΑΛ παίρνουν απολυτήριο (που απαιτεί να έχουν τη βάση απόλυσης) αλλά δεν τους ενδιαφέρει να πάρουν ειδικότητα – κάτι που απαιτεί υψηλότερους βαθμούς.
Ματαιώνεται ένας δάσκαλος με δεμένα χέρια
«Ενας ματαιωμένος εκπαιδευτικός με δεμένα χέρια, που φοβάται, δεν μπορεί να εμπνεύσει, αυτομάτως δηλαδή παύει να είναι δάσκαλος». Αυτό λέει στην «Κ» ο εκπαιδευτικός που υπέβαλε την παραίτησή του λόγω των συνθηκών που αντιμετώπισε στο σχολείο από μερίδα μαθητών. Συγκεκριμένα, στο κείμενό του αναφέρει: «Δεν νομίζω πως η ηρωοποίηση ή η αποδόμησή μου μπορεί να προσφέρει κάτι ουσιαστικό στα προβλήματα της εκπαίδευσης, και κατ’ επέκταση της κοινωνίας. Δεν είναι φυσικά μόνο πρόβλημα κάποιων ΕΠΑΛ, αλλά βαθύτερο και ουσιαστικότερο που αφορά συνολικά την πολιτεία μας. Στην επιστολή παραίτησης κάνω ιδιαίτερη μνεία στα έξυπνα κινητά, αναφέρομαι στην ψηφιακή αλλοτρίωση. Είναι ένα κρίσιμο θέμα που πρέπει να βγει από τα στενά επιστημονικά πλαίσια στα οποία συζητείται. Σε δηλώσεις μου, αναφέρω τον διαπαιδαγωγικό ρόλο των ΜΜΕ. Είναι τουλάχιστον υποκρισία να αγνοούμε όλη αυτή τη βία, όλη αυτή τη χυδαιότητα που χρόνια τώρα περνάει μέσα από ταινίες και “ειδήσεις” και ανατρέφει, διαπαιδαγωγεί το σύνολο της κοινωνίας. Γνωρίζετε τι συμβαίνει στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Μαθητές πάνε με αλεξίσφαιρα στο σχολείο και εκπαιδευτικοί οπλοφορούν για παν ενδεχόμενο. Δεν μπορεί αυτή η κοινωνία να είναι το πρότυπό μας. Για την ακρίβεια, δεν χρειαζόμαστε κάποιο εξωγενές πρότυπο. Πρέπει μόνοι μας να επαναπροσδιορίσουμε τι κοινωνία θέλουμε· να πατήσουμε “φρένο” όπου πρέπει και ”γκάζι» όπου χρειαστεί. Θα επισημάνω πάλι πως ο στόχος της επιστολής μου δεν είναι να βρεθούν εξιλαστήρια θύματα ή να τιμωρηθούν παιδιά και εξωσχολικοί. Τα θέματα αυτά δεν λύνονται με πυροτεχνήματα, πρόκειται για βαθύτερες παθογένειες του εκπαιδευτικού μας συστήματος και της λειτουργίας της πολιτείας μας. Χρειάζεται οργάνωση, συντονισμός, μεθοδικότητα και υπομονή. Απαιτείται διαχρονικότητα. Η παρούσα θλιβερή κατάσταση δεν οφείλεται σε μία ή δύο κυβερνήσεις ούτε κατ’ αποκλειστικότητα στην κεντρική εξουσία, παρόλο που μαζί με τα ΜΜΕ έχει αποδείξει ότι μπορεί να επιβάλει δραματικές αλλαγές (θετικές ή αρνητικές) αν θέλει. Το πρόβλημα στην εκπαίδευση εμπεριέχει ζητήματα αυτοεκτίμησης. Ενας ματαιωμένος εκπαιδευτικός με δεμένα χέρια, που φοβάται, δεν μπορεί να εμπνεύσει, αυτομάτως δηλαδή παύει να είναι δάσκαλος. Το ίδιο ισχύει και στα παιδιά. Τέτοιες συμπεριφορές σαν αυτές που περιέγραψα υποδηλώνουν χαμηλή αυτοεκτίμηση, ματαίωση. Πρόκειται για ένα σύνθετο πρόβλημα που περιλαμβάνει τα λάθος πρότυπα, τον νεοπλουτισμό, την αποξένωση, την εμπορευματοποίηση, την έλλειψη αισθητικής, ρομαντισμού και ιδεολογίας. Βρίσκομαι σε αναμονή των εξελίξεων και ταυτόχρονα προσπαθώ να επανεκκινήσω τη ζωή μου. Εχω γίνει αποδέκτης μιας συγκινητικής αλληλεγγύης, ιδιαίτερα από την αγαπημένη Κρήτη».
Για το θέμα, η υπ. Παιδείας Νίκη Κεραμέως δήλωσε χθες (ΣΚΑΪ TV) ότι δόθηκε εντολή να διερευνηθεί, ενώ ο πρόεδρος του ΙΕΠ Γιάννης Αντωνίου ανέφερε στην «Κ» ότι ετοιμάζονται –αναμένονται στις αρχές του 2023– 360 νέα προγράμματα σπουδών, που θα αναμορφώσουν το περιεχόμενο της επαγγελματικής εκπαίδευσης και θα συνδέσουν τα ΕΠΑΛ με τις ανάγκες της αγοράς, καθιστώντας τα ελκυστικά.