Όταν οι φύλακες-άγγελοι των κακοποιημένων γυναικών «λυγίζουν»

Όταν οι φύλακες-άγγελοι των κακοποιημένων γυναικών «λυγίζουν»

Όσοι εργάζονται με γυναίκες που έχουν υποστεί έμφυλη βία καλούνται να επωμιστούν ένα έργο κρίσιμο και ευαίσθητο. Τι συμβαίνει όταν ο φόρτος είναι τέτοιος που δεν μπορούν πια να αποδώσουν και τι συνέπειες έχει αυτό για τα θύματα;

47" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μέσα στον χώρο των επειγόντων του Γενικού Κρατικού Νίκαιας καθημερινά οι γιατροί και οι νοσηλευτές/τριες έρχονται αντιμέτωποι με πολύ δύσκολες καταστάσεις, αλλά στις αρχές αυτού του μήνα το στομάχι τους σφίχτηκε. Μια 20χρονη κατέφτασε αιμόφυρτη, σε πολύ κακή κατάσταση, κινδύνευε να χάσει το μάτι της. Η κοπέλα είπε στο προσωπικό όσα πέρασε στα χέρια του αποκαλούμενου «δράκου της Νίκαιας» ο οποίος συνελήφθη μερικές μέρες αργότερα.

Πρόκειται μόνο για ένα δείγμα του τι έχουν να αντιμετωπίσουν οι επαγγελματίες πρώτης γραμμής που έρχονται αντιμέτωποι σε καθημερινή βάση με περιστατικά σεξουαλικής και έμφυλης βίας (ΣΕΒ). Συνήθως είναι ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, δικηγόροι και εργαζόμενοι/ες σε οργανώσεις που ασχολούνται με την έμφυλη βία και τις γυναίκες, αλλά μπορεί να είναι και ιατροί, νοσηλευτές/τριες, στελέχη της αστυνομίας. 

Αυτοί οι άνθρωποι καλούνται να επιτελέσουν ένα έργο τιτάνιο: να συμπαρασταθούν σε μια γυναίκα τσακισμένη, να την «ξεκλειδώσουν», να τη στηρίξουν, να της πούνε τα κατάλληλα λόγια, να την ενδυναμώσουν. 

Χάρτης των γυναικοκτονιών για το 2022 με στοιχεία από το Femicide.gr. Ανάλυση δεδομένων: Παύλος Μεθόδιος.

Και όλα αυτά την ώρα που προσπαθούν παράλληλα να κάνουν τη δουλειά τους, έχουν την ευθύνη να φροντίσουν σωστά έναν συνάνθρωπο και έχουν να διαχειριστούν τα δικά τους προβλήματα και τα προσωπικά τους αισθήματα απέναντι στο περιστατικό που αντιμετωπίζουν. Κάποιες φορές μπορεί να είναι ζήτημα ζωής και θανάτου.

Πώς αισθάνονται αυτοί που βοηθούν τις κακοποιημένες γυναίκες;

Δεν είναι τυχαίο ότι σε αυτούς τους κλάδους η εργασιακή εξουθένωση (burnout) είναι εξαιρετικά συχνή, όπως εξηγεί στην «Κ» η Σαββούλα Οικονόμου, συντονίστρια του τμήματος Προαγωγής Υγείας και Ευεξίας του ΚΜΟΠ-Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας.

Η κ. Οικονόμου είναι υπεύθυνη του προγράμματος «WeToo», το οποίο τρέχει και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες με χρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στόχος του είναι η πρόληψη και η καταπολέμηση του ψυχολογικού φόρτου σε επαγγελματίες που έρχονται σε επαφή με γυναίκες-θύματα ΣΕΒ, καθώς και η εκπαίδευση στη σωστή μεθοδολογία αντιμετώπισης τέτοιων περιστατικών.

Όταν οι φύλακες-άγγελοι των κακοποιημένων γυναικών «λυγίζουν»-1

Κατά τη διάρκεια του προγράμματος που τελειώνει αυτόν τον μήνα, έγιναν oμαδικές συναντήσεις με επαγγελματίες που έρχονται αντιμέτωποι/ες με πολλαπλά περιστατικά κακοποιημένων γυναικών σε ετήσια βάση. Τα κύρια αισθήματα όσων συμμετείχαν; Άγχος, τύψεις, αίσθημα ανεπάρκειας και ματαίωσης, προβλήματα ύπνου, συμπτώματα κατάθλιψης, burnout. Και ανακούφιση που επιτέλους υπήρξε ενδιαφέρον.

«Διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας»

Στα round tables της ΚΜΟΠ, 20 επαγγελματίες (κατά πλειοψηφία γυναίκες και όλες εργαζόμενες σε οργανώσεις) μίλησαν για το προφίλ των περιπτώσεων με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπες.

Όπως ανέφεραν, οι επιζώσες ΣΕΒ παρουσιάζουν μια «διαστρεβλωμένη αντίληψη της πραγματικότητας», δεν αισθάνονται ασφάλεια ή ότι έχουν έλεγχο στη ζωή τους, αντιμετωπίζουν συνθήκες που δεν τους επιτρέπουν να κάνουν σχέδια για το μέλλον. Κάποιες μισούν το σώμα τους.

Τα θύματα έχουν επίσης χαμηλή αυτοεκτίμηση, αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου και ξεσπάσματα οργής, δεν έχουν εμπιστοσύνη σε άλλους και έχουν τάση για απομόνωση. Σε επίπεδο ψυχοπαθολογίας, εμφανίζουν συμπτώματα PTSD (μετατραυματική αγχώδης διαταραχή), διαταραχών άγχους και διάθεσης, ακόμα και σκέψεις αυτοκτονίας.

Την ίδια ώρα, η επικοινωνία μαζί τους παρουσιάζει συχνά προκλήσεις λόγω διαφορετικού υπόβαθρου (πολιτιστικού, κοινωνικού, οικονομικού). Οι άνθρωποι που καλούνται να βοηθήσουν τις γυναίκες αυτές έχουν να αντιμετωπίσουν ακόμη τις ενοχές, τη ντροπή και τις επιφυλάξεις τους.

Τα προβλήματα

Αυτό που διαπιστώθηκε επίσης είναι ότι οι άνθρωποι που έρχονται σε πρώτη επαφή με τα θύματα δεν έχουν απαραίτητα κατάρτιση σε θέματα ψυχικής υγείας ή εξειδικευμένη εκπαίδευση στην αντιμετώπιση περιστατικών ΣΕΒ, πέρα από το πλαίσιο των μαθημάτων των σπουδών τους ή της παρακολούθησης κάποιου σεμιναρίου.

Συνεπώς, δεν προκαλεί έκπληξη ότι πολλές φορές αισθάνονται ανέτοιμοι/ες όταν έχουν να αντιμετωπίσουν στρεσογόνες καταστάσεις με τις γυναίκες με τις οποίες δουλεύουν.

Κάποιες εργαζόμενες, δε, μπορεί να έχουν υποστεί και οι ίδιες κακοποίηση, oπότε κάποια ιστορία ή η δημιουργία ενός στενού δεσμού με το θύμα μπορεί να «αναπυροδοτήσει» (trigger) το τραύμα τους.

Όταν οι φύλακες-άγγελοι των κακοποιημένων γυναικών «λυγίζουν»-2

«Είναι λογικό να αισθάνεσαι burnout όταν ουσιαστικά κάνεις τη δουλειά του κράτους», σχολιάζει με νόημα η Άσπα Θεοφίλου, ιδρύτρια της οργάνωσης StrongMe και θύμα κακοποίησης και η ίδια. Kάνει λόγο για έναν «ατέλειωτο κυκεώνα», ακόμα και αν μπορέσει μια γυναίκα – θύμα έμφυλης βίας να απομακρυνθεί από το κακοποιητικό περιβάλλον, ακόμα και αν ανεξαρτητοποιηθεί επαγγελματικά και οικονομικά, ακόμα και αν βρεθεί στη θέση της συμπαραστάτριας από αυτή του θύματος.

Εκτός των άλλων, οι εργαζόμενες αυτές έχουν να αντιμετωπίσουν και τα διάφορα εμπόδια της ελληνικής πραγματικότητας: μικρής διάρκειας προγράμματα που δεν επιτρέπουν να αντιμετωπίσει πλήρως το πρόβλημα, έλλειψη κοινών πρωτοκόλλων, γραφειοκρατία και νομικά κενά.

Aνάγκη κατάρτισης και στήριξης

Από εκεί και πέρα, το burnout είναι -δυστυχώς- μονόδρομος. Κάποιοι εργοδότες ενδεχομένως παρέχουν ομαδικές συνεδρίες με έξοδα των εργαζομένων και εκτός ωραρίου, ενώ η οργάνωση «Βαβέλ» είναι η μόνη που παρέχει υποστήριξη σε επαγγελματίες που δουλεύουν αποκλειστικά με πρόσφυγες και μετανάστες.

Μπορεί εύκολα να φανταστεί κάποιος τις συνέπειες του να μην μπορεί να αποδώσει ένας άνθρωπος που εργάζεται σε μια τόσο κρίσιμη και ευαίσθητη θέση. «To burnout έχει ένα στίγμα στην Ελλάδα, θεωρείται κακό να μην μπορείς να κάνεις τη δουλειά σου, αλλά να πρέπει να φροντίσεις άτομα παράλληλα. Είναι ένα είδους παράσημο του πόσο καλός είσαι στην εργασία σου», σημειώνει η κ. Οικονόμου.

Όταν οι φύλακες-άγγελοι των κακοποιημένων γυναικών «λυγίζουν»-3

Το θέμα του burnout και της ψυχικής υγείας των ανθρώπων της πρώτης γραμμής μπήκε πολύ πρόσφατα στη δημόσια συζήτηση, ελέω της πανδημίας.

Αυτό που χρειάζονται οι εργαζόμενοι αυτοί, όπως προέκυψε από το πρόγραμμα του ΚΜΟΠ, είναι περισσότερη εκπαίδευση και κατάλληλα μέσα έτσι ώστε να μπορέσουν να βοηθήσουν με τον καλύτερο τρόπο τις επιζώσες και τα θύματα ΣΕΒ.

Παράλληλα, ζητούν τη δημιουργία εκστρατειών ευαισθητοποίησης απέναντι σε θέματα ψυχικής υγείας, τη θεσμοθέτηση εποπτειών ψυχολογικής στήριξης και τη δημιουργία δομών για την υποστήριξη τέτοιων επαγγελματιών.

Βέβαια, όπως παρατηρεί η Άσπα Θεοφίλου της StrongMe, αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν καλά-καλά επαρκείς δομές για τις ίδιες τις γυναίκες που έπεσαν θύματα έμφυλης βίας - πόσο μάλλον για τους ανθρώπους που καλούνται να τις στηρίξουν.

Φωτογραφίες εντός κειμένου: Intime, AP

⇒ Ειδήσεις σήμερα

Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr 

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή