Σχεδόν δύο μήνες ζωής μετράει το Προεδρικό Διάταγμα 85/2022, που σύμφωνα με πολλούς καλλιτέχνες υποβαθμίζει τα πτυχία τους και ο πολιτικός χρόνος που μεσολάβησε από την έκδοσή του μέχρι σήμερα ήταν, όπως λέμε, πυκνός. Τα καλλιτεχνικά σωματεία έχουν συναντηθεί με τα συναρμόδια υπουργεία, αλλά και με την Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Παρέμβαση στο ζήτημα έκανε και ο πρωθυπουργός.
Η κυβέρνηση σύστησε ομάδες εργασίας που θα καταθέσουν προτάσεις για τη δημιουργία δημόσιας, πανεπιστημιακής σχολής παραστατικών τεχνών, ενώ ψήφισε τροπολογία που εξαιρεί από το Π.Δ. τις προσλήψεις στο Δημόσιο για την παροχή καλλιτεχνικού έργου και επεκτείνει στους δήμους το ειδικό μισθολόγιο για τους καλλιτέχνες.
Οι ίδιοι, αλλά και οι σπουδαστές καλλιτεχνικών σχολών δεν αισθάνονται ότι καλύπτονται από τα παραπάνω. Διεκδικούν την ικανοποίηση των αιτημάτων τους με συγκεντρώσεις διαμαρτυρίας, με καταλήψεις σε μεγάλες δραματικές σχολές και θέατρα (όπως στο Βασιλικό θέατρο του ΚΘΒΕ, αλλά και στο κτίριο Τσίλερ και στο Ρεξ του Εθνικού Θεάτρου), με δύο παγκαλλιτεχνικές απεργίες και, βέβαια, με τις πρόσφατες παραιτήσεις των διδασκόντων των δραματικών σχολών των δύο μεγάλων κρατικών σκηνών της χώρας.
Μεταξύ άλλων, το Εθνικό Θέατρο και το ΚΘΒΕ έχουν εκφράσει τη στήριξή τους στα αιτήματα των καλλιτεχνών. Τα σωματεία τους αναμένεται να συνεχίσουν τις κινητοποιήσεις. Θα προσφύγουν στο ΣτΕ, όπως έκαναν και 18 ιδιωτικές δραματικές σχολές της χώρας, ζητώντας να ακυρωθεί το Π.Δ. Ο πολιτικός χρόνος δεν φαίνεται, προς το παρόν, να «αραιώνει»· η διαβούλευση –ή η διελκυστίνδα;– κυβέρνησης και καλλιτεχνών συνεχίζεται.
Διάλογος στην «Κ» για τη διαβάθμιση των πτυχίων των καλλιτεχνών
Αλήθεια, μισεί η κυβέρνηση τον πολιτισμό;
Του Ακη Σκέρτσου
Ο πολιτισμός και η τέχνη είναι κάτι σαν οξυγόνο για τον άνθρωπο. Οι καλλιτέχνες έχουν τη μοναδική ικανότητα να φωτίζουν και να μαλακώνουν την ανθρώπινη ψυχή. Να δημιουργούν ομορφιά. Να αμφισβητούν κάθε εξουσία. Να διευρύνουν τους ορίζοντές μας.
Ενδιαφέρεται η κυβέρνηση για την τέχνη και τον πολιτισμό; Πολύ. Το αποδεικνύει η αύξηση των εργαζομένων στον πολιτισμό κατά 17% το 2021 σε σύγκριση με το 2019, η μεγαλύτερη στην Ε.Ε. Το αποδεικνύει η νέα ΕΡΤ που παρουσιάζει πλέον ένα ποιοτικό ψυχαγωγικό πρόγραμμα – με εκπομπές διαμάντια, από το «Μουσικό Κουτί» του Νίκου Πορτοκάλογλου έως τα «Νούμερα» του Φοίβου Δεληβοριά. Το αποδεικνύει η πετυχημένη πολιτική του cash rebate, δηλαδή της κρατικής χρηματοδότησης κατά 40% στο κόστος παραγωγής 216 κινηματογραφικών και τηλεοπτικών διεθνών και ελληνικών παραγωγών, που οι περισσότεροι χαιρόμαστε να παρακολουθούμε και μας κάνουν πλέον περήφανους και στο εξωτερικό (βλ. «Μαέστρο» ή «Μέλισσες»). Το επιβεβαιώνει η μείωση του ΦΠΑ σε κινηματογράφο, έργα τέχνης και e-books μαζί με τη μείωση του τέλους επιτηδεύματος, μόνο για τους καλλιτέχνες. Τα 458 εκατ. ευρώ που δόθηκαν ως έκτακτη ενίσχυση στους ανθρώπους του πολιτισμού κατά τη διάρκεια της πανδημίας και των περιοριστικών μέτρων. Τα 501 έργα του ΕΣΠΑ και του Ταμείου Ανάκαμψης για την πολιτιστική κληρονομιά και τη σύγχρονη δημιουργία, συνολικά ύψους σχεδόν 1 δισ. ευρώ, που θα έχουν ολοκληρωθεί έως το 2025.
Το ειδικό πρόγραμμα για την προστασία από τις απειλές της κλιματικής αλλαγής των παγκόσμιων μνημείων της UNESCO που βρίσκονται στη χώρα μας, με 100 εκατ. ευρώ. Ο νέος οργανισμός για την πολιτική βιβλίου. Η νέα Εθνική Πινακοθήκη, το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης που γεμίζει καθημερινά, τα νέα Αρχαιολογικά Μουσεία Χανίων, Μεσολογγίου και Αλεξανδρούπολης, το εξαιρετικό Μουσείο των Αιγών. Το εμβληματικό έργο της επέκτασης και αναβάθμισης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, που ήδη πήρε τον δρόμο του. Ολα αυτά είναι πολιτικές και έργα που δρομολογήθηκαν τα προηγούμενα 3,5 χρόνια από το υπουργείο Πολιτισμού και δίνουν δουλειές και εισόδημα στη δημιουργική μας βιομηχανία και τους ανθρώπους της. Στην ερώτηση του τίτλου, συνεπώς, η απάντηση είναι κατηγορηματικά «όχι».
Σε τι άλλο συμφωνούμε; Συμφωνούμε πως η καλλιτεχνική εκπαίδευση των παραστατικών τεχνών είναι διαχρονικά παραμελημένη και αποτελεί μια ιδιαίτερη κατηγορία που δεν χωράει στο «καλούπι» της τυπικής εκπαίδευσης. Πώς και γιατί να περάσει από τις Πανελλαδικές Εξετάσεις που όλοι γνωρίζουμε, ένα εξαιρετικό ταλέντο όπως ο Δημήτρης Παπαϊωάννου ή ο Λεωνίδας Καβάκος; Χρειάζεται ένα άλλο πλαίσιο εκπαίδευσης που δεν θα αναπαράγει λάθη του παρελθόντος και για το οποίο, κακά τα ψέματα, κανείς δεν δούλεψε σοβαρά τα προηγούμενα πολλά χρόνια. Συμφωνούμε, επίσης, και έχει υπάρξει για πρώτη φορά δέσμευση από τα χείλη Ελληνα πρωθυπουργού, ότι πρέπει να αποκτήσουμε έως το 2025 επιτέλους δημόσιες ανώτατες σπουδές παραστατικών τεχνών, που να αναγνωρίζουν επαγγελματικά και ακαδημαϊκά δικαιώματα. Οι τρεις σχετικές ομάδες εργασίας έχουν ήδη ξεκινήσει τη δουλειά τους από την περασμένη εβδομάδα.
Πολλοί αναρωτιούνται επομένως καλόπιστα: και γιατί εξισώνετε τότε τα πτυχία των καλλιτεχνών με το απολυτήριο λυκείου; Κάπου εδώ ξεκινάει η παραπληροφόρηση, που αγγίζει δυστυχώς τα όρια της πολιτικής εργαλειοποίησης.
Τι κάνει το περίφημο Π.Δ. 85/2022;
Κωδικοποιεί όσα ισχύουν παγίως στην ελληνική νομοθεσία για την πρόσληψη και την αμοιβή νέων υπαλλήλων σε θέσεις διοικητικού και οικονομικού του Δημοσίου. Αφορά συνολικά 231 κλάδους και 680 ειδικότητες εργαζομένων και έπρεπε να δημοσιευθεί για να γίνονται απρόσκοπτα οι διαγωνισμοί και οι προσλήψεις εργαζομένων για την κάλυψη κρίσιμων θέσεων του κρατικού μηχανισμού. Γι’ αυτό και το Π.Δ. δεν μπορεί να αποσυρθεί. Για να το πούμε όσο πιο απλά γίνεται ως προς το επίμαχο ζήτημα της «εξίσωσης» με τα απολυτήρια λυκείου: αυτό που λέει το Π.Δ. είναι ότι οποιοσδήποτε απόφοιτος μεταλυκειακής εκπαίδευσης που δεν έχει πτυχίο ΑΕΙ – ΤΕΙ και επιθυμεί να εργαστεί στο Δημόσιο σε θέση διοικητικού υπαλλήλου, προσλαμβάνεται και αμείβεται στην κατηγορία υπαλλήλων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Η κατάταξη αυτή είναι οριζόντια. Δεν αφορά μόνο τους καλλιτέχνες. Αφορά 71 κλάδους και 205 ειδικότητες συνολικά (π.χ. τους σπουδαστές δημοσιογραφίας ή πληροφορικής). Είναι ο τρόπος με τον οποίο κατατάσσει και αμείβει το ελληνικό κράτος όσους δεν έχουν πτυχίο ΑΕΙ – ΤΕΙ.
Θα έπρεπε το ελληνικό κράτος να έχει και μια ενδιάμεση οριζόντια βαθμίδα αμοιβών για τους κατόχους τίτλων μεταλυκειακής εκπαίδευσης; Ενδεχομένως ναι. Ομως, δεν έχει. Δεν θα έπρεπε με την ίδια λογική, λοιπόν, σήμερα να βρίσκονται στους δρόμους και άλλες περίπου 200 ειδικότητες εναντίον του ίδιου Π.Δ.; Ομως δεν βρίσκονται. Αυτό θα έπρεπε κάτι να λέει στους καλλιτέχνες, που είμαι βέβαιος ότι μπορούν να συναισθανθούν πιο εύκολα από τους υπόλοιπους το δίκαιο και το άδικο ενός αιτήματος. Γιατί να μη διεκδικήσουν το ίδιο δικαίωμα της εκ των υστέρων «ανωτατοποίησης» των σπουδών τους και οι υπόλοιπες 200 ειδικότητες που ενδιαφέρονται να δουλέψουν ή δουλεύουν στο Δημόσιο; Γιατί να παίρνουν υψηλότερο βαθμό και μισθό μόνον οι καλλιτέχνες που προσλαμβάνονται στο Δημόσιο για μη καλλιτεχνικό έργο, έναντι άλλων ειδικοτήτων που επίσης δεν έχουν πτυχίο ΑΕΙ – ΤΕΙ;
Η απάντηση είναι καθαρή: πολύ απλά διότι αυτό πηγαίνει κόντρα σε κάθε έννοια δικαίου, αλλά και σε κάθε κανόνα ακαδημαϊκής διαβάθμισης. Και είναι πλήρως αποδεκτό σήμερα από όλες τις ειδικότητες, πλην των καλλιτεχνών.
Πώς μπορούμε να κάνουμε ένα βήμα μπροστά όλοι; Η πραγματικότητα είναι ότι με τις πρωτοβουλίες που έχουμε ήδη αναλάβει, βρισκόμαστε σήμερα στο status quo ante. Στην κατάσταση δηλαδή προ της δημοσίευσης του περίφημου Π.Δ. 85/2022, σε ό,τι αφορά ειδικά τον καλλιτεχνικό κλάδο, όταν δεν υπήρχε καμία πρόθεση κινητοποιήσεων – για ένα, επαναλαμβάνω, διαχρονικό και δυσεπίλυτο πρόβλημα. Για την ακρίβεια, οι καλλιτέχνες εξαιρέθηκαν ρητά από το Π.Δ. με νομοθετική ρύθμιση που ψηφίστηκε πριν από 10 μέρες και επιβεβαίωσε πανηγυρικά αυτό που λέγαμε εξαρχής: ότι το Π.Δ. δεν αφορά προσλήψεις καλλιτεχνών για καλλιτεχνικό ή εκπαιδευτικό έργο στο Δημόσιο ούτε πραγματοποιεί ακαδημαϊκή εξίσωση των πτυχίων των καλλιτεχνικών σχολών με το απολυτήριο λυκείου. Οι προσλήψεις αυτές ρυθμίζονται με ειδικές διατάξεις που εξαιρούν τους καλλιτέχνες τόσο από το ΑΣΕΠ όσο και από το ενιαίο μισθολόγιο, αναγνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες της εργασίας τους.
Οι καλλιτέχνες έχουν δίκιο να αισθάνονται πληγωμένοι για τη διαχρονική έλλειψη σύγχρονης και επαρκώς διαβαθμισμένης καλλιτεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα μας. Αυτό που είδαν στο Π.Δ. και τους ανησύχησε, πλέον έχει ρητά απαλειφθεί με νόμο και ταυτόχρονα η κυβέρνηση έχει ανοίξει για πρώτη φορά έναν σοβαρό διάλογο για το παρόν και το μέλλον της καλλιτεχνικής εκπαίδευσης. Σ’ αυτόν τον διάλογο είμαστε ανοιχτοί και θέλουμε ειλικρινά να λύσουμε προβλήματα. Ας πρυτανεύσει η λογική και η ψυχραιμία κι ας αφήσουμε την προεκλογική αντιπαράθεση έξω από την τέχνη, που ανθεί μόνο όταν είναι πραγματικά ελεύθερη και όχι στρατευμένη.
Ο κ. Ακης Σκέρτσος είναι υπουργός Επικρατείας.
Τι και γιατί διεκδικούμε
Του Αρη Λάσκου
Βάσει του άρθρου 16 παρ. 7 (περί επαγγελματικής και κάθε άλλης ειδικής εκπαίδευσης που παρέχεται με εποπτεία του κράτους, εν προκειμένω αυτή που παρέχουν οι δραματικές σχολές με εξετάσεις σε επιτροπές του ΥΠΠΟΑ και διπλώματα με τη σφραγίδα του), αλλά και του ν. 1158/1981 που διέπει τη λειτουργία τους, οι ανώτερες δραματικές σχολές ανήκουν στην τρίτη βαθμίδα εκπαίδευσης. Η «ανώτερη» εκπαίδευση των δραματικών σχολών σημαίνει (ακόμη και στα απλά ελληνικά) πως είναι «Ανώτερη» από κάθε είδους λυκειακή ή μεταλυκειακή εκπαίδευση (π.χ. τα ΙΕΚ, τα ΔΙΕΚ ή η μαθητεία μετά τα ΕΠΑΛ). Γι’ αυτό άλλωστε είναι και τριετής, εξειδικευμένη και υπερεντατική. Οσον αφορά τώρα στους αποφοίτους των ανώτερων σχολών, όπως συμβαίνει και με τους μετόχους ανώτατης παιδείας (την κατηγορία Π.Ε. δηλαδή), το καλλιτεχνικό, διοικητικό και εκπαιδευτικό έργο δεν διακρίνονται ούτε πρέπει να διακρίνονται. Τα προσόντα ενός εργαζομένου είναι ενιαία. Και στο ακραίο παράδειγμα, όπου ένας νομικός απασχολείται ως γραμματέας, θα προσληφθεί ως υπάλληλος ανώτατης εκπαίδευσης. Δεν χαρακτηρίζεται διαφορετικά βάσει της όποιας εργασίας παρέχει. Την ίδια στιγμή, το περιβόητο ευρωπαϊκό προσοντολόγιο με τα 8 επίπεδα (που χρησιμοποιεί ο ΕΟΠΠΕΠ – Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού) και ισχύει από το 2003 στην Ελλάδα, αποτελεί μη νομικώς δεσμευτική σύσταση προς τα κράτη-μέλη. Δηλαδή τα καλεί να κοιτάξουν προσεκτικά τα Συντάγματά τους, να δουν τους νόμους τους και να το «ερμηνεύσουν – προσαρμόσουν» πριν το εφαρμόσουν. Εδώ όμως με διαχρονικές ευθύνες πολλών κυβερνήσεων, εξαρχής μας κατέταξαν λάθος στο επίπεδο 5 του προσοντολογίου αυτού (αφού εκεί υπάγονται οι λυκειακές ή μεταλυκειακές σπουδές).
Παρ’ όλα αυτά, όλα τα χρόνια έκτοτε υπήρχε μια «γκρίζα» περιοχή, όπου, παρά τη λάθος αυτή κατάταξη, οι καλλιτέχνες προσλαμβάνονταν στο Δημόσιο ως εργαζόμενοι Τ.Ε. (τεχνολογικής εκπαίδευσης) είτε με σύνθετους τρόπους (π.χ. προσμέτρηση προϋπηρεσίας) είτε απευθείας μέσω ειδικών νόμων, π.χ. 4325/15 για τους μουσικούς στους ΟΤΑ (κλάδος Μουσικών Τ.Ε.) και της ΚΥΑ του 2018 που έδινε ισοτιμία των διπλωμάτων μας με τα τριετούς φοίτησης ΤΕΙ (έως το 2003). Αντί αυτό το χάος να τελειώσει και να καταταγούμε όλοι στην κατηγορία Τ.Ε., όπως συνταγματικά προβλέπεται, από τις 17.12.2022 το Π.Δ. μάς κατατάσσει συλλήβδην όλους στη μισθολογική κατηγορία Δ.Ε. (δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης). Πέρα από τις μικρότερες απολαβές και την αποστέρηση δυνατότητας εξέλιξης στα κλιμάκια, μιλάμε για ευθεία ηθική υποβάθμιση. Οταν το Δημόσιο μας θεωρεί ανειδίκευτους εργάτες, με ποιους όρους θα διαπραγματευτούμε μια συλλογική σύμβαση στο ελεύθερο θέατρο; Εκτοτε έχουν περάσει 56 ημέρες κατά τις οποίες επαγγελματίες και σπουδαστές είμαστε συνέχεια στον δρόμο, εξαντλώντας κάθε νόμιμο μέσο διεκδίκησης. Η κυβέρνηση εξακολουθεί να μας εμπαίζει κατηγορώντας μας ότι είμαστε κομματικά υποκινούμενοι, ότι «δεν γνωρίζουμε νομικά» (κι ας έχουμε κορυφαίους καθηγητές Διοικητικού Δικαίου μαζί μας, όπως ο Πάνος Λαζαράτος που υπογράφει την αίτηση ακύρωσης του Π.Δ. ενώπιον του ΣτΕ), διακινώντας non papers που αλλοιώνουν ακόμη και το πώς έχουμε διατυπώσει τα αιτήματά μας, ισχυριζόμενη ότι πρόκειται περί «παρεξήγησης». Και ενώ, εμμονικά και κυνικά, δεν τροποποιούν το Π.Δ., ψηφίζουν ρύθμιση – εμπαιγμό, η οποία διακινδυνεύει ακόμη και τα λίγα κεκτημένα που είχαμε. Γιατί; Γιατί, ενώ δεν παίρνει θέση για το τι είδους εργαζόμενοι είμαστε, αφήνει ακόμη στο πεδίο εφαρμογής του Π.Δ. όλους τους καλλιτέχνες που εργάζονται με «μη αμιγώς καλλιτεχνική» ειδικότητα, π.χ. καθηγητές μουσικής σε ωδεία ή υποκριτικής σε δήμους. Κυρίως όμως γιατί καταργεί τις συλλογικές συμβάσεις σε όλους τους φορείς του Δημοσίου, ακόμη σε όσους ήδη έχουμε (όπως το Εθνικό και το ΚΘΒΕ), καθώς οι αμοιβές μας θα καθορίζονται πια από υπουργικές αποφάσεις και όχι από συλλογικές διεκδικήσεις.
Λοιπόν, εμείς δεν υποχωρούμε. Εχουμε το δίκιο και το δίκαιο με το μέρος μας και θα συνεχίζουμε με κάθε τρόπο να απαιτούμε: απόσυρση του Π.Δ. 85/2022 για τις καλλιτεχνικές ειδικότητες· και επαναφορά των επαγγελμάτων μας στο καθεστώς Τ.Ε. για όλους (και Π.Ε. για όσους κλάδους ίσχυε).
Ο κ. Αρης Λάσκος είναι ηθοποιός – σκηνοθέτης, γενικός γραμματέας του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών.