Προφέρονται δύσκολα, αντιμετωπίζονται ακόμα δυσκολότερα, αντέχουν στον χρόνο κι ενδέχεται να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας. Ο λόγος για χημικές ουσίες, που έχουν ταξινομηθεί στην κατηγορία των ουσιών που προκαλούν πολύ μεγάλη ανησυχία (SVHC) και βρίσκονται σε μια ευρεία γκάμα προϊόντων, από συσκευασίες μέχρι έπιπλα και από ρούχα μέχρι χρώματα. Το ευρωπαϊκό έργο LIFE AskREACH (που αναπτύσσεται σε 15 χώρες) και μια εφαρμογή για έξυπνα κινητά τηλέφωνα με το όνομα Scan4Chem έρχονται να συμβάλουν στην αφύπνιση των πολιτών, στo «μαρκάρισμα» των εταιρειών και στην αντιμετώπιση των κινδύνων. «Στο πλαίσιο του έργου AskREACH αναπτύχθηκε η εφαρμογή Scan4Chem, που είναι διαθέσιμη για κινητά και με την οποία ο καθένας και η καθεμία μπορεί να σκανάρει το barcode των προϊόντων και να δει εάν περιέχουν χημικές ουσίες επιβλαβείς για την υγεία. Μέσω της εφαρμογής ο χρήστης μεταφέρεται σε μια βάση δεδομένων, που έχει διαμορφωθεί με τη συμβολή των φορέων του προγράμματος και βλέπει εάν το ρούχο, για παράδειγμα, που θέλει να αγοράσει έχει χημικά που προξενούν ανησυχία ή επικίνδυνες χημικές ενώσεις», λέει στην «Κ» η Βασιλική Ασημακοπούλου, διευθύντρια Ερευνών στο Ινστιτούτο Ερευνών Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του Αστεροσκοπείου Αθηνών, που είναι ο φορέας υλοποίησης στην Ελλάδα του έργου σε συνεργασία με τον εθελοντικό οργανισμό Ecocity. Το έργο χρηματοδοτείται από το Πράσινο Ταμείο.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, πολλές χημικές ουσίες της κατηγορίας «προκαλούν ανησυχία» (SVHC), έχουν ακόμα άδεια χρήσης σε προϊόντα, με την αιτιολογία πως δεν έχει βρεθεί ακόμα ουσία που θα τις αντικαταστήσει. Σε περίπτωση όμως που η παρουσία των ουσιών αυτών υπερβαίνει το 0,1% κατά βάρος, τότε ο έμπορος λιανικής, ο εισαγωγέας και ο παραγωγός είναι νομικά υποχρεωμένος να παράσχει στον καταναλωτή αυτές τις πληροφορίες, σύμφωνα με τον ευρωπαϊκό κανονισμό REACH για τα χημικά.
«Δυστυχώς όμως πολλές φορές οι βάσεις δεδομένων δεν είναι ενημερωμένες από τις εταιρείες, με αποτέλεσμα για πάνω από τα μισά προϊόντα που σκανάρονται με το Scan4Chem να μη διατίθενται τα απαραίτητα στοιχεία. Ακόμα και τότε όμως ο καταναλωτής μπορεί να ζητήσει την πληροφορία άμεσα μέσω της εφαρμογής, χωρίς να γνωστοποιείται τίποτα άλλο πέρα από το όνομά του. Η εταιρεία οφείλει να απαντήσει εντός 45 ημερών, αν και υπάρχουν παράθυρα ακόμα για να το αποφύγει. Εάν υπάρχει έλλειψη στοιχείων για την εταιρεία η εφαρμογή μπορεί να ζητήσει ορισμένα στοιχεία από τον καταναλωτή», εξηγεί η κ. Ασημακοπούλου.
Ακόμα και αν οι βάσεις δεδομένων δεν είναι ενημερωμένες, ο καταναλωτής μπορεί να ζητήσει την πληροφορία μέσω της εφαρμογής.
Σημαντικό όφελος
«Απαντούν οι εταιρείες;», ρωτάμε την ερευνήτρια του Αστεροσκοπείου. «Κάποιες απαντούν κι αυτό βοηθάει στη συμπλήρωση της βάσης δεδομένων μας. Υπάρχουν και πολλές που δεν απαντούν. Σε κάθε περίπτωση, η όλη αυτή διαδικασία ασκεί μια πίεση στις εταιρείες να προσέχουν τι υλικά χρησιμοποιούν στην παραγωγή ή τι προϊόντα εμπορεύονται. Συνήθως το πρόβλημα είναι μεγαλύτερο σε προϊόντα εισαγωγής ή σε άλλα που απαρτίζονται και από εισαγόμενα υλικά», απαντά. «Σημαντικό όφελος της όλης διαδικασίας είναι η αφύπνιση και η συνειδητοποίηση του καταναλωτή. Στον βαθμό που ξέρει πως μπορεί να υπάρχουν ανεπιθύμητες ουσίες στα προϊόντα είναι πιο προσεκτικός, προτιμά είδη με πιστοποίηση για αποφυγή επικίνδυνων ουσιών κ.λπ.», συμπληρώνει η κ. Ασημακοπούλου. Σε κάθε περίπτωση, οι συντελεστές του έργου θεωρούν πως η χρήση της εφαρμογής Scan4Chem με τα κινητά μπορεί να συμβάλει στον περιορισμό των χημικών κινδύνων. Βεβαίως, ακόμα ο αριθμός χρηστών είναι μικρός, περίπου 35.000 στις 15 χώρες που συμμετέχουν στο έργο εκ των οποίων 1.200 στην Ελλάδα.
Η ανάγκη επαγρύπνησης και δράσης για την παρουσία ανεπιθύμητων χημικών σε προϊόντα καθημερινής χρήσης αναδείχθηκε και από τη δειγματοληπτική έρευνα που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του AskREACH. Συγκεκριμένα, εξετάστηκαν σε κοινό πιστοποιημένο εργαστήριο 106 προϊόντα από διάφορες χώρες, που αφορούσαν είδη κολύμβησης, κηπουρικής και προϊόντα για εφαρμογές «Κάν’ το μόνος σου». Τα αποτελέσματα ήταν ανησυχητικά: Σχεδόν το ένα τρίτο των αντικειμένων που αναλύθηκαν, περιείχε τουλάχιστον μία ουσία που προκαλεί ανησυχία. Δέκα αντικείμενα περιείχαν SVHC πάνω από το όριο του 0,1% κατά βάρος. Στην πιο ακραία περίπτωση βρέθηκαν ουσίες που χρησιμοποιούνται ως πλαστικοποιητές, σε ποσοστό 23% επί του βάρους! Τέτοιες χημικές ενώσεις βρέθηκαν σε γάντια κηπουρικής και σε μια ποδιά ζωγραφικής για παιδιά. Υπήρξαν και προϊόντα ακατάλληλα για πώληση στην Ευρωπαϊκή Ενωση, με βάση τον REACH.
Οπως προειδοποιούν οι συντελεστές του προγράμματος, οι ουσίες αυτές είναι επιβλαβείς για τον άνθρωπο και το περιβάλλον. Είναι βιοσωρευτικές, βλάπτουν το DNA, λειτουργούν ως ορμονικοί διαταρράκτες, συνδέονται με την πρόκληση σοβαρών προβλημάτων στην υγεία, ακόμα και με καρκινοπάθεια.
Ακολουθήστε το kathimerini.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις
Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, στο kathimerini.gr