Το άτομο που ασκεί βία στα ζώα αποτελεί απειλή και για την κοινωνία. Μέσα από πληθώρα στοιχείων από όλο τον κόσμο και από τη σχετική βιβλιογραφία καταδεικνύεται ότι η κακοποίηση των ζώων είναι η κορυφή του παγόβουνου – πρώτη και αδιαμφισβήτητη ένδειξη ότι έχουμε να κάνουμε με άτομο διαταραγμένο και επικίνδυνο, που δεν θα σταματήσει εκεί, αλλά θα ασκήσει βία στο άμεσο περιβάλλον του και όχι μόνο. Στην Ελλάδα αυτό αναγνωρίζεται και ως εκ τούτου η νομοθεσία άλλαξε, έγινε πιο αυστηρή.
Θεωρητικά, δηλαδή, οι συνθήκες έγιναν πιο πιεστικές για τους κακοποιητές: θεσπίστηκαν νόμοι, δημιουργήθηκε ειδικό τμήμα προστασίας ζώων στην Ελληνική Αστυνομία, ολοένα και περισσότεροι φιλόζωοι πολίτες δεν στρέφουν το βλέμμα τους αλλού και υπερασπίζονται τα ζώα. Τι είναι αυτό, λοιπόν, που καθιστά σε τόσο πολλές περιπτώσεις αδύνατη την προστασία των ζώων μέσω μιας καταγγελίας;
Η Ελενα Δέδε, δικηγόρος και ιδρύτρια του Dogs’ Voice, αναλαμβάνει να το εξηγήσει με ένα παράδειγμα. «Η Μαρία, κάτοικος επαρχιακής πόλης, βλέπει καθημερινά τον σκύλο του γείτονά της δεμένο, εκτεθειμένο σε καύσωνα και κρύο, να τρώει αποφάγια και ψωμιά, να μη βγαίνει ποτέ βόλτα, ενώ έχει δει και τον γείτονα να τον χτυπάει. Αγανακτισμένη απευθύνεται στο αστυνομικό τμήμα και καταγγέλλει επωνύμως την κακοποίηση του ζώου. Αστυνομικοί πηγαίνουν στο σπίτι του γείτονα και πείθονται ότι ο σκύλος βγαίνει βόλτα και ότι ο κηδεμόνας του τον δένει μόνο συγκεκριμένες ώρες την ημέρα. Μέσα από το αστυνομικό τμήμα –ουδέν κρυφόν στην ελληνική επαρχία, βλέπετε– ο γείτονας μαθαίνει ότι η καταγγελία έγινε από τη Μαρία. Την απειλεί. Εκείνη ήθελε μόνο να βοηθήσει τον σκύλο και τώρα ο σκύλος είναι ακόμη δεμένος και η ίδια φοβάται τα αντίποινα. Μοιράζεται την εμπειρία της με τη φίλη της, την Αννα. Οταν η Αννα γίνεται με τη σειρά της μάρτυρας κακοποίησης ενός ζώου, δεν την καταγγέλλει στην αστυνομία γιατί σκέφτεται ότι θα μπλέξει όπως η Μαρία. Είναι μάταιο, σκέφτεται, και να προσπαθήσει, αφού δεν θα μπορέσει να σώσει το ζώο», λέει η κ. Δέδε και συνεχίζει: «Θα ήταν διαφορετική η έκβαση της ιστορίας αν η Μαρία δεν ήταν μόνη; Αν είχε εκπροσώπηση από δικηγόρο και αν την καταγγελία υποστήριζε η τοπική φιλοζωική οργάνωση ή άλλοι γείτονες, οι οποίοι επίσης βλέπουν καθημερινά το ζώο να κακοποιείται; Κατά πάσα πιθανότητα, ναι. Ας το παραδεχθούμε, όμως. Ενα ζώο που ζει μονίμως σε ένα μπαλκόνι δυστυχώς δεν αποτελεί προτεραιότητα για την Ελληνική Αστυνομία…».
Μονίμως στο μπαλκόνι
Ο Σ., κάτοικος Αθήνας, το ξέρει καλά αυτό (τα πλήρη στοιχεία του είναι στη διάθεση της εφημερίδας). Το βιώνει εδώ και μήνες, από τότε που για πρώτη φορά αποφάσισε να καταγγείλει ότι σε πολυκατοικία απέναντι από το σπίτι του ένας μεγαλόσωμος σκύλος ζει μονίμως σε μικρό μπαλκόνι – κάτι που σύμφωνα με τον νόμο απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά. Ξεκίνησε με δύο ανώνυμες καταγγελίες μέσω email, τον Ιανουάριο, στο αστυνομικό τμήμα Κηφισιάς. Επέλεξε τη λύση της ανωνυμίας γιατί φοβάται για τις δικές του γάτες, όπως εξηγεί. Ελαβε την απάντηση: «Αστυνομικοί της υπηρεσίας μας διενήργησαν ελέγχους, ανευρέθη ο ιδιοκτήτης του τετραπόδου και μας υπέδειξε όλα τα νόμιμα έγγραφά του. Δεν διαπιστώθηκαν παραβάσεις της κείμενης νομοθεσίας». Ομως το ζώο εξακολουθούσε –και εξακολουθεί– να βρίσκεται μονίμως στο μπαλκόνι. Ο Σ. κάλεσε το 10410, την τηλεφωνική γραμμή καταγγελιών για κακοποιήσεις ζώων, τονίζοντας ότι έχει στη διάθεσή του δεκάδες φωτογραφίες και βίντεο, από διαφορετικές μέρες και ώρες, που αποδεικνύουν την παθητική κακοποίηση του σκύλου και τα οποία μπορεί να προσκομίσει. Καμία απάντηση έκτοτε, όπως συνέβη και με καταγγελίες άλλων γειτόνων για το ίδιο θέμα. Εδώ και εβδομάδες έχει εντείνει τις προσπάθειές του, επιδιώκοντας να επικοινωνήσει τηλεφωνικώς με τη διοίκηση του συγκεκριμένου αστυνομικού τμήματος.
«Οι πολίτες νιώθουν φόβο και για τον κακό γείτονα, δηλαδή τον κακοποιητή, που πιθανότατα θα θελήσει να τους εκδικηθεί, αλλά και για το ίδιο το δικαστήριο».
«Μάταιος κόπος. Σε κάθε τηλεφώνημά μου, είτε απουσιάζει είτε δεν μπορεί “λόγω φόρτου εργασίας” να μιλήσει. Αμφιβάλλω αν έγινε ποτέ έλεγχος σε αυτό το σπίτι. Εχω απογοητευτεί. Μάλλον ο μηχανισμός προστασίας των ζώων είναι εντελώς… σπασμένος».
Η Μ. ζει σε νησί των Κυκλάδων και είναι εθελόντρια του τοπικού φιλοζωικού σωματείου, που έχει κάνει αρκετές καταγγελίες για εκτροφέα/έμπορο ιπποειδών (τα πλήρη στοιχεία της είναι επίσης στη διάθεση της «Κ»). «Εχουμε αξιόπιστες πληροφορίες ότι τα ζώα του ζουν σε τραγικές συνθήκες· ο χώρος του είναι ιδιωτικός και δεν έχουμε πρόσβαση. Κάθε τόσο, όμως, αφήνει ζώα σε διάφορες περιοχές για να βοσκήσουν, υποτίθεται. Μένουν εκτεθειμένα μέρες ολόκληρες στις καιρικές συνθήκες, χειμώνα ή καλοκαίρι, χωρίς νερό και φαγητό, χωρίς επιτήρηση. Πολλές φορές τα έχουμε βρει μπλεγμένα με τα σχοινιά τους και τα έχουμε σώσει λίγο πριν πνιγούν. Κάθε φορά που τηλεφωνούμε στην αστυνομία, αμέσως ειδοποιείται –από αστυνομικούς υποθέτουμε– και σπεύδει να απομακρύνει από το σημείο τα ζώα. Ενα άλογό του που πέθανε το μάζεψε άρον άρον πριν γίνει έλεγχος. Ως μη γενόμενος άλλος ένας θάνατος ζώου…» λέει.
Υβρεις και απειλές
Αυτόν τον άνθρωπο η Μ. βρήκε ένα βράδυ να την περιμένει έξω από το σπίτι της. Αρχισε να τη βρίζει και να την απειλεί. Τα χειρότερα αποσοβήθηκαν επειδή ένας γείτονας άκουσε τις φωνές και βγήκε στον δρόμο να δει τι συμβαίνει, αναγκάζοντάς τον να τραπεί σε φυγή.
«Η κατάσταση είναι δύσκολη, ειδικά στην επαρχία. Οι πολίτες νιώθουν φόβο και για τον κακό γείτονα που πιθανότατα θα θελήσει να τους εκδικηθεί, αλλά και για το ίδιο το δικαστήριο. Συνήθως δεν έρχονται στις δίκες και είναι κρίμα να υπάρχουν αυτόπτες μάρτυρες και να μην καταθέτουν», λέει η Πατρινή δικηγόρος Ελενα Αρβανίτη, νομική εκπρόσωπος της Πανελλαδικής Φιλοζωικής και Περιβαλλοντικής Ομοσπονδίας.
«Μια καταγγελία συχνά δεν προχωράει αν εμείς δεν τηλεφωνούμε καθημερινά σε εισαγγελέα και αστυνομικό τμήμα ρωτώντας για την εξέλιξη μιας υπόθεσης και πιέζοντάς τους. Πρέπει να πέσεις σε εξαιρετικά φιλόζωο αστυνομικό ή δικαστικό για να κινηθεί από μόνος του. Πόσες φορές μπορεί να συμβεί αυτό; Θυμάμαι πριν από λίγα χρόνια διοικητή σε πόλη της Πελοποννήσου που προσπαθούσε επανειλημμένως να αποτρέψει εθελοντές φιλοζωικών οργανώσεων από το να κάνουν καταγγελίες για κακοποιήσεις με το επιχείρημα ότι υπήρχε περίπτωση να μηνυθούν οι ίδιοι για ψευδή καταμήνυση».
«Τραβάμε βίντεο ή φωτογραφίες, όχι βιαστικές αναρτήσεις»
Τι μπορεί επομένως να γίνει; «Ακόμη κι αν κάποιος πολίτης διστάζει να κάνει ο ίδιος καταγγελία, αν βρεθεί μπροστά σε τέτοιο περιστατικό ας τραβήξει βίντεο και φωτογραφίες, ας εξασφαλίσει υλικό με το οποίο θα μπορέσει η φιλοζωική και ο δικηγόρος της να “δέσει” μια υπόθεση. Και, κυρίως, να μη βιάζονται οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης να κάνουν σχετικές αναρτήσεις πριν γίνει καταγγελία και αστυνομικός έλεγχος, γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που οι κακοποιητές εξαφανίζουν τα ζώα», επισημαίνει η κ. Αρβανίτη.
«Για τον άνδρα που καταδικάστηκε για τη δολοφονία της Σούζαν Ιτον είχαν γίνει πολλές καταγγελίες για κακοποίηση ζώων αλλά έπεφταν στο κενό».
«Για να εφαρμοστεί ο νόμος χρειάζεται σωστή προετοιμασία των αποδεικτικών μέσων, συνεργασία, επιμονή και υπομονή. Σε αυτή την αλυσίδα, η κοινωνία των πολιτών, οι άνθρωποι δηλαδή που οργανωμένα δραστηριοποιούμαστε στην προστασία των ζώων, μπορούμε να διαδραματίσουμε ρόλο καθοριστικής σημασίας, υποστηρίζοντας τους καταγγέλλοντες ακριβώς με τη δύναμη της συλλογικότητας που διαθέτουμε», τονίζει από την πλευρά της η Ελενα Δέδε. «Πιέζουμε την αστυνομία να ξαναπάει για αυτοψία, υποστηρίζουμε την κατηγορία στο δικαστήριο, ο γείτονας δεν έχει απέναντί του τη Μαρία, την οποία ανέφερα ως παράδειγμα προηγουμένως, αλλά μια ομάδα από “Μαρίες” και “Μάριους” έτοιμους να βοηθήσουν το ζώο που κακοποιείται ουσιαστικά».
Τη δική της, πολύ διδακτική εμπειρία καταθέτει η Ελισάβετ Ηλιάκη, πρόεδρος του The Souda Shelter Project στα Χανιά. «Η τοπική αστυνομία πήρε ένα μεγάλο μάθημα πριν από λίγα χρόνια, με τρόπο τραγικό: για τον άνδρα που καταδικάστηκε για τη δολοφονία της Σούζαν Ιτον είχαν γίνει πολλές καταγγελίες για κακοποίηση ζώων αλλά έπεφταν στο κενό. Ουδέποτε κλήθηκε από τους αστυνομικούς να δώσει εξηγήσεις, μολονότι στα βίντεο που ανέβαζε από τη σπηλιά όπου αργότερα βρέθηκε το πτώμα της Αμερικανίδας βιολόγου υπήρχαν κουφάρια ζώων. Μετά τη διαλεύκανση της υπόθεσης, όποτε ζητάμε τη βοήθειά τους για κάποια κακοποίηση, μας εξυπηρετούν αμέσως».
«Κάθε καταγγελία εξετάζεται ξεχωριστά. Και κάθε αστυνομικός ελέγχεται για τον τρόπο που την αντιμετωπίζει», λέει από την πλευρά του στην «Κ» ο Θεόδωρος Καμπούρης, επικεφαλής του νεοσύστατου τμήματος Προστασίας Ζώων της ΕΛ.ΑΣ. «Αν κάποιος απευθυνθεί σε οποιοδήποτε αστυνομικό τμήμα της επικράτειας και αισθανθεί ότι βρίσκει έναν “τοίχο” ή πιστεύει ότι δεν έγιναν οι ενδεδειγμένες ενέργειες, μπορεί να ενημερώσει το Αρχηγείο της ΕΛ.ΑΣ. μέσω της τηλεφωνικής γραμμής 10410. Αν δούμε ότι πράγματι κάποιος αστυνομικός δεν έχει ενεργήσει σωστά, διατάσσουμε εκ νέου έρευνα. Επίσης, έχουν ήδη γίνει 2-3 καταγγελίες εις βάρος συναδέλφων, οι οποίες εξετάζονται από τα πειθαρχικά όργανα.»
Η Ελενα Αρβανίτη έχει αναλάβει την υπόθεση του μπόξερ που βρέθηκε πριν από μερικές μέρες σκελετωμένο από την πείνα σε αυλή σπιτιού στη Ζαχάρω Ηλείας, απομακρύνθηκε από εθελοντές της Φιλοζωικής Κρεστένων αλλά, παρά τις προσπάθειες των κτηνιάτρων, κατέληξε. Τη ρώτησα αν έχει προχωρήσει η δικαστική διαδικασία εναντίον του κηδεμόνα, ο οποίος μάλιστα, σύμφωνα με την ίδια, «έχει βεβαρημένο ποινικό παρελθόν με διάφορα αδικήματα». Μου απάντησε ότι η υπόθεση δεν έχει χρεωθεί σε εισαγγελέα ακόμη. Από την Εισαγγελία Πύργου τής είπαν να τηλεφωνήσει ξανά στο τέλος του μηνός…