Τα τραπέζια έχουν απομακρυνθεί και η σάλα έχει αδειάσει. Το προσωπικό ελέγχει κάθε άκρη, βάζει τις μαύρες στολές του και φοράει τα ακουστικά ενδοεπικοινωνίας. Ο Παρασκευάς αναλαμβάνει το τελευταίο τσεκ: χτυπώντας παλαμάκια πρέπει να αλλάξει ο φωτισμός πάνω από το μπαρ. Το κόκκινο έγινε μπλε. Είναι και επισήμως πλέον όλα έτοιμα για το πάρτι που θα ξεκινήσει την επόμενη ώρα. Αυτό θα είναι το πρώτο πάρτι από τότε που το «Κερέλ» άνοιξε ξανά τις πόρτες του.
Το καφέ-μπαρ, που ξεκίνησε να λειτουργεί τον Μάρτιο στον πεζόδρομο του Κορδελιού στη δυτική Θεσσαλονίκη, είναι το πρώτο μαγαζί εστίασης στην Ελλάδα το οποίο ανοίγουν και λειτουργούν νέοι Ρομά, μέσω κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης. Μέσα σε αυτούς τους τέσσερις μήνες λειτουργίας του άνοιξε, έκλεισε, ξανάνοιξε και, κρίνοντας από τους μαθητές που περνούν καλοντυμένοι την πόρτα του απόψε, επιβίωσε σε πείσμα πολλών.
«Γιάφκα των γύφτων»
Το κατάστημα των 160 τ.μ. έμενε επί μία δεκαετία άδειο μέχρι τη στιγμή που μια ομάδα νέων Ρομά από τον Δενδροπόταμο αποφάσισε, πριν από δύο χρόνια, να το μετατρέψει σε καφέ. Οι άλλοι μαγαζάτορες γύρω χάρηκαν που ακόμη μία επιχείρηση θα ερχόταν να φέρει λίγο περισσότερη ζωή σε μια χτυπημένη από τις κρίσεις περιοχή. Ολα τα μέλη της επιχείρησης είναι παιδιά της οργάνωσης «Φάρος του Κόσμου» που ίδρυσε ο πατήρ Αθηναγόρας με όραμα την εκπαίδευση και την ένταξη των νέων Ρομά. Φοιτητές οι περισσότεροι, είχαν ήδη κάνει την πρώτη επιχειρηματική κίνησή τους ιδρύοντας ένα κέντρο δημιουργικής απασχόλησης παιδιών μέσα στον καταυλισμό. Ετοιμοι να κάνουν ακόμη ένα βήμα, αποφάσισαν να επενδύσουν τα κέρδη από το ΚΔΑΠ για να φτιάξουν ένα ολοδικό τους μαγαζί, εκτός του καταυλισμού πια. «Σχεδόν δύο χρόνια, σιγά σιγά ό,τι παίρναμε το δίναμε με όρεξη στο μαγαζί. Παραλάβαμε έναν άδειο χώρο και το κάναμε έτσι όπως είναι τώρα. Τα χωρίσματα, το μπαρ, τα πατώματα: τα φτιάξαμε όλα εμείς», περιγράφει ο Παρασκευάς Σελίμ Βιλανάκης, πρόεδρος της κοινωνικής συνεταιριστικής επιχείρησης. Η υποδοχή όμως των κατοίκων της περιοχής σε αυτό το ξεκίνημα δεν ήταν αυτό που περίμεναν οι νέοι ένοικοι.
«Από τότε που άρχισε να μας βλέπει η γειτονιά και έμαθαν ότι παιδιά Ρομά από τον Δενδροπόταμο θα έρθουν στο Κορδελιό, άρχισαν να λένε διάφορα. Ακούστηκε από το ότι θα φιλοξενούμε πρόσφυγες μέχρι ότι το μαγαζί θα γίνει γιάφκα των γύφτων και θα πουλάνε ναρκωτικά και όπλα».
Οι νέοι δεν πτοήθηκαν. Στις 8 Μαρτίου, Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας, το «Κερέλ» άνοιξε τις πόρτες του. «Μία ημέρα πριν έρχεται ο μηχανικός και μας λέει ότι τα έχουμε όλα. Εμείς ήμασταν εδώ ενθουσιασμένοι, είχαμε μαζευτεί να το γιορτάσουμε. Καταθέτουμε την ίδια ημέρα τον φάκελο στο αρμόδιο γραφείο. Τον ελέγχουν και οι τρεις γυναίκες που ήταν εκεί και μας λένε πως ο φάκελος είναι εντάξει και η διαδικασία η εξής: ο μηχανικός θα μπει την επόμενη ημέρα ηλεκτρονικά και θα εκδώσει γνωστοποίηση της άδειας», περιγράφει ο Παρασκευάς. Τα πράγματα όμως δεν έγιναν έτσι. Ο μηχανικός δεν μπόρεσε να μπει στο σύστημα την επόμενη ημέρα. Στο μεταξύ, η Αστυνομία ήρθε για έλεγχο της άδειας και εφόσον δεν τη βρήκε, βεβαίωσε στο κατάστημα το πρώτο πρόστιμο, ύψους 2.400 ευρώ. «Την επομένη πάω στο τμήμα και ρωτάω τι έγινε με την άδεια. Μου απαντούν πως δεν άνοιξαν το σύστημα γιατί στον φάκελο οι τέσσερις υπεύθυνες δηλώσεις των ιδιοκτητών ήθελαν καινούργια υπογραφή». Ο Παρασκευάς απόρησε πώς ο πλήρης φάκελος έγινε ελλιπής μέσα σε ένα 24ωρο. Οταν τους ρώτησε τι να κάνει με το πρόστιμο, έλαβε –όπως λέει– την παρακάτω απάντηση: «Λυπάμαι! Ανοίξατε χωρίς άδεια».
Παρά την πρώτη ψυχρολουσία, ο Παρασκευάς και η ομάδα του δεν έχασαν το κουράγιο τους. Εβγαλαν τα χαρτιά που απαιτούνταν και συνέχισαν τη δουλειά τους. Μετ’ εμποδίων όμως. «Κάθε ημέρα, τρεις φορές την ημέρα, είχαμε αστυνομικό έλεγχο. Το είχα μάθει απ’ έξω: στις 10 το βράδυ, στις 11 και πριν κλείσουμε», λέει χαρακτηριστικά ο Παρασκευάς. Οπως περιγράφει, στην αρχή ζητούσαν πιστοποιητικά υγείας, πρωί και βράδυ, μέχρι να βρουν κάποιο να λείπει. Δεν τα κατάφεραν. Επειτα έρχονταν για καταγγελίες για φασαρίες, φωνασκίες και τον αντικαπνιστικό νόμο. Ο 25χρονος θυμάται ένα βράδυ που όλοι οι πελάτες έβλεπαν αγώνα του ΠΑΟΚ στις οθόνες του μαγαζιού. Μπαίνει ο αστυνομικός, κάνει τον έλεγχο και συμπληρώνει τα χαρτιά του. «Οσο είναι στο μαγαζί, του δίνει το κέντρο κλήση για εκ νέου διέλευση από “Κερέλ” για φασαρία. Απαντάει πως είναι στο σημείο και είναι όλα καλώς. Μου λέει: “Βλέπεις; Σας χτυπάνε από παντού!”». Ο Παρασκευάς θυμάται χαρακτηριστικά πως μόλις βγήκε ο αστυνομικός και κατέβηκε τα σκαλοπάτια, επέστρεψε αμέσως με νέα κλήση, αυτή τη φορά για εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου. «Δεν είχαμε τα ταμπελάκια no smoking μέσα. Αν το ήξερα θα το είχα γεμίσει. Δύο ευρώ κάνουν». Το αποτέλεσμα ήταν ακόμη ένα πρόστιμο, αυτή τη φορά 3.000 ευρώ. Το αποκορύφωμα ήταν όταν τέλη Απριλίου πάρκαρε μια ολόκληρη κλούβα απέναντι από το μαγαζί. Οπως λέει ο Παρασκευάς, όταν ρώτησαν τον δήμαρχο γιατί έστειλε μια κλούβα, τους απάντησε γιατί είχε προκληθεί καβγάς και είχε γίνει φασαρία.
Η σφράγιση
Αχίλλειος πτέρνα του «Κερέλ» αποδείχθηκαν οι άδειες εργασίας. Για να τις βγάλουν χρειάζονταν κάποιες ημέρες. Ο αστυνομικός έλεγχος όμως γινόταν ανελλιπώς κάθε βράδυ και κάθε φορά που δεν επιδεικνύονταν οι άδειες, υποβαλλόταν μια μήνυση. Στις τρεις μηνύσεις, μετά τρεις δηλαδή ημέρες, το «Κερέλ» σφραγίστηκε.
«Από τότε που άρχισε να μας βλέπει η γειτονιά, άρχισαν να λένε διάφορα. Ακούστηκε από το ότι θα φιλοξενούμε πρόσφυγες μέχρι ότι θα πουλάμε ναρκωτικά και όπλα».
«Δεν ένιωσα άσχημα που δεν θα δουλεύαμε και τα έξοδα θα “έτρεχαν”. Ενιωσα άσχημα για όλους τους ανθρώπους που μας αγαπούν και μας στηρίζουν», λέει ο Παρασκευάς. «Είναι η πρώτη τέτοια πρωτοβουλία που γίνεται από νέα άτομα, φοιτητές, Ρομά. Σκέφτηκα για πόσα παιδιά θα αποτελέσουμε πρότυπο, σε πόσα παιδιά θα δώσουμε τη δύναμη να βγουν έξω από τα γκέτο και να επιχειρήσουν», λέει ρωτώντας δικαίως: «Μας θέλουν στο περιθώριο ή ενταγμένους τελικά; Οσο είμαστε μέσα στον Δενδροπόταμο, με καθετί καλό που κάνουμε μας χειροκροτούν και μας λένε “μπράβο”. Kαι όταν πάμε να βγούμε έξω, μας λένε: Οπα! Πού πάτε; Μέχρι εδώ ήταν!».
Το «Κερέλ» έμεινε κλειστό επί 10 ημέρες. Οι ημέρες εκείνες, όπως λέει ο 20χρονος μπάρμαν του μαγαζιού, ήταν μια δύσκολη περίοδος. «Με πήρε από κάτω. Πας να προσπαθήσεις να κάνεις κάτι όχι μόνο για το δικό σου μέλλον, αλλά και το μέλλον της οικογένειάς σου και των φίλων σου, και δεν σε αφήνει η γειτονιά. Στενοχωρήθηκα. Μου αρέσει πολύ αυτό που κάνω», λέει ο Μάνος Μουλιανάκης, που έχει ολοκληρώσει τις σπουδές του ως μπαρίστα και κατοικεί στο σπίτι του «Φάρου του Κόσμου».
Η κινητοποίηση
Η ομάδα του «Κερέλ», όμως, δεν ήταν ακόμη έτοιμη να παραδώσει τα όπλα. Κοινοποίησε σε φίλους τις περιπέτειές της, και αυτές δημοσιεύθηκαν γρήγορα σε επιδραστικά τοπικά ΜΜΕ της Θεσσαλονίκης, όπως η «Παράλλαξη», και πήραν έκταση. Το θαύμα έγινε. «Το κύμα συμπαράστασης ήταν τεράστιο», περιγράφει ο Παρασκευάς. Προς έκπληξή του, τα μηνύματα και τα τηλεφωνήματα έπεφταν βροχή, ενώ τα τραπέζια του «Κερέλ» γέμισαν με κόσμο από κάθε άκρη της Θεσσαλονίκης. Η χαρά κορυφώθηκε όταν ένα βράδυ, ως ένδειξη συμπαράστασης, το μαγαζί επισκέφθηκε ο Γιάννης Αγγελάκας μαζί με τους μουσικούς του. «Επαιζαν από τις 7 το απόγευμα μέχρι τη 1 μετά τα μεσάνυχτα. Ο κόσμος δεν είχε πού να κάτσει. Ηταν όμορφα! Πολύ όμορφα», λέει ο νεαρός άνδρας.
Οσο περνούσαν οι ημέρες, μέχρι και οι «εχθροί» του μαγαζιού «λύγιζαν». Μπορεί, όπως αναφέρουν τα παιδιά, να μην έχουν έρθει ακόμη να κάτσουν, αλλά τουλάχιστον παίρνουν έναν καφέ στο χέρι.
Αυτή η εξέλιξη έφερε ξανά το χαμόγελο στο στρογγυλό πρόσωπο του Χρήστου Σερίφ, που μαζί με τη σύζυγό του, Αγάπη Ασημάκη, εργάζονται στην κουζίνα του καφέ-μπαρ. Πριν ανοίξει το «Κερέλ», ο Χρήστος ήταν γυρολόγος. Οπως λέει με λαχτάρα, αγαπάει τα πάντα στο «Κερέλ»: τα χρώματά του, τα αρώματά του. «Κοιμάμαι με την προσμονή να ξημερώσει και να έρθω πίσω στο μαγαζί. Ζούμε το όνειρό μας όλα τα παιδιά, ως ομάδα, ως αδέλφια», αναφέρει, προσθέτοντας πως χαίρεται διπλά που ο κόσμος σιγά σιγά τους πλησιάζει και αλλάζει τη γνώμη που έχει γι’ αυτούς.
Κερέλ σημαίνει καλό
Τη θετική πλευρά της περιπέτειας που πέρασαν αναγνωρίζει και ο μπάρμαν της παρέας. «Τους ευχαριστώ γι’ αυτό που έκαναν, γιατί τώρα πατάμε καλύτερα στα πόδια μας», σχολιάζει ο Μάνος.
Τελειώνοντας τη συζήτησή μας φθάνει η κοπέλα που αναλαμβάνει την υποδοχή του μπαρ. Τα φώτα σβήνουν και η μουσική δυναμώνει. Ο Παρασκευάς Βιλανάκης χαμογελαστός ρίχνει τις τελευταίες ματιές στον χώρο. Δεν είναι η πρώτη του δουλειά το μαγαζί. Εχει μεγάλη εργασιακή εμπειρία, ενώ παράλληλα σπουδάζει και είναι οικογενειάρχης. «Ελεγα στα παιδιά πως έχουμε κάνει τόσα ταξίδια στην Ευρώπη και την Αμερική και δεν φανταζόμασταν ποτέ ότι θα βρούμε τέτοιους ανθρώπους μπροστά μας, που να λειτουργούν με τέτοιο σκεπτικό. Πιστεύω όμως και έτσι ότι είμαστε περισσότεροι. Το καλό θα κερδίσει». Φεύγοντας τον ρωτάω τι σημαίνει το όνομα του μαγαζιού. Στη γλώσσα των Ρομά, κερέλ σημαίνει καλό.
