«Μια φοιτήτρια από το ΑΠΘ μπορεί να κάνει αυτά που έκανα εγώ και πολύ περισσότερα». Με αυτά τα λόγια ξεκινάμε την τηλεφωνική συζήτησή μας όσο ακόμη βρίσκεται στο αεροδρόμιο, λίγα λεπτά μετά την άφιξή της στη Γερμανία. Ενα πρόγραμμα καθόλου ασυνήθιστο για την Ευστρατία Ζαφειρίου, που είναι σε διαρκή κινητικότητα: στη σκέψη, τη ζωή, την καριέρα της.
Εχοντας κατακτήσει διευθυντικές θέσεις στην ανταγωνιστική και απαιτητική διεθνή αυτοκινητοβιομηχανία, κατάφερε να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, να προωθήσει την έρευνα και να γκρεμίσει τοίχους και στερεότυπα ανοίγοντας νέους δρόμους εκεί όπου δεν υπήρχαν για την ίδια και για τις γυναίκες που ακολουθούν.
Αυτό έκανε, για ακόμη φορά όταν, στις αρχές Ιουνίου, αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτορας του τμήματος Μηχανολόγων Μηχανικών και έγινε η πρώτη γυναίκα στην ιστορία της επιφανούς σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Ωστόσο, η διαδρομή μέχρι η μικρή κοπέλα από τη Νέα Τρίγλια Χαλκιδικής να γίνει βραβευμένη μηχανολόγος, η οποία εργάστηκε στις μεγαλύτερες αυτοκινητοβιομηχανίες του πλανήτη, ήταν δύσκολη και ανηφορική.
Η Ευ. Ζαφειρίου δεν αγάπησε ποτέ τα εύκολα, προτιμούσε πάντα τα συναρπαστικά. Το 1987 ξεκίνησε τις σπουδές της στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Υστερα από παρότρυνση ενός καθηγητή της, ο οποίος είχε διακρίνει το ταλέντο της, να πάει στη Γερμανία για Erasmus στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης, άνοιξε ο δρόμος για το εξωτερικό. Το κορυφαίο στον τομέα του πανεπιστήμιο πρόσφερε σχεδόν αμέσως στη φοιτήτρια την ευκαιρία να συνεχίσει τις σπουδές της κάνοντας διδακτορικό.
«Ηταν το δυσκολότερο πράγμα που είχα κάνει μέχρι τότε στη ζωή μου», παραδέχεται σήμερα. Ηταν αυτή η εμπειρία, όμως, που «άνοιξε» τα μάτια της. «Στο Πανεπιστήμιο της Καρλσρούης, που κατά τη γνώμη μου είναι ένα από τα καλύτερα για τους μηχανολόγους, είδα επιτέλους πολλά εργαστήρια και επιστήμονες που ασχολούνταν με άλλα θέματα. Δεν πίστευα τι έβλεπα».
Η προσπάθεια επιστροφής στην Ελλάδα
Ολοκληρώνοντας το διδακτορικό της, επέστρεψε στην Ελλάδα όπου ήταν αποφασισμένη να ζήσει και να εργαστεί. Τότε, όμως, ήρθε αντιμέτωπη με μια χρόνια παθογένεια του ελληνικού συστήματος.
«Ενα ελληνικό πανεπιστήμιο ζητούσε ακριβώς αυτό που είχα κάνει στο διδακτορικό μου. Η ταύτιση ήταν μεγάλη. Αφού είχα κάνει τα χαρτιά μου, τους πήρα τηλέφωνο -επειδή, τρεις μήνες μετά, κανείς δεν με είχε ενημέρωσε τι είχε γίνει με την αίτησή μου- μου είπαν: “Θα πάρουμε κάποιον άλλον, ένα δικό μας παιδί”. Δεν μπορούσα να το πιστέψω», περιγράφει. Η κ. Ζαφειρίου, παρότι γαλουχημένη στο ελληνικό σύστημα, δεν είχε βιώσει ξανά την αναξιοκρατία σε τέτοιο βαθμό. «Την έζησα μια και καλή και ξύπνησα. Ηταν πολύ πικρό μέσα μου».
Με αυτόν τον τρόπο η Ελλάδα της έκλεισε την πόρτα. Την περίμεναν, όμως, πολλές περισσότερες ευκαιρίες στο εξωτερικό. Αποφάσισε να στείλει βιογραφικά στη βιομηχανία. Μέσα σε μία εβδομάδα είχε συνεντεύξεις για δουλειά και ένα συμβόλαιο.
Στους κολοσσούς της αυτοκινητοβιομηχανίας
H νέα μηχανολόγος επέλεξε να ξεκινήσει από τη Volkswagen, η οποία της έδινε τη δυνατότητα να συνεχίσει την έρευνα που είχε κάνει στο διδακτορικό της με θέμα τις μηχανές εσωτερικής καύσης. «Εκεί βλέπεις τη διαφορά μεταξύ μιας βιομηχανίας που καλεί τους καλύτερους, αυτούς που χρειάζεται, αμέσως, και αυτής που δεν τους αξιοποιεί».
Υστερα από δυόμισι χρόνια, η Ευστρατία Ζαφειρίου δέχθηκε μια σοβαρή πρόταση από την Audi, την οποία και αποδέχθηκε – πάλι συνδυάζοντας την έρευνα και την ανάπτυξη καινοτομίας και εφαρμογής στη βιομηχανία.
Το επόμενο βήμα ήταν και το κομβικό στην καριέρα της: έγινε προσωπική βοηθός του διευθυντή της Audi. Από τότε, η μια θέση ευθύνης διαδεχόταν την άλλη. Επιλέχθηκε ως διευθύντρια του τομέα έρευνας, αγοράς και τάσεων του γκρουπ Audi σε όλο τον κόσμο. Από τη θέση αυτή κλήθηκε να ερευνήσει καινούργιες τεχνολογίες σε όλο τον κόσμο. «Πραγματικά έζησα ένα από τα όνειρά μου: να ταξιδέψω ανά τον κόσμο», σημειώνει, ανακαλώντας τα μέρη που επισκέφτηκε, από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, μέχρι την Ιαπωνία και την Κορέα.
Επειτα από πέντε χρόνια αποφάσισε να ξεκινήσει στην Κίνα την κατασκευή του πρώτου ηλεκτρικού αυτοκινήτου της Audi. Οταν ολοκληρώθηκε ο κύκλος αυτός, επέστρεψε στη Γερμανία για να αναλάβει τη διεύθυνση ανάπτυξης τεχνολογιών στον τομέα της παραγωγής, όπου μελετάει μέχρι σήμερα την είσοδο της ρομποτικής και της τεχνητής νοημοσύνης στη διαδικασία παραγωγής ώστε να γίνεται πιο αποτελεσματική.
Ποτέ στη ζωή μου δεν ένιωσα φόβο.
Ρωτώντας την κ. Ζαφειρίου ποιο ήταν το μυστικό της επιτυχίας της στη δύσκολη αυτή καριέρα, απαντά, χωρίς δεύτερη σκέψη, πως ήταν η έλλειψη φόβου. «Ποτέ στη ζωή μου δεν ένιωσα φόβο να σκεφτώ πώς θα ξεκινήσω κάτι. Εγώ κάνω τα βήματά μου. Ομως με εντυπωσιάζουν τα καινούργια πράγματα, οι καινούργιοι χώροι και ίσως αυτός ήταν ένας τρόπος να μη νιώσω φόβο», αναφέρει. Η ίδια αποδίδει τη γενναιότητα αυτή εν μέρει στα παιδικά της χρόνια, καθώς, μεγαλώνοντας σε ένα χωριό της Χαλκιδικής, ένιωθε πάντα το πλέγμα της κοινωνίας να την κρατάει προστατευμένη, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτού.
Γυναίκα, Ελληνίδα, μητέρα
Η τολμηρή σκέψη της, η ψυχραιμία στις δύσκολες στιγμές, αλλά και η σιγουριά για τον εαυτό της τη βοήθησαν να ανελιχτεί σε έναν πολύ ανταγωνιστικό εργασιακό τομέα, όπου είχε και κάποια επιπλέον εμπόδια. Ηταν διαφορετική: μια Ελληνίδα στη Γερμανία, γυναίκα ανάμεσα σε τόσους άνδρες.
Η μηχανολόγος-μηχανικός αναφέρει πως το θέμα της διαφορετικότητας φέρνει απευθείας το θέμα της αποδοχής. «Δεν είναι ότι κάποιος θέλει να σε σπρώξει προς τα πίσω, όμως έπρεπε, με αυτά που έκανα και σκεφτόμουν, να πείθω πολύ περισσότερο απ’ ό,τι ένιωσα εγώ ότι γίνεται με τους άνδρες. Επρεπε πάντα να προσπαθώ πολύ περισσότερο, να κατακτώ περισσότερα, να έχω μεγαλύτερη επιτυχία. Είχε θετικό αποτέλεσμα, αλλά ήταν κάτι στο οποίο έπρεπε να δώσω πολλή ενέργεια», δηλώνει. Οπως λέει η ίδια, δεν οπισθοχώρησε ποτέ επειδή ήταν γυναίκα.
Παράλληλα με την εργασία της, η Ευστρατία Ζαφειρίου γέννησε τρία κορίτσια. Ακόμη θυμάται την έκπληξη όσων την έβλεπαν να δουλεύει έγκυος. «Το να βλέπεις μια γυναίκα και εγκυμονούσα σε χώρους όπου δεν υπάρχουν γυναίκες σε τέτοιες υψηλές θέσεις, ήταν πριν από 20 χρόνια μεγάλο θέμα. Εγώ έπαιρνα τα κορίτσια μου στη δουλειά για να τα θηλάσω».
Η επιτυχημένη επαγγελματίας πιστεύει πως υπάρχουν ακόμα μεγάλα θέματα ανισότητας μεταξύ γυναικών και ανδρών. Υποστηρίζει, όμως, πως η αλλαγή είναι ευθύνη όλων. «Εχουμε ευθύνη να κάνουμε εμείς τα βήματά μας. Να μην περιμένουμε να αλλάξει ο κόσμος γύρω μας, αλλά να τον αλλάξουμε εμείς με τα βήματα που κάνουμε. Εγώ έζησα σύμφωνα με αυτό που εγώ θέλω να είμαι ως μητέρα και γυναίκα. Δεν περίμενα ποτέ να μου πει κάποιος “πάρε το παιδί σου να το θηλάσεις”. Το αποφάσισα και το έκανα». Μέχρι σήμερα, όπως λέει, οι γυναίκες που δραστηριοποιούνται τον τομέα των μηχανολόγων-μηχανικών είναι λίγες.
Οι γέφυρες με την Ελλάδα
Το θέμα της ευθύνης επανέρχεται όταν μιλάει για την αναγόρευσή της ως επίτιμη διδάκτορας στο τμήμα Μηχανολόγων Μηχανικών του ΑΠΘ.
«Ηταν πολύ συγκινητικό», παραδέχεται. Τον έπαινό της στη διάρκεια της τελετής εκφώνησε ο Νίκος Μουσιόπουλος, ο καθηγητής που χρόνια πριν της είχε δείξει τον δρόμο προς το Πολυτεχνείο της Καρλσρούης, το οποίο έμελλε να της αλλάξει τη ζωή.
Οπως αναφέρει η βραβευμένη επαγγελματίας, είναι σίγουρο πως θα ξεκινήσει να παραδίδει κάποια μαθήματα στο πανεπιστήμιο όπου φοίτησε και η ίδια, όπως έκανε άλλωστε και σε πανεπιστήμια του εξωτερικού, προσπαθώντας να μεταφέρει τη γνώση της στη νέα γενιά μηχανολόγων.
Υστερα από τόσα χρόνια, επιτυχίες και βραβεία, φαίνεται πως η επιστροφή που κάποτε διεκδίκησε στην Ελλάδα, τη χώρα που την πλήγωσε ως ερευνήτρια, είναι σήμερα ευκολότερη. «Σε κάποια φάση σίγουρα θα επιστρέψω στην Ελλάδα. Μπορεί και πιο γρήγορα απ’ ό,τι περίμενα», λέει, ετοιμάζοντας να ανοίξει μόνη της έναν καινούργιο δρόμο.