Οταν ο «Ιανός» χτύπησε με σφοδρότητα τον Σεπτέμβριο του 2020, κυρίως τη Θεσσαλία, τη Φθιώτιδα και μέρος των Επτανήσων, κανείς δεν περίμενε πως η επόμενη καταστροφική κακοκαιρία θα ερχόταν σε απόσταση μόλις δύο χρόνων και ότι το μέγεθός της θα ήταν πολλαπλάσιο.
Οι αποζημιώσεις της πολιτείας για τους πληγέντες του «Ιανού» δοθήκαν μέσω ενός συστήματος που εφαρμόστηκε για πρώτη φορά. Από το ποσό των αποζημιώσεων, η Θεσσαλία πήρε τη «μερίδα του λέοντος», μιας και βρέθηκε στο επίκεντρο της κακοκαιρίας. Πώς εξελίχθηκε όμως η διαδικασία και σε ποιο στάδιο βρίσκεται σήμερα, την ώρα που οι ίδιοι άνθρωποι καταθέτουν ξανά μια νέα αίτηση αποζημίωσης μετά το καταστροφικό πέρασμα του «Daniel»;
Το στήσιμο ενός νέου μηχανισμού αποζημιώσεων
Είκοσι ημέρες μετά το χτύπημα του «Ιανού», τέθηκε σε λειτουργία η ηλεκτρονική πλατφόρμα αιτήσεων ianos-aid.services.gov.gr . Η άμεση καταβολή της έκτακτης εφάπαξ οικονομικής ενίσχυσης στους πληγέντες ορίστηκε σε 5.000 ευρώ για τους ιδιοκτήτες ή ενοικιαστές των πληγέντων κτιρίων και σε 8.000 ευρώ για τις πληγείσες επιχειρήσεις.
Οι αγρότες δικαιούνταν 8.000 ευρώ μόνο στην περίπτωση που στις καλλιέργειές τους υπήρχαν δηλωμένα ηλεκτροδοτούμενα κτίρια, όπως αποθήκες (ή στάβλοι για τους κτηνοτρόφους). Για επιχειρηματίες, αγρότες και κτηνοτρόφους ακολουθούσε μια δεύτερη αποζημίωση για το έγγειο κεφάλαιο (εξοπλισμός), η οποία ορίστηκε στο 55% της ζημιά. Στις περιπτώσεις των κατοικιών, δόθηκαν επίσης άλλα 600 ευρώ για κάθε νοικοκυριό που είχε πληγεί η κύρια κατοικία του, αλλά και ενίσχυση μέχρι 6.000 ευρώ ανά νοικοκυριό για την επισκευή ή την αντικατάσταση οικοσκευής (ανάλογα με το πόσα άτομα έμεναν στην οικία). Σε περίπτωση που μια κατοικία είχε χαρακτηριστεί «κόκκινη», λάμβανε ο ιδιοκτήτης αποζημίωση ίση με το 60% της εκτιμηθείσας ζημιάς από τη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής και το υπόλοιπο 40% σε μορφή άτοκου δανείου από τράπεζα.
Η Αλκηστις Κολοκύθα, προϊσταμένη τμήματος στη Διεύθυνση Ανάπτυξης στην Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας, η οποία επιφορτίστηκε με τον έλεγχο των αιτήσεων για τις επιχειρήσεις, λέει πως η καταβολή των 8.000 ευρώ πιστωνόταν πολύ άμεσα. Αλλωστε, η διαδικασία της αίτησης ήταν απλή, μέσω της χρήσης των κωδικών Taxisnet.
Οταν άρχισαν να εξετάζονται οι φάκελοι για την αποζημίωση του 55%, η διαχείριση «έσπασε» στα δύο. Οι φάκελοι των επιχειρηματιών κατατίθεντο στις κατά τόπους περιφερειακές ενότητες. Οι αγρότες συμπλήρωναν δύο διαφορετικές αιτήσεις. Η μία αφορούσε το φυτικό κεφάλαιο και όφειλαν να την καταθέσουν στον ΕΛΓΑ (Οργανισμός Ελληνικών Γεωργικών Ασφαλίσεων), προκειμένου να αποζημιωθούν από τον ίδιο τον Οργανισμό. Οι αιτήσεις για την αποζημίωση του έγγειου κεφαλαίου υποβάλλονταν στις περιφερειακές ενότητες, οι οποίες μετά την εξέτασή τους προωθούνταν στη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής και πληρώνονταν από το υπουργείο Οικονομικών.
«Τα δικαιολογητικά ήταν πολλά. Ανάμεσα σε άλλα: ενημέρωση στοιχείων από την ΑΑΔΕ, δικαιολογητικά ότι η επιχείρηση ήταν ενεργή κατά τη διάρκεια των πλημμυρών, βεβαίωση δικαστικής φερεγγυότητας, βεβαίωση ότι η επιχείρηση είναι εγγεγραμμένη στο οικονομικό επιμελητήριο της περιοχής κ.ά».
Σημειώνεται πως η Γενική Διεύθυνση Κρατικών Ενισχύσεων & Αρωγής δημιουργήθηκε τον Απρίλιο του 2021 με τον νόμο 4797/2021 και υπαγόταν στο υπουργείο Οικονομικών.
«Τα δικαιολογητικά για τις επιχειρήσεις ήταν πολλά. Ανάμεσα σε άλλα: ενημέρωση στοιχείων από την ΑΑΔΕ, δικαιολογητικά ότι η επιχείρηση ήταν ενεργή κατά τη διάρκεια των πλημμυρών, βεβαίωση δικαστικής φερεγγυότητας, βεβαίωση ότι η επιχείρηση είναι εγγεγραμμένη στο οικονομικό επιμελητήριο της περιοχής κ.ά», σημειώνει η κ. Κολοκύθα, διευκρινίζοντας πως για τις περιπτώσεις των αγροτών ζητούνταν ακόμα περισσότερα.
Το αποτέλεσμα ήταν, κατά την ίδια, δικαιολογητικά που είχαν αποσταλεί στη Διεύθυνση Αρωγής να ζητούνται εκ νέου, σε αρκετές περιπτώσεις δύο και τρεις φορές, αφού κάποια από αυτά, με πιο χαρακτηριστικό αυτό της δικαστικής φερεγγυότητας, είχαν τρίμηνη διάρκεια εγκυρότητας, με αποτέλεσμα να έχουν λήξει όταν ερχόταν η στιγμή να εξεταστούν οι φάκελοι.
Το φθινόπωρο του 2022, έναν χρόνο μετά τις πλημμύρες του «Ιανού», το δικαιολογητικό της δικαστικής φερεγγυότητας αφαιρέθηκε, αφού η Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής άρχισε να λύνει το θέμα πια ενδοϋπηρεσιακά.
Σύμφωνα με τους εργαζομένους που είχαν επιφορτιστεί με τους φακέλους των αγροτών στην Καρδίτσα, στο 30% των περιπτώσεων ζητούνταν εκ νέου δικαιολογητικά.
Αιτήσεις δεν έγιναν δεκτές για μικρολάθη και άλλες διεκπεραιώθηκαν σε δύο χρόνια
Πώς βίωσαν όμως την εμπειρία της διαδικασίας των αποζημιώσεων οι ίδιοι οι άνθρωποι του Κάμπου;
Επιχειρηματίας στην Καρδίτσα (τα στοιχεία του βρίσκονται στη διάθεση της «Κ») αναφέρει πως κατά τη διάρκεια του «Ιανού» στην οικογενειακή του επιχείρηση, η οποία σήμερα μετράει 54 χρόνια λειτουργίας, το νερό στο εργοστάσιο από την πλημμύρα που προκλήθηκε ξεπέρασε κατά πολύ το ένα μέτρο.
Μόλις κόπασε η κακοκαιρία, πέντε υπάλληλοι της επιχείρησης εργάστηκαν εντατικά για τη συλλογή των απαραίτητων δικαιολογητικών για την αίτηση αποζημίωσης για το 55% της ζημιάς. «Καταλήξαμε με ένα κλασέρ 150 ίσως και 200 σελίδων με δικαιολογητικά: τιμοκατάλογοι, τιμολόγια, αποδείξεις αγοράς μηχανημάτων και πολλά άλλα», λέει ο ίδιος, σημειώνοντας πως την αποζημίωση των 8.000 ευρώ την έλαβε τον πρώτο μήνα, ενώ το 20% –από το 55%– της αποζημίωσης, το έλαβε και αυτό γρήγορα – μέσα σε δύο μήνες.
Το 35% ήρθε τελικά μετά από δύο χρόνια, παρότι δεν ζητήθηκε κανένα νέο δικαιολογητικό στην περίπτωσή του. Ο ίδιος αναγκάστηκε να δουλέψει το εργοστάσιό του με λιγότερα μηχανήματα και με περικοπές ώσπου να λάβει το υπόλοιπο ποσό.
Στη διάρκεια της «κακοκαιρίας Daniel», το νερό μπήκε ξανά μέσα στο εργοστάσιο, αυτή τη φορά φτάνοντας στο ένα μέτρο. Χωρίς να έχει συνέλθει η επιχείρηση από το προηγούμενο χτύπημα, ο ίδιος καλείται να κάνει εκ νέου μια αίτηση για το έγγειο κεφάλαιό του, το οποίο καταστράφηκε για δεύτερη φορά σε μεγάλο βαθμό.
Σύμφωνα με την κ. Κολοκύθα, το 20% (από το 55% της αποζημίωσης) δόθηκε, στις περισσότερες περιπτώσεις, μέσα στο πρώτο εξάμηνο από την κατάθεση του φακέλου.
Στην Καρδίτσα, από τις 1.600 επιχειρήσεις οι 20 δεν έχουν λάβει ακόμα το 35% της αποζημίωσης.
Το γιατί οι αποζημιώσεις για το υπόλοιπο 35% ήρθαν σε πολλές περιπτώσεις με δύο χρόνια καθυστέρηση εξηγείται και από το γεγονός πως η απόφαση για το ύψος της τελικής αποζημίωσης (που ορίστηκε στο 55%) ήρθε περίπου έναν χρόνο μετά τις καταστροφές του «Ιανού» (για την ακρίβεια τον Ιούλιο του 2021).
Σύμφωνα με την κ. Κολοκύθα, στην Καρδίτσα, από τις 1.600 επιχειρήσεις οι 20 δεν έχουν λάβει ακόμα το 35% της αποζημίωσης. Κατά την ίδια, όταν έφτασε η ώρα για την εξέταση των φακέλων των συγκεκριμένων επιχειρήσεων, προκηρύχτηκαν εθνικές εκλογές, η προετοιμασία των οποίων προκάλεσε καθυστερήσεις.
Ακολούθησε στη συνέχεια η μετάθεση της Διεύθυνσης Κρατικής Αρωγής από το υπουργείο Οικονομικών στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης, η οποία προκάλεσε νέες καθυστερήσεις. Η κ. Κολοκύθα αναφέρει σε αυτό το σημείο πως η εργασία των ανθρώπων στην παραπάνω διεύθυνση είναι εντατική και κοπιώδης, όμως οι φάκελοι που είχαν κατατεθεί ήταν πολλοί, ενώ μετά ακολούθησαν κι άλλες καταστροφές και νέες αποζημιώσεις που «φορτώθηκαν» στις προϋπάρχουσες (όπως αυτές για τις πυρκαγιές).
Πλήρωσε το λογιστικό λάθος με καθυστέρηση δύο ετών
Διαφορετική είναι η περίπτωση της αγρότισσας Αριστέας Αργύρη, η οποία διαθέτει μονάδα εκτροφής αιγοπροβάτων στην Καρδίτσα. Η κ. Αργύρη κατέθεσε γρήγορα την αίτηση για τα 8.000 ευρώ που δικαιούνταν.
Ανάμεσα στα δικαιολογητικά ήταν φυσικά και το Ε9. Εκεί, από λογιστικό λάθος, ο ένας από τους δύο πίνακες όπου συμπληρώνονταν οι κτιριακές εγκαταστάσεις της επιχείρησης είχε μείνει κενός. Η κ. Αργύρη δεν το είχε παρατηρήσει, καθώς η δήλωσή της είχε ανατεθεί σε λογιστή. Η αίτηση για τις 8.000 ευρώ απορρίφθηκε.
Η κ. Αργύρη έκανε ένσταση, αλλά απορρίφθηκε κι αυτή, παρότι προσκόμισε διορθωμένο Ε9. Η ίδια προχώρησε τότε σε δεύτερη ένσταση, η οποία συνεχίζει να περιμένει μια απάντηση. Το παράξενο στην υπόθεση είναι πως με το διορθωμένο Ε9 η κ. Αργύρη έλαβε το 55% της συνολικής ζημιάς. Και σε αυτή την περίπτωση, το 35% της αποζημίωσης ήρθε δύο χρόνια μετά. Η κ. Αργύρη βρίσκεται τώρα στη διαδικασία νέας δήλωσης, καθώς η κακοκαιρία «Daniel» επέφερε μεγαλύτερο πλήγμα από αυτό του «Ιανού» στις μονάδες εκτροφής της.
Οι περιπτώσεις Αλμυρού, Φαρσάλων και Καρδίτσας
Προβλήματα με τις εκταμιεύσεις των αποζημιώσεων υπήρξαν όμως και στις περιοχές του Αλμυρού στη Μαγνησία, των Φαρσάλων στη Λάρισα, αλλά και στην Καρδίτσα.
Σε ό,τι αφορά την υπόθεση ομάδας αγροτών στα Φάρσαλα την κατάσταση περιγράφει ο Σωκράτης Αλειφτήρας, εκπρόσωπος Τύπου της «Ενωτικής Ομοσπονδίας Αγροτών Νομού Λάρισας».
Τον περασμένο Αύγουστο, από τη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής μάς επιβεβαίωσαν πως οι φάκελοι έχουν εγκριθεί και πως τα χρήματα θα καταβάλλονταν στους δικαιούχους μέχρι τέλος Αυγούστου. Ακόμα δεν έχουν πληρωθεί.
Σημειώνει πως στη συγκεκριμένη περιοχή, η οποία επλήγη σφόδρα από τον «Ιανό», πληρώθηκαν γρήγορα οι αποζημιώσεις σε σπίτια και επιχειρήσεις. Παρ′ όλα αυτά, 150 αγρότες από τα Φάρσαλα, οι οποίοι δραστηριοποιούνται σε χωριά του πρώην Δήμου Ενιπέα δεν έχουν ακόμα λάβει την αποζημίωση. Κάποιοι έχουν λάβει το 20%, κάποιοι άλλοι κανένα ποσό από το 55%.
«Για λόγους κακής συνεννόησης, απ’ ό,τι έχουμε καταλάβει, ανάμεσα σε Δήμο Φαρσάλων και Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας, αυτοί οι φάκελοι έφτασαν με μεγάλη καθυστέρηση στη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής», αναφέρει ο κ. Αλειφτήρας και προσθέτει: « Τον περασμένο Αύγουστο, από τη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής μάς επιβεβαίωσαν πως οι φάκελοι έχουν εγκριθεί και πως τα χρήματα θα καταβάλλονταν στους δικαιούχους μέχρι τέλος Αυγούστου. Ακόμα δεν έχουν πληρωθεί. Εν τω μεταξύ, ότι έστησαν πληρώνοντας από την τσέπη τους αυτοί οι αγρότες καταστράφηκε από τον “Daniel”. Θα κάνουν τώρα νέα αίτηση χωρίς να έχουν πάρει τα χρήματα από τον “Ιανό”».
Διαφορετική είναι η περίπτωση του Αλμυρού. Εκεί, λόγω κακής ενημέρωσής τους, όπως καταγγέλλουν 91 αγρότες κατέθεσαν και τις δύο αιτήσεις –για φυτικό κεφάλαιο και έγγειο κεφάλαιο- στον ΕΛΓΑ, αντί να κάνουν την αίτηση για τα μηχανήματα στους δήμους τους, οι οποίοι τα προωθούσαν στη συνέχεια στην Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας.
«Η ενημέρωση προς αυτούς τους ανθρώπους ήταν ελλιπής. Οι ίδιοι είχαν μάθει μια ζωή να κάνουν όλες τις αιτήσεις τους στον ΕΛΓΑ, ο Οργανισμός δεν τους ενημέρωσε όμως πως έπρεπε την αίτηση για το έγγειο κεφάλαιο να την κάνουν στην Περιφέρεια», λέει στην «Κ» άνθρωπος με καλή γνώση της εξέλιξης της διαδικασίας των αποζημιώσεων στη Μαγνησία.
Ο Ευγένιος Μπουκουβάλας, αγρότης στον Αλμυρό, ο οποίος καλλιεργεί σιτάρι, βρώμη, τριφύλλι κ.ά, είναι ένας από αυτούς που υπέβαλαν και τις δύο αιτήσεις τους στον ΕΛΓΑ. Οπως περιγράφει: «Για τα λάστιχα που δήλωσα στο έγγειο κεφάλαιο, η ζημιά που μου έβγαλε ο ΕΛΓΑ ήταν 15.000 ευρώ. Για το φυτικό κεφάλαιο δεν έγινε δεκτή η δήλωσή μου, για λόγους που δεν κατάλαβα ποτέ. Ακόμα και για τα λάστιχα, όμως, τα χρήματα δεν τα έχω πάρει ακόμα, παρά τις συνεχείς οχλήσεις μου σε ΕΛΓΑ και Περιφέρεια. Τελικά, πήρα καινούργια λάστιχα μόνος μου, πληρώνοντας 20.000 ευρώ από την τσέπη μου. Στην τελευταία κακοκαιρία, ξανακαταστράφηκαν».
Η «Κ» έχει στη διάθεσή της έγγραφα που αποδεικνύουν πως οι φάκελοι των εν λόγω αγροτών δόθηκαν στην Περιφέρεια Μαγνησίας από τον ΕΛΓΑ τον Μάιο του 2023, με καθυστέρηση δυόμισι ετών. Η Περιφέρεια τους προώθησε στη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής στις 16/6/2023, κάνοντας αποδεκτές τις 47 αιτήσεις από αυτές. Η αίτηση του κ. Μπουκουβάλα είναι μία από αυτές που έγιναν αποδεκτές.
Σύμφωνα με τον ίδιο άνθρωπο από τη Μαγνησία λόγω των πολλαπλών γεγονότων που ακολούθησαν το τελευταίο διάστημα –εθνικές εκλογές, πυρκαγιές σε πολλά σημεία της χώρας, σεισμός στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης το 2021 και στη συνέχεια οι πλημμύρες της κακοκαιρίας «Daniel»– αυξήθηκε κατά πολύ ο φόρτος εργασίας στη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής.
Ο προϊστάμενος στον ΕΛΓΑ Θεσσαλίας με έδρα τη Λάρισα, Σπύρος Σπυρόπουλος, απάντησε στην «Κ» για το συγκεκριμένο θέμα πως οι εν λόγω φάκελοι των αγροτών Αλμυρού και Αγχιάλου «δεν είχαν προϋπολογιστεί από την Περιφέρεια». Εν τέλει, στις 06/09/2023, η Διεύθυνση Κρατικής Αγωγής απέστειλε έγγραφο στην Περιφέρεια Μαγνησίας αναφέροντας πως αποδέχεται τις αποζημιώσεις των 47 αγροτών.
Σε αυτή τη φάση, η Περιφέρεια Μαγνησίας τους καλεί εκ νέου να προσκομίσουν μερικά δικαιολογητικά που πρέπει να κατατεθούν με ανανεωμένη ισχύ.
Σημειώνεται πάντως πως την Τετάρτη δημοσιεύτηκε ΦΕΚ (Κοινή Υπουργική Απόφαση Αριθμ. 17483/2023 ΦΕΚ 5417/Β/13-9-2023), που αφορά επιχορηγήσεις με αφορμή τις καταστροφές του «Ιανού». Με το συγκεκριμένο ΦΕΚ εγκρίνονται οι αιτήσεις για αποζημιώσεις 400 αγροτών στην περιοχή της Καρδίτσας.
Σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ», και οι εν λόγω αγρότες κατέθεσαν την αίτηση για το έγγειο κεφάλαιο στον ΕΛΓΑ αντί για την Περιφερειακή Ενότητα Καρδίτσας, πάλι λόγω λανθασμένης ενημέρωσης, με αποτέλεσμα οι φάκελοί τους να φτάσουν με τρία χρόνια καθυστέρηση στη Διεύθυνση Κρατικής Αρωγής.