– Τι θα λέγατε σε μια γυναίκα που μόλις έχει διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού;
– Να μη φοβάται γιατί έχει μια από τις πιο θεραπεύσιμες μορφές της νόσου. Και να κινηθεί άμεσα ώστε να χρησιμοποιήσει, με τη συμβολή των ειδικών, όλα τα όπλα που της προσφέρει η επιστήμη – και είναι πολλά.
Ο Ηλίας Αθανασιάδης, ογκολόγος – παθολόγος, επικεφαλής της Ογκολογικής Κλινικής του Νοσοκομείου «Μητέρα», δεν κρύβει την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι στον πόλεμο με τον καρκίνο του μαστού η Ογκολογία σημειώνει εντυπωσιακές νίκες, καθώς και την αισιοδοξία του για το μέλλον: «Τις τελευταίες τρεις δεκαετίες οι θάνατοι σταθερά μειώνονται και “κατακτάται” ολοένα και μεγαλύτερη χρονιότητα. Πέρα από την επιστημονική πρόοδο που μας άνοιξε τον δρόμο για καινούργιες, πιο αποτελεσματικές, θεραπευτικές προσεγγίσεις, συνέβαλαν κι άλλοι παράγοντες σ’ αυτό: το γεγονός ότι σε μεγάλο ποσοστό οι γυναίκες προσέχουν πιο πολύ τον εαυτό τους, γυμνάζονται, σταμάτησαν να παίρνουν οιστρογόνα ως θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης, μεταξύ άλλων», λέει στην «Κ». Ο κ. Αθανασιάδης θεωρεί θετική εξέλιξη την επέκταση του προγράμματος προσυμπτωματικού ελέγχου, «Φώφη Γεννηματά», στις γυναίκες 45-74 ετών (από 50-69 ετών) που ανακοινώθηκε χθες. «Η μαστογραφία αποτελεί πολύτιμο εργαλείο πρόληψης και πρώιμης διάγνωσης. Πέρα όμως από το προγραμματισμένο μαζικό screening για υγιείς γυναίκες, υπάρχει και το εξατομικευμένο, για τις άνω των 40, με βάση τον κίνδυνο που διατρέχουν λόγω κληρονομικότητας ή των γονιδίων BRCA1 και BRCA2», εξηγεί.
Τις τελευταίες δεκαετίες μια κοσμογονία έχει συντελεστεί στον πόλεμο της ανθρωπότητας με τη νόσο. Και μολονότι το κόστος σε ανθρώπινες ζωές παραμένει τεράστιο (περίπου δέκα εκατ. θάνατοι ετησίως σε όλο τον κόσμο), οι επιστημονικές ανακαλύψεις ανοίγουν νέους ορίζοντες. Ειδικά στον καρκίνο του μαστού, τον πιο συχνό γυναικείο καρκίνο, που πλήττει περισσότερο τη δυτική και βόρεια Ευρώπη, τη βόρεια Αμερική, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία –σχεδόν 2,5 εκατ. διαγνώσεις και περισσότεροι από 680.000 θάνατοι ετησίως–, η πρόοδος είναι εντυπωσιακή και αφήνει περιθώρια ακόμη μεγαλύτερης αισιοδοξίας: ο μέσος κίνδυνος θανάτου (μέσα στα πέντε χρόνια που ακολουθούν τη διάγνωση) έχει μειωθεί από 14% τη δεκαετία του 1990 σε 5% σήμερα. Γιατί συνέβη αυτό; Τι οδήγησε στο να μετατραπεί ο καρκίνος του μαστού σε χρόνια νόσο για την πλειονότητα των ασθενών;
Πλέον η χημειοθεραπεία, που κάποτε ήταν μονόδρομος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μικρότερες ποσότητες ή και να παραλειφθεί εντελώς.
Πρώτον: ενώ παλαιότερα υπήρχε η αντίληψη ότι ο καρκίνος του μαστού είναι ενιαία νόσος που απαιτεί συγκεκριμένη θεραπευτική προσέγγιση, οι επιστήμονες μπορούν πλέον να ταξινομήσουν τους όγκους του μαστού ανά κυτταρικό τύπο.
Δεύτερον: μολονότι η χειρουργική επέμβαση παραμένει αναγκαία για τις περισσότερες περιπτώσεις, η εξουθενωτική απ’ όλες τις πλευρές (και σωματικά και ψυχολογικά) χημειοθεραπεία, που κάποτε ήταν μονόδρομος, μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε μικρότερες ποσότητες ή και να παραλειφθεί εντελώς. Νέας γενιάς φάρμακα έχουν δώσει στους γιατρούς τη δυνατότητα να εξατομικεύουν τις επιλογές για κάθε γυναίκα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι λεγόμενοι αναστολείς του CDK4/6, που συχνά προστίθεται στο θεραπευτικό σχήμα μιας γυναίκας, εάν θεωρηθεί ότι ο καρκίνος της έχει υψηλό κίνδυνο μετάστασης. Κι έπειτα, στο οπλοστάσιο των ογκολόγων υπάρχει πια η ανοσοθεραπεία, η οποία ενισχύει την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να εξουδετερώνει τα καρκινικά κύτταρα, και οι στοχευμένες θεραπείες που «χτυπούν» γονιδιακές μεταλλάξεις ή πρωτεΐνες οι οποίες έχουν ενεργό ρόλο στην εμφάνιση του καρκίνου.
Τρίτον: υπάρχει η τεχνητή νοημοσύνη. Σουηδική έρευνα που δημοσιεύτηκε πρόσφατα στο Lancet Oncology καταδεικνύει ότι η AI μπορεί να «διαβάσει» μαστογραφίες και υπερηχογραφήματα κατά τον προσυμπτωματικό έλεγχο, εντοπίζοντας με μεγάλη ακρίβεια και αξιοπιστία αλλοιώσεις, αλλά και ξεχωρίζοντας ποια από τα ευρήματα είναι καλοήθη και ποια κακοήθη. Στη δοκιμή συμμετείχαν περισσότερες από 80.000 γυναίκες.
Ενα νέο κεφάλαιο
Κάτι επίσης σημαντικό: η τεχνολογία που αφορά την παρακολούθηση των μεταλλάξεων, των γενετικών μεταβολών στο αίμα, εξελίσσεται με τόσο ραγδαίο ρυθμό, ώστε λίαν συντόμως θα αποτελεί ένα καθημερινό εργαλείο. Θα δούμε και ένα νέο κεφάλαιο, τα συζευγμένα αντισώματα: μοριακοί στόχοι για τα καρκινικά κύτταρα πάνω στα οποία θα προσδένονται χημειοθεραπευτικά φάρμακα. Η χορήγησή τους θα γίνεται στοχευμένα, ώστε να αυξάνεται η αποτελεσματικότητα του φαρμάκου στους καρκινικούς ιστούς και να μειώνεται η τοξικότητα στους φυσιολογικούς.