Δέκα νέοι Ελληνες –όλοι κάτω των 25, φοιτητές σε ελληνικά ΑΕΙ ή πρόσφατα πτυχιούχοι τους– γεμάτοι δύναμη, μεράκι και κέφι για δουλειά επέστρεψαν από το Παρίσι με ένα χρυσό μετάλλιο στον Παγκόσμιο Διαγωνισμό Συνθετικής Βιολογίας iGEM. Ανέπτυξαν και παρουσίασαν τεστ κιτ για την πρώιμη διάγνωση της νόσου του Πάρκινσον. Το εμπνεύστηκαν διαβάζοντας την απίστευτη ιστορία μιας συνταξιούχου νοσοκόμας από τη Σκωτία, της Τζόι Μίλνε. Σήμερα σχεδιάζουν να δημιουργήσουν μία startup καινοτομίας με βάση το τεστ και να κερδίσουν τον… κόσμο όλο.
Η νόσος του Πάρκινσον είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη νευρολογική διαταραχή στον κόσμο. Είναι η δεύτερη πιο συχνή νευροεκφυλιστική νόσος μετά τη νόσο Αλτσχάιμερ, προσβάλλοντας περισσότερα από 10 εκατ. άτομα παγκοσμίως. Τα συμπτώματα είναι κυρίως αποτέλεσμα του εκφυλισμού των ντοπαμινεργικών νευρώνων, που παράγουν την ορμόνη ντοπαμίνη, του εγκεφάλου. Οι ασθενείς υποφέρουν από κινητικά (τρόμος, ακαμψία, βραδυκινησία κ.ά.) και μη κινητικά συμπτώματα (κατάθλιψη, άγχος, γαστρεντερικές διαταραχές, απώλεια όσφρησης κ.ά.). Προτού εκδηλωθούν τα κινητικά συμπτώματα, τα οποία είναι και τα πιο γνωστά, έχει ήδη χαθεί πάνω από το 50% των ντοπαμινεργικών νευρώνων του εγκεφάλου, γεγονός μη αναστρέψιμο το οποίο οδηγεί σε μειωμένη ανταπόκριση στη θεραπεία και συνεπώς σε χειρότερη πρόγνωση. Οι ασθενείς έχουν τη δυνατότητα να πραγματοποιήσουν αλλαγές στον τρόπο ζωής τους όταν διαγνωσθεί η νόσος, οι οποίες έχουν θετικό αντίκτυπο στη συμπτωματολογία της ασθένειας, όπως υιοθετώντας συγκεκριμένη διατροφή και άσκηση.
Η Σκωτσέζα νοσοκόμα
Το 2015 η Σκωτσέζα νοσοκόμα έγινε πρωτοσέλιδο λόγω της εκπληκτικής ικανότητάς της να ανιχνεύει τη νόσο του Πάρκινσον μέσω της οσμής. Μπόρεσε να παρατηρήσει μια διαφορά στην οσμή του συζύγου της 12 χρόνια πριν από την επίσημη διάγνωσή του, όταν εκείνος ήταν μόλις 33 ετών. Οι ικανότητές της επικυρώθηκαν τα επόμενα χρόνια και το 2019 εντοπίστηκαν αρκετές ενώσεις που ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τη «μυρωδιά της νόσου του Πάρκινσον». Από αυτές, τέσσερις οργανικές ενώσεις οι οποίες εξατμίζονται, βρέθηκαν να διαφέρουν σε ποσότητα στο δερματικό σμήγμα μεταξύ υγιών ανθρώπων και ασθενών με Πάρκινσον. Εως τώρα, η διαδικασία ανίχνευσης αυτών των τεσσάρων ουσιών γινόταν με μεγάλα, ακριβά και δυσπρόσιτα μηχανήματα και χρειαζόταν προφανώς μια φθηνότερη, φορητή και ευκολότερα διανεμητέα λύση.
Συμμετείχαν 420 ομάδες από όλο τον κόσμο – Η ομάδα του διάσημου Πανεπιστημίου Χάρβαρντ πήρε το αργυρό μετάλλιο.
Από την ιστορία της Τζόι Μίλνε πήραν έμπνευση οι δέκα Ελληνες για να προτείνουν μία μέθοδο για την ανίχνευση των τεσσάρων κρίσιμων ουσιών. Προστρέξαμε στη βοήθεια της Μυρτώς Πλιακοστάμου, τεταρτοετούς φοιτήτριας στη Σχολή Χημικών Μηχανικών του ΕΜΠ, για να προσεγγίσουμε το επιστημονικό σκέλος: «Αλλάξαμε το DNA του βακτηριοφάγου (είναι ιός που μολύνει μονάχα βακτήρια, ακίνδυνος για τους ανθρώπους) στο εργαστήριο. Ετσι, όταν αυτός έρχεται σε επαφή με τις προαναφερθείσες πτητικές, οργανικές ενώσεις να «διογκώνεται», και τελικά να εκπέμπει διαφορετικό χρώμα. Τότε λαμβάνεται φωτογραφία του χρωματικού αποτελέσματος του τεστ με την κάμερα του κινητού και η εικόνα επεξεργάζεται από ειδικά σχεδιασμένη εφαρμογή, η οποία δίνει την προδιάθεση του εξεταζόμενου να εμφανίσει τη νόσο. Το τεστ βοηθάει να διαγνώσουμε εάν ένας άνθρωπος έχει πιθανότητα να εμφανίσει Πάρκινσον έπειτα από 10-13 χρόνια. Και προφανώς η πρόληψη είναι πολύ σημαντική για την αντιμετώπιση της νόσου, έστω κι αν οι θεραπείες που υπάρχουν μπορούν να βοηθήσουν τους πάσχοντες».
Οι 10 προπτυχιακοί φοιτητές και νέοι πτυχιούχοι από το ΕΜΠ και τα πανεπιστήμια Αθηνών, Δυτικής Αττικής και Πειραιά, βρέθηκαν μαζί όταν κατέθεσαν, ξεχωριστά ο καθένας, αίτηση συμμετοχής στον iGEM. Πρόκειται για παγκόσμιο διαγωνισμό συνθετικής βιολογίας, που ξεκίνησε το 2003 από το ΜΙΤ και φέτος μετείχαν 420 ομάδες από όλο τον κόσμο. Κάθε χρονιά, η προηγούμενη ομάδα επιλέγει –μέσα από συνεντεύξεις– τα μέλη της επόμενης, παραδίδοντας τη σκυτάλη της έρευνας. «Βρεθήκαμε μαζί γιατί έχουμε κοινό πάθος για τη συνθετική βιολογία. Το σημείο συνάντησης των σπουδών μας είναι η συνθετική βιολογία, που αποτελεί έναν ταχέως αναδυόμενο κλάδο ο οποίος βρίσκεται στο μεταίχμιο της βιολογίας και της μηχανικής. Ετσι μας επέλεξαν τα μέλη της προηγούμενης ομάδας. Το μυστικό της επιτυχίας της ομάδας είναι η διεπιστημονικότητα», λέει η κ. Πλιακοστάμου.
Τελικά στον πρόσφατο διαγωνισμό iGEM, που οργανώθηκε στο Παρίσι στις 2 με 5 Νοεμβρίου, τα μέλη της ελληνικής ομάδας εντυπωσίασαν και βραβεύθηκαν με χρυσό μετάλλιο. Μάλιστα η ομάδα του διάσημου Πανεπιστημίου Χάρβαρντ πήρε, σε αυτόν τον διαγωνισμό, αργυρό μετάλλιο.
H υλοποιησιμότητα του πρότζεκτ βεβαιώνεται και μετά τη νίκη της ομάδας, με την ίδια ιδέα, στον διαγωνισμό επιχειρηματικότητας Mindspace, που διοργανώνεται από το Mindspace University for Life Sciences και αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ της Silicon Valley των ΗΠΑ και της Ελλάδας. Μέλη της ομάδας παρουσίασαν την ιδέα σε διακεκριμένους Ελληνες και Αμερικανούς επενδυτές, οι οποίοι έχουν συμβάλει στην ανάπτυξη πολλών επιτυχημένων νεοφυών επιχειρήσεων. Το επόμενο βήμα των δέκα χρυσών νικητών είναι η συνέχιση των σπουδών τους χωρίς να αποκλείουν το διδακτορικό για μία καριέρα σε πανεπιστήμιο ή ερευνητικό κέντρο. Αλλωστε, ο πλούτος των ελληνικών επιστημονικών «μυαλών» διευρύνεται. Το ερώτημα είναι εάν τα ελληνικά πανεπιστήμια, τα ερευνητικά κέντρα αλλά και οι επιχειρήσεις μπορούν να τους απορροφήσουν προσφέροντάς τους μία θέση ανάλογη των προσόντων τους και με προοπτικές.
Είναι χαρακτηριστικό ότι το 2022 κατεγράφη ρεκόρ νέων διδακτορικών, που απονεμήθηκαν από τα ελληνικά ΑΕΙ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τελευταίας μελέτης του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Ηλεκτρονικού Περιεχομένου, απονεμήθηκαν 1.923 διδακτορικά, αριθμός αυξημένος από τα 1.837 διδακτορικά του 2021. Ο αριθμός κινείται ανοδικά τα τελευταία χρόνια, με το 2014 να κατέχει το προηγούμενο υψηλό, με 2.094 διδακτορικά. Η μεγάλη πλειονότητα (83,5%) δεν σκοπεύει να φύγει στο άμεσο μέλλον από τη χώρα. Οι περισσότεροι νέοι διδάκτορες (53,9%) σκοπεύουν να ακολουθήσουν επαγγελματικά ακαδημαϊκή/ερευνητική σταδιοδρομία. Από τους σχετικά λίγους νέους διδάκτορες που ανέπτυξαν ερευνητική συνεργασία με επιχείρηση για την εξυπηρέτηση των ερευνητικών σκοπών της διατριβής τους (10,2% του συνόλου), η πλειονότητα το έπραξε, καθώς το αντικείμενο της έρευνας έχει άμεσο πεδίο εφαρμογής σε επιχειρήσεις και κάποιο παραγωγικό κλάδο.
Οι αριθμοί
10 εκατ. άτομα προσβάλλονται κάθε χρόνο από Πάρκινσον παγκοσμίως.
1.923 διδακτορικά απονεμήθηκαν το 2022 στη χώρα μας, 1.837 το 2021.
52,2% των νέων διδακτόρων είναι άνδρες έναντι 47,8% των γυναικών.
52,8% ολοκληρώνουν τις διδακτορικές σπουδές σε τέσσερα έως έξι έτη.
53,9% σκοπεύουν να ακολουθήσουν ακαδημαϊκή / ερευνητική σταδιοδρομία.
23,9% των διδακτορικών είναι στα επιστημονικά πεδία της υγείας και πρόνοιας.