Την πλήρη αντίθεσή του απέναντι στα κυβερνητικά σχέδια να υπαχθεί εξ ολοκλήρου το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) στο υπουργείο Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας, εξέφρασε ο διευθυντής και πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου του ΕΑΑ, καθηγητής Μανώλης Πλειώνης κατά τη συνάντηση που είχε την Πέμπτη (16-11), με τον αρμόδιο υπουργό Βασίλη Κικίλια.
Καθώς το νομοσχέδιο βρίσκεται πλέον σε ανοιχτή διαβούλευση, ο κ. Πλειώνης προέκρινε ως μοναδική εναλλακτική λύση τη συνεποπτεία του ΕΑΑ από το υπουργείο και τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ), προκειμένου να μην αλλοιωθεί ο ερευνητικός χαρακτήρας του ιδρύματος.
Μιλώντας στην «Κ», προειδοποιεί ότι εφόσον τελικά προχωρήσει το σχέδιο, θα υπάρξουν ανυπολόγιστες συνέπειες στην ομαλή λειτουργία του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ) και στη δυνατότητά του να συνεχίσει να παράγει το καινοτόμο έργο του τόσο στη δημιουργία νέας γνώσης, όσο και στη μετουσίωση της έρευνας σε καινοτόμες υπηρεσίες προς όφελος της κοινωνίας.
«Αναγνωρίζω ότι η πρόθεση της Πολιτείας δεν είναι να αλλάξει η ερευνητική αποστολή του ΕΑΑ, ούτε να πάψει να υλοποιεί διεθνή, ευρωπαϊκά και εθνικά ανταγωνιστικά ερευνητικά προγράμματα, αλλά να συντονίσει διάφορες επιτροπές μελέτης κινδύνων από φυσικές καταστροφές. Ομως, πολλές φορές “ο δρόμος για την κόλαση είναι στρωμένος με τις καλύτερες προθέσεις” ή όπως είπα και στη συνάντηση, ο “διάολος κρύβεται στις λεπτομέρειες”».
Ο κ. Πλειώνης αναγνωρίζει ότι ο συντονισμός όλων των επιστημονικών φορέων είναι απαραίτητος, χωρίς ωστόσο να απαιτείται υπαγωγή, όπως αντίστοιχα δεν έχουν υπαχθεί στο συγκεκριμένο υπουργείο όλοι οι επιστήμονες και οι φορείς, που συμμετέχουν στον ΟΑΣΠ.
Ο καθηγητής, ο οποίος βρίσκεται στο «τιμόνι» του Εθνικού Αστεροσκοπείου τα τελευταία επτά χρόνια, διαβεβαίωσε τον υπουργό ότι το πρώτο ερευνητικό ίδρυμα της χώρας παραμένει στη διάθεση της Πολιτείας για την ενίσχυση του ρόλου της στα θέματα Πολιτικής Προστασίας, αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει αποκοπή του ΕΑΑ από τον φυσικό του χώρο που είναι το ενιαίο Εθνικό Οικοσύστημα έρευνας και καινοτομίας.
«Θα πρέπει, δηλαδή, ο τρόπος με τον οποίο θα υλοποιηθεί η συνεργασία μας και η παροχή της επιστημονικής εμπειρογνωμοσύνης του ΕΑΑ στο ΥΚΚΠΠ να μη δημιουργεί πρόβλημα στη ίδια την αποστολή και τη λειτουργία του, που τελικά θα αναιρέσει και τη δυνατότητα να παρέχουμε τις όποιες επιστημονικές υπηρεσίες μπορούμε». Και διευκρινίζει: «Τα Εθνικά Ερευνητικά Κέντρα δεν είναι απλές δημόσιες υπηρεσίες που μπορούν να μεταφέρονται από το ένα υπουργείο στο άλλο. Διέπονται από ειδική νομοθεσία, με τη Γενική Γραμματεία Ερευνας και Καινοτομίας (ΓΓΕΚ) να είναι η μοναδική που κατέχει την τεχνογνωσία και εμπειρία εφαρμογής του.
Ποτέ δεν έχει αποκοπεί ερευνητικό κέντρο από τη ΓΓΕΚ για να υπαχθεί εξατομικευμένα σε άλλο –αναρμόδιο για την έρευνα– υπουργείο.
Απαντώντας στο επιχείρημα ότι και στο παρελθόν τα Ερευνητικά Κέντρα έχουν αλλάξει εποπτευόμενο υπουργείο, ο κ. Πλειώνης τονίζει ότι «αυτό δεν είναι ακριβές».
«Ποτέ δεν έχει αποκοπεί ερευνητικό κέντρο από τη ΓΓΕΚ για να υπαχθεί εξατομικευμένα σε άλλο –αναρμόδιο για την έρευνα– υπουργείο. Επομένως, μιλάμε για πλήρως αχαρτογράφητο πεδίο εφαρμογής. Αυτό που έχει συμβεί είναι να αλλάξει εποπτευόμενο υπουργείο συνολικά η ΓΓΕΚ με όλα τα ερευνητικά κέντρα που εποπτεύει, που φυσικά δεν επηρεάζει τη λειτουργικότητα των Ερευνητικών Κέντρων, καθώς παραμένει ως εποπτεύουσα αρχή η ΓΓΕΚ».
Προσθέτει μάλιστα ότι η μεταφορά της εποπτείας θα δημιουργήσει έντονα λειτουργικά και οργανωτικά προβλήματα «πόσο μάλλον όταν το νέο υπουργείο δεν έχει προλάβει ακόμη να αποκτήσει οργανωτική εμπειρία για να εποπτεύσει τις άμεσες υπηρεσίες που το αφορούν».
Ο διευθυντής του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών μεταφέρει στην «Κ» την πρόταση που έκανε στον αρμόδιο υπουργό κατά τη πρόσφατη συνάντησή τους, σε περίπτωση που η κυβέρνηση επιμένει στο θέμα της υπαγωγής.
Η μεταφορά της εποπτείας θα δημιουργήσει έντονα λειτουργικά και οργανωτικά προβλήματα «πόσο μάλλον όταν το νέο υπουργείο δεν έχει προλάβει ακόμη να αποκτήσει οργανωτική εμπειρία.
«Ο μοναδικός τρόπος για να υλοποιηθεί χωρίς να προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημία στον Φορέα μας, ώστε να συνεχίσει να λειτουργεί ως Ερευνητικό Κέντρο, συνεκτικά διασυνδεδεμένο με τον Εθνικό Ερευνητικό Ιστό, είναι μέσω συνεποπτείας». Και εξηγεί: «Οσον αφορά στα θέματα της έρευνας και των απαραίτητων οργανωτικών διαδικασιών να συνεχίσει να εποπτεύεται από την ΓΓΕΚ, ενώ όσον αφορά στα επιχειρησιακά εργαλεία και υπηρεσίες γύρω από την Πολιτική Προστασία να εποπτεύεται από το ΥΚΚΠΠ. Ενα τέτοιο μοντέλο ήδη λειτουργεί για το Ερευνητικό Κέντρο ΠΑΣΤΕΡ, στο οποίο υπάρχει συνεποπτεία της ΓΓΕΚ και του υπουργείου Υγείας».
Ο κ. Πλειώνης ξεκαθαρίζει ότι το ΕΑΑ ήταν και παραμένει στη διάθεση της Πολιτείας, μέσω θεσμικών καναλιών, προκειμένου να συνδράμει την Πολιτική Προστασία στα θέματα της ειδικότητάς του, αλλά και με τις δοκιμασμένες διαδικασίες συνεργασίας «μέσω προγραμματικών συμβάσεων που δεσμεύουν με κοινά αποδεκτές διαδικασίες και προϋποθέσεις τους συμβαλλόμενους στην υλοποίησή τους».
«Προφανώς δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό», τονίζει ο κ. Πλειώνης και αναφέρει παραδείγματα διαχρονικής συνεργασίας με την Περιφέρεια Αττικής και την Πυροσβεστική, μέσω προγραμματικών συμβάσεων: «Θέματα που αφορούν στην παρακολούθηση της ποιότητας της ατμόσφαιρας και ενημέρωσης της περιφέρειας, αλλά και των πολιτών όταν οι τιμές της σωματιδιακής ρύπανσης υπερβαίνουν τα όρια επικινδυνότητας. Επίσης, μελετάμε την τρωτότητα των διαφορετικών περιοχών του λεκανοπεδίου σε διαφορετικού τύπου έντονα φυσικά φαινόμενα και φυσικές καταστροφές (πχ. σεισμοί, πλημμύρες) και συμβουλεύουμε για μέτρα που θα μπορούσαν να εφαρμοστούν, ώστε να αυξηθεί η ανθεκτικότητά τους. Ακόμη και με την Πυροσβεστική έχουμε υπογράψει μνημόνια συνεργασίας προκειμένου να τους παρέχουμε διαφορετικές υπηρεσίες, που ενίοτε τις αξιοποιούν».
Ο επικεφαλής του Εθνικού Αστεροσκοπείου επισημαίνει ακόμη ότι ήδη από το 2021 είχε αποστείλει στον προκάτοχό του κ. Κικίλια, Χρήστο Στυλιανίδη, λεπτομερή λίστα με όλα τα επιστημονικά εργαλεία και υπηρεσίες που έχει αναπτύξει το ΕΑΑ μέσω της ερευνητικής του δραστηριότητας γύρω από θέματα πρόγνωσης έντονων καιρικών φαινομένων, επέκτασης μετώπου πυρκαγιάς, επικινδυνότητας ανάφλεξης δασικών πυρκαγιών, δορυφορικής παρακολούθησης της ελληνικής επικράτειας για εντοπισμό και παρακολούθηση της εξέλιξης δασικών πυρκαγιών, έγκαιρης προειδοποίησης τσουνάμι κ.λπ. με στόχο την υποβοήθηση του έργου του υπουργείου.
«Δυστυχώς η λίστα αυτή δεν αξιοποιήθηκε παρά τη θετική διάθεση του κ. Στυλιανίδη», επισημαίνει ο κ. Πλειώνης.
Οπως τέλος υπενθυμίζει, το ΕΑΑ έχει αναχθεί σε σημαντικό πόλο εμπειρογνωμοσύνης για θέματα κλιματικής αλλαγής, καθώς συντονίζει το εμβληματικό έργο της ΓΓΕΚ «Εθνικό Δίκτυο για την Κλιματική Αλλαγή – CLIMPACT».
«Αυτή η επιτυχία στηρίζεται στη βασική μας αποστολή και συγκεκριμένα στην ερευνητική δράση ερευνητών του ΕΑΑ και στις εθνικές και διεθνείς συνεργασίες μας με όμορα ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια, προϋπόθεση της οποίας είναι η ομαλή οικονομική, διοικητική και θεσμική στήριξη του ΕΑΑ από την έμπειρη εποπτεύουσα αρχή μας, τη ΓΓΕΚ».