Γραφήματα: Παύλος Μεθόδιος
Ακούστε το άρθρο
«Το χωριό μου, το Σωτήριο Λάρισας, στα όρια με τον νομό Μαγνησίας, “πνίγηκε” δύο φορές. Πια, είναι ένα κουφάρι. Εχουν μείνει μόνο τα ντουβάρια. Οι περισσότεροι νοίκιασαν αλλού. Εμειναν μόνο πέντε οικογένειες μέσα στη λάσπη. Eίμαστε περιβαλλοντικοί πρόσφυγες στη χώρα μας».
Ο αγρότης Αχιλλέας Γεροτόλιος, κατά τη διάρκεια της ημερίδας του Ινστιτούτου Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ, με θέμα «Η Θεσσαλία μετά τις πλημμύρες: Μια πρώτη αποτίμηση», είχε πολλά, ενδιαφέροντα να πει σε όσους έσπευσαν πριν από μερικές ημέρες να δώσουν το «παρών» στη γεμάτη αίθουσα του Χατζηγιάννειου Πνευματικού Κέντρου της Λάρισας. Ανάμεσα σε όσα είπε και τα εξής: «Ενα 20% από τις οικογένειες του χωριού δεν έχουμε ακόμα εισπράξει τις 6.600 ευρώ, την πρώτη αποζημίωση δηλαδή για τις οικοσκευές. Ενα τηλέφωνο υπάρχει στο υπουργείο όπου υπάγεται η Κρατική Αρωγή και σε αυτό ακούμε ένα ηχογραφημένο μήνυμα στα αγγλικά. Η ψυχολογία μας είναι διαλυμένη. Ζητάμε δανεικά από τους γνωστούς μας. Ψάχνουμε άλλες δουλειές. Εγώ σκέφτομαι να φύγω».
Η ψυχολογία μας είναι διαλυμένη. Ζητάμε δανεικά από τους γνωστούς μας. Ψάχνουμε άλλες δουλειές. Εγώ σκέφτομαι να φύγω.
Ο κ. Γεροτόλιος περιγράφει ακόμα πως στην περιοχή του πλημμύρισαν 180.000 στρέμματα και πως τα ¾ των κτημάτων του χωριού του είναι βυθισμένα στο νερό. Οι φόβοι του για την επόμενη μέρα πολλοί και η ελπίδα για συνέχιση του επαγγέλματος από τον γιο του ξεθωριάζει.
«Οι ειδικοί λένε πως θα χρειαστούν 600 ημέρες τουλάχιστον για να αντληθούν τα νερά γύρω από την Κάρλα. Μήπως τελικά πρέπει να παραμείνει λίμνη και να στραφούμε σε υδατοκαλλιέργειες; Μήπως χρειαζόμαστε μετεγκατάσταση κάπου αλλού; Με την προχθεσινή βροχή πάλι οι αυλές γέμισαν νερά. Φοβόμαστε ότι οι εισπρακτικές εταιρείες θα αρχίσουν να μας απειλούν. Ευτυχώς στο θέμα της ΔΕΗ κάτι έγινε. Φοβόμαστε ακόμα και την ελονοσία, βασικός λόγος που αποξηράθηκε η Κάρλα το 1962. Εγώ πάντως, το παιδί μου δεν το αφήνω να γίνει αγρότης σαν και εμένα που παράτησα μεταπτυχιακά και διεθνή καριέρα για να ζήσω στον τόπο που αγαπώ».
Το 60% των κτηνοτρόφων είναι από 55 ετών και πάνω. Πριν 30 χρόνια στην περιοχή του Τυρνάβου είχαμε 420 κοπάδια, σήμερα 110. Ο Daniel επιτάχυνε την καταστροφή σε έναν κλάδο που σβήνει.
Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Αργύρης Μπαϊρακτάρης, πρόεδρος του Κτηνοτροφικού Συλλόγου Τυρνάβου. «Τα πλήρως κατεστραμμένα χωριά δεν γυρίζουν πίσω, όσα λεφτά και να δώσει η Πολιτεία. Το 60% των κτηνοτρόφων είναι από 55 ετών και πάνω. Πριν 30 χρόνια στην περιοχή του Τυρνάβου είχαμε 420 κοπάδια, σήμερα 110. Ο Daniel επιτάχυνε την καταστροφή σε έναν κλάδο που σβήνει».
Κλιματική κρίση
Στην ημερίδα αναλύθηκαν διεξοδικά οι παράγοντες που οδήγησαν στις μεγάλες καταστροφές, αλλά και το τι πρέπει να γίνει από εδώ και στο εξής.
Ο Κωνσταντίνος Λαγουβάρδος, διευθυντής ερευνών στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, σημείωσε πως τα ύψη βροχής, ημερήσια αλλά και σε σύνολο κακοκαιρίας, ήταν πρωτοφανή στην κακoκαιρία Daniel τόσο σε εθνικό όσο και σε πανευρωπαϊκό επίπεδο. Μάλιστα, τα ύψη βροχής που σημειώθηκαν στο Πήλιο, τον Σεπτέμβριο δεν είχαν καταγραφεί ποτέ στην Ευρώπη. Ο κ. Λαγουβάρδος παρέθεσε στοιχεία για την εμφάνιση των έντονων καιρικών φαινομένων στη χώρα μας στο πλαίσιο της κλιματικής κρίσης.
Το διάστημα 2000-2009, σημειώθηκαν 167 έντονα καιρικά φαινόμενα. Τα 60 από αυτά είχαν πολύ έντονες επιπτώσεις. Το διάστημα 2010-2019 σημειώθηκαν 297 έντονα καιρικά φαινόμενα. Τα 90 είχαν πολύ έντονες επιπτώσεις. Η Μαγνησία «πρωτοστατεί» στην εμφάνιση των έντονων καιρικών επεισοδίων ενώ ιδιαίτερα ευπαθείς έχουν αποδειχθεί περιοχές όπως η Εύβοια, η Θεσσαλία, η Δυτική Πελοπόννησος, τα Δωδεκάνησα και μεγάλο μέρος της Κρήτης.
Η ενημέρωση των δήμων και των περιφερειών για τα καιρικά φαινόμενα είναι γενικόλογη και ελλιπής, ενώ είναι σχεδόν ανύπαρκτη κατά τη διάρκεια εκδήλωσης ενός φαινομένου.
Τι πρέπει να κάνουμε εφεξής; Ο κ. Λαγουβάρδος απάντησε: «Χρειαζόμαστε μετεωρολογικά ραντάρ τα οποία για την ώρα δεν έχουμε αλλά και υδρομετρικούς σταθμούς που θα μετρούν τη στάθμη χειμάρρων και ποταμών. Η ενημέρωση σήμερα των δήμων και των περιφερειών για τα καιρικά φαινόμενα είναι γενικόλογη και ελλιπής, ενώ είναι σχεδόν ανύπαρκτη κατά τη διάρκεια εκδήλωσης ενός φαινομένου. Οι δήμοι και οι περιφέρειες πρέπει να συμμετέχουν στη διαδικασία σχεδιασμού και υλοποίησης των συστημάτων έγκυρης ειδοποίησης, ενώ τα στελέχη τους στην Πολιτική Προστασία πρέπει να εκπαιδευθούν».
Ο ίδιος σημείωσε και ένα θετικό μέτρο που ξεκίνησε να υλοποιείται την επόμενη ημέρα των πλημμυρών –είχε συμφωνηθεί πριν από αυτές– σε συνεργασία με τις τεχνικές υπηρεσίες της Περιφέρειας Θεσσαλίας. Πρόκειται για έντεκα νέους μετεωρολογικούς σταθμούς του Αστεροσκοπείου, στη λεκάνη του Ενιπέα, με τους οκτώ από αυτούς να λειτουργούν ήδη. Οι καιρικές προγνώσεις θα είναι σύντομα διαθέσιμες στους τοπικούς άρχοντες μέσα από μια δημόσια πλατφόρμα, η οποία θα παρέχει πολύτιμες πληροφορίες σε ζωντανό χρόνο, όπως για παράδειγμα σε ποια περιοχή το ύψος βροχής έχει ήδη ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο όριο αλλά και πού αναμένεται να εκδηλωθούν πλημμύρες.
Οι ζημιές στη φυτική παραγωγή
Ο Δημήτρης Σταυρίδης, γεωπόνος-εντομολόγος, αναπληρωτής διευθυντής Αγροτικής Οικονομίας στην Περιφερειακή Ενότητα Λάρισας, μίλησε με τη σειρά του για τις επιπτώσεις στη φυτική παραγωγή, παραθέτοντας αριθμούς για το μέγεθος της καταστροφής.
Στη Θεσσαλία πλημμύρισαν 700.000 στρέμματα καλλιέργειας βαμβακιού. Το 30% εξ αυτών υπέστη ολοκληρωτική καταστροφή. Πλημμύρισαν ακόμα 130.000 στρέμματα μηδικής παραγωγής (πολυετές τριφύλλι), 110.000 στρέμματα καλαμποκιού, ενώ σε 8.500 στρέμματα βιομηχανικής ντομάτας δεν συλλέχθηκε η παραγωγή. Επίσης πλημμύρισαν 75.000 στρέμματα με κηπευτικά είδη.
Ορισμένα χωράφια θα χρειαστούν από έξι έως οκτώ χρόνια για να φθάσουν στην προηγούμενη παραγωγικότητά τους λόγω υποβάθμισης της γονιμότητας.
Οι ζημιές υπολογίζονται σε 200 με 250 εκατ. ευρώ και το ποσό βαίνει αυξανόμενο. Στο βαμβάκι ξεπερνάει τα 120 εκατ. ευρώ, στη μηδική παραγωγή τα 20 εκατ. ευρώ, στο καλαμπόκι τα 11 εκατ. ευρώ, στη βιομηχανική ντομάτα τα 11 εκατ. ευρώ, στα φυτώρια τα 6 εκατ. ευρώ και σε λοιπές καλλιέργειες τα 40 με 90 εκατ. ευρώ. «Σε ορισμένες καλλιέργειες, το κόστος αντικατάστασης του κατεστραμμένου εδάφους ξεπερνάει και τα 1.000 ευρώ ανά στρέμμα. Ηδη έχουμε αιτήσεις για αλλαγές σε ποικιλία αμπελιών, έτσι ώστε να γίνεται η συγκομιδή των καρπών πιο γρήγορα για να υπάρξει ξανά εισόδημα», σημείωσε ο κ. Σταυρίδης, δίνοντας την εικόνα που επικρατεί στη λαβωμένη αγροτική παραγωγή της Θεσσαλίας.
O ίδιος σημείωσε ακόμα πως ορισμένα χωράφια θα χρειαστούν από έξι έως οκτώ χρόνια για να φθάσουν στην προηγούμενη παραγωγικότητα τους λόγω υποβάθμισης της γονιμότητας.
Σε ακόμα πιο δύσκολη θέση οι κτηνοτρόφοι
Οσο για το αποτύπωμα των καταστροφών στη ζωική παραγωγή, η Παναγιώτα Βράντζα, κτηνίατρος και πρώην βουλευτής, σημείωσε πως «οι δύο κακοκαιρίες επιτάχυναν και αποκάλυψαν τα πολλά προβλήματα της κτηνοτροφίας. Σύμφωνα με τα έως τώρα στοιχεία έχουν καταγραφεί 84.582 πρόβατα και αίγες, 7.963 βοοειδή, 23.131 χοίροι, 256.483 ορνιθοειδή, 647 κουνέλια, 71 άλογα και 111.971 μελισσοσμήνη, ενώ κτηνοτρόφοι συνεχίζουν να δηλώνουν απώλειες. Εξαιτίας των καταστροφών, μόνο η μείωση στην παραγωγή της φέτας, τη ναυαρχίδα των εξαγωγών μας, το 2024, αναμένεται να φτάσει το 10 με 15%».
Η κ. Βράντζα ανέφερε ακόμα πως τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι κτηνοτρόφοι είναι η υποστελέχωση και αναποτελεσματικότητα υπηρεσιών, πρωτίστως σε αυτές του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων αλλά και σε αυτές των περιφερειών.
Ακόμη, ο κανονισμός του ΕΛΓΑ για τις αποζημιώσεις είναι ελλιπής. «Το μητρώο καταγραφής αιγοπροβάτων ακόμα και σήμερα είναι χειρόγραφο. Οι παραγωγοί ψάχνουν και ξαναψάχνουν να βρουν τα απαιτούμενα δικαιολογητικά. Οι πληρωμές με τον υπάρχοντα κανονισμό γίνονται ακόμα και μετά από πέντε χρόνια» σημείωσε η ίδια, αναφέροντας επίσης την επί της ουσίας μη λειτουργία σημαντικών υπηρεσιών, όπως τα κέντρα γενετικής βελτίωσης, τα οποία αν ήταν στελεχωμένα, θα βοηθούσαν στην αντικατάσταση του ζωικού κεφαλαίου.
Οσο για τους τρόπους που θα μπορούσε να αντιμετωπισθεί το πρόβλημα για τους κτηνοτρόφους η κ. Βράντζα ανέφερε τα εξής: κοινωνικός μισθός σε όσους έχασαν ζώα, ή/και εγκαταστάσεις, τουλάχιστον για δύο χρόνια, απλοποίηση αιτήσεων για τη δημιουργία σταβλικών εγκαταστάσεων, ενώ σημαντικό είναι να μη χαθούν ευρωπαϊκές ενισχύσεις για τους πληγέντες».