Στη «νεκρανάσταση» της μερικής εκτροπής του Αχελώου, η υλοποίηση της οποίας έχει έως σήμερα ακυρωθεί πέντε φορές από το Συμβούλιο της Επικρατείας, προχωρεί το υπουργείο Περιβάλλοντος. Το έργο θα συμπεριληφθεί στο σχέδιο διαχείρισης υδάτων της Θεσσαλίας, ως απαραίτητο για την κάλυψη μέρους του υδατικού ελλείμματος. Αξιοσημείωτο είναι πάντως ότι τα 55 έργα ή δράσεις που περιλαμβάνει το νέο σχέδιο, χωρίς να συμπεριληφθούν τα έργα της εκτροπής, κοστολογούνται σε 1,1 δισ. ευρώ, γεγονός που θέτει ένα βασικό ερώτημα για το ποιες θα είναι τελικά οι επιλογές της πολιτείας και εάν θα διαθέσει σημαντικό μέρος των ούτως ή άλλως περιορισμένων πόρων της για ένα έργο με τόσο μεγάλο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Η ολική επαναφορά των έργων της εκτροπής έλαβε και επίσημο χαρακτήρα την προηγούμενη εβδομάδα, μέσα από την παρουσίαση των σχεδίων διαχείρισης λεκανών απορροής αρχικά της Δυτικής Στερεάς και στη συνέχεια της Θεσσαλίας. Στην τελευταία παρευρέθηκε και ο αρμόδιος γενικός γραμματέας Πέτρος Βαρελίδης, ο οποίος από την αρχή υποστήριξε ότι οι μελετητές «είχαν το ελεύθερο» από το υπουργείο να προτείνουν ό,τι κρίνουν επιστημονικά καλύτερο. «Μια ουσιώδης διαφορά στο σημερινό σχέδιο σε σχέση με τα προηγούμενα είναι ότι δώσαμε ρητή εντολή στους μελετητές να ακολουθήσουν τους κανόνες της επιστήμης, χωρίς a priori απαγορεύσεις σε σχέση με τα μεγάλα ζητήματα. Αυτό που θέλουμε είναι μια λύση ρεαλιστική, επιστημονικά τεκμηριωμένη, η οποία θα ακολουθεί την ελληνική και την κοινοτική νομοθεσία και θα λαμβάνει υπόψη τις αποφάσεις του ΣτΕ», ανέφερε.
Την αναφορά του κ. Βαρελίδη εξειδίκευσε στη συνέχεια ο επικεφαλής της ομάδας των μελετητών Σπύρος Παπαγρηγορίου, πρόεδρος της μελετητικής εταιρείας Enveco. «Στο προηγούμενο σχέδιο, το οποίο πάλι εμείς το είχαμε εκπονήσει, είχε τεθεί ένα εμπάργκο. Το υπουργείο Περιβάλλοντος είχε θέσει εγγράφως έναν όρο, χωρίς επιστημονική ή τεχνική τεκμηρίωση, ότι η κάλυψη των αναγκών της Θεσσαλίας θα εξεταστεί εντός των ορίων της λεκάνης απορροής της (σ.σ. αποκλείοντας τη μεταφορά νερού από άλλη λεκάνη απορροής, δηλαδή τη μεταφορά νερού από τον Αχελώο). Σήμερα έχουμε λάβει εντολή να εξετάσουμε το θέμα επιστημονικά και όχι διοικητικά».
Από την επιστημονική εξέταση της κατάστασης, συνέχισε ο κ. Παπαγρηγορίου, προκύπτει σαφώς η ανάγκη των έργων της εκτροπής. «Ο,τι μέτρα και να πάρουμε, ό,τι έργα και να κάνουμε, με δεδομένους τους στόχους της κοινοτικής οδηγίας για την ποσότητα και την ποιότητα των υδάτων, δεν επαρκεί το νερό που έχουμε στη Θεσσαλία. Εχουμε έλλειμμα, το οποίο μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με πολύ σημαντικές αποφάσεις, μέρος των οποίων είναι το ζήτημα της μεταφοράς νερού. Εάν προχωρήσουμε σε μεταφορά νερού, η ποσότητα αυτή δεν πρόκειται να λείψει από τη Δυτική Ελλάδα, δεν υπάρχει σενάριο στο οποίο η περιοχή να έχει ποσοτική, ποιοτική, περιβαλλοντική, κοινωνική ή άλλη επίπτωση. Τέλος, δεν είναι κάτι ανεξέλεγκτο, αλλά υπό τις προϋποθέσεις της νομοθεσίας, δηλαδή αφού δοθεί περιβαλλοντική αδειοδότηση».
Τα στοιχεία
Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσίασαν οι μελετητές του νέου σχεδίου διαχείρισης της λεκάνης απορροής της Θεσσαλίας:
• Καταγράφεται αύξηση των αρδευόμενων εκτάσεων (από το προηγούμενο σχέδιο) από 2,5 εκατ. στρέμματα και 2,83 εκατ. στρέμματα. Η αύξηση αυτή προέκυψε ως αποτέλεσμα της χρήσης στοιχείων από τον ΟΠΕΚΕΠΕ (τον οργανισμό που είναι αρμόδιος για τις επιδοτήσεις).
• Οι ανάγκες άρδευσης με βάση την «τυπική» σύνθεση καλλιεργειών είναι 1,29 δισ. κυβικά μέτρα νερού ετησίως. Οι ανάγκες για ύδρευση, κτηνοτροφία και βιομηχανία είναι 106 εκατ. κυβικά ετησίως, ενώ οι απώλειες από τα πρωτεύοντα και τα δευτερεύοντα δίκτυα 90 εκατ. κυβικά ετησίως. Επομένως, οι συνολικές υδατικές ανάγκες ανέρχονται σε 1,48 δισ. κυβικά νερού ετησίως.
• Οσον αφορά το διαθέσιμο νερό, από υφιστάμενα έργα αποταμίευσης μπορούν να προέρχονται 220 εκατ. κυβικά ετησίως, από απολήψεις (λ.χ. γεωτρήσεις), ώστε να είναι σε βιώσιμο επίπεδο, 620 εκατ. κυβικά ετησίως, και από επιφανειακά ύδατα 180 εκατ. κυβικά ετησίως. Συνολικά, 1,02 δισ. κυβικά νερού ετησίως.
• Επομένως, το έλλειμμα στο υδατικό ισοζύγιο ορίζεται σε 465 εκατ. κυβικά ετησίως.
Αναλύοντας τα έργα που θα πρέπει να γίνουν, ο Γιώργος Κοτζαγεώργης από την ομάδα των μελετητών κατέληξε ότι «αν θέλουμε η Θεσσαλία να διατηρήσει τις χρήσεις νερού που έχει, με μεγαλύτερη εξοικονόμηση, αλλά να αποκαθίστανται ταυτόχρονα τα επιφανειακά και τα υπόγεια νερά, δεν υπάρχει άλλος τρόπος από το να βρει από κάπου 175 εκατ. κυβικά νερού ετησίως. Στο πλαίσιο αυτό δίνεται η δυνατότητα η πολιτεία, αν το επιθυμεί, να εξετάσει τη μεταφορά νερού από τον Αχελώο, περίπου 250 εκατ. κυβικών ετησίως».
Στην παρουσίαση οι μελετητές δεν εκτίμησαν το κόστος ολοκλήρωσης των έργων της εκτροπής. Οπως ανέφεραν, τα προτεινόμενα 55 έργα και δράσεις (χωρίς την εκτροπή) κοστολογούνται στο 1,1 δισ. ευρώ. Οσον αφορά την εκτροπή, όπως αναφέρθηκε, χρειάζονται τέσσερα βήματα: να ανασχεδιαστεί ο ταμιευτήρας της Συκιάς σε επίπεδο προμελέτης και να αδειοδοτηθεί περιβαλλοντικά. Στη συνέχεια να κατασκευαστεί το φράγμα, να ολοκληρωθούν τα έργα της σήραγγας μεταφοράς του νερού και τέλος να μελετηθούν και να κατασκευαστούν δίκτυα άρδευσης. Να σημειωθεί ότι η ολοκλήρωση του φράγματος και της σήραγγας έχει στο παρελθόν εκτιμηθεί στα 250-300 εκατ. ευρώ.
Υλοποίηση
Το βασικό ερώτημα είναι βέβαια τι από όλα αυτά θα αποφασίσει να υλοποιήσει η κυβέρνηση, με δεδομένη την έλλειψη πόρων (που επιτείνεται και από τις ανάγκες της Θεσσαλίας λόγω «Daniel» και «Elias»).
Οπως ανέφερε ο κ. Παπαγρηγορίου, το πρώτο σχέδιο διαχείρισης υδάτων για τη Θεσσαλία εγκρίθηκε το 2014 και από όσα προέβλεπε «υλοποιήθηκε πολύ κοντά στο τίποτα». Η πρώτη αναθεώρηση του σχεδίου έγινε το 2017 και αντίθετα με το πρώτο σχέδιο υλοποιήθηκαν κάποια από τα έργα. «Δεν έγιναν πολλά έργα μεγάλης κλίμακας, αλλά όσα έγιναν ανακούφισαν πάρα πολύ την κατάσταση», ανέφερε. Ανάμεσα σε αυτά ήταν τα έργα ανασύστασης της Κάρλας, τα φράγματα Ληθαίου και Γυρτώνης, οι ταμιευτήρες Καστρίου και Γλαύκης. Υπό αυτό το πρίσμα, η κυβέρνηση δεν πρόκειται να υλοποιήσει το σύνολο των έργων, ύψους 1,1 δισ. ευρώ που προτείνει το σχέδιο για τη Θεσσαλία, αλλά θα επιλέξει ορισμένα – και το ερώτημα είναι εάν, παρά την πίεση της έλλειψης πόρων, τελικά θα επιλέξει να διαθέσει τουλάχιστον 250 εκατ. ευρώ για τη μεταφορά νερού από τον Αχελώο αποκλειστικά από κρατικούς πόρους (καθώς η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν χρηματοδοτεί τέτοιου είδους έργα και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων πρόσφατα επανέλαβε ότι η Ελλάδα πρέπει να επιλέξει «λύσεις βασισμένες στη φύση» για τη Θεσσαλία).