Ενα στα τρία νοικοκυριά έχει αντιβιοτικά στο σπίτι για… ώρα ανάγκης. Τρεις στους τέσσερις ενήλικες δηλώνουν ότι έλαβαν αντιβιοτικό τους τελευταίους δώδεκα μήνες. Αυτά τα δύο ευρήματα πρόσφατης πανελλαδικής έρευνας που παρουσιάστηκε χθες σε εκδήλωση του Ιατρικού Συλλόγου Αθηνών, εξηγούν πλήρως γιατί η Ελλάδα παραμένει στις χειρότερες θέσεις μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα: Το 2021 ήταν 3η στη σχετική κατάταξη, με πρώτες τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία, και με τριπλάσια ποσότητα αντιβιοτικών που καταναλώνει ο πληθυσμός σε σχέση με την τελευταία –στην κατάταξη– Αυστρία.
Η μείωση της τάξης του 2,8% στην κατανάλωση αντιβιοτικών στην κοινότητα στην Ελλάδα, η οποία καταγράφηκε μεταξύ των ετών 2020 και 2021, χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως ένα καλό σημάδι αλλά όχι σημαντική. «Προς το παρόν είναι τάση. Μακάρι να συνεχιστεί και να γίνει σημαντική», τόνισε η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας Λοιμώξεων ΕΚΠΑ, Κυριακή Κανελλακοπούλου.
Οι συνέπειες της υπερκατανάλωσης αντιβιοτικών είναι από τις προφανείς που αφορούν τις παρενέργειες, όπως εξανθήματα, αλλεργικό σοκ, τοξικότητα στα νεφρά και στο ήπαρ, προδιάθεση για παχυσαρκία –όπως ανέφερε η κ. Κανελλακοπούλου, πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι παιδιά που έλαβαν αντιβιοτικά σε ηλικία μικρότερη των έξι μηνών είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες να γίνουν παχύσαρκα– έως την ανάπτυξη αντοχής των μικροβίων στα αντιβιοτικά. «Ο πνευμονιόκοκκος έχει αναπτύξει αντοχή που κυμαίνεται από 35% έως 60% στα ενδεδειγμένα αντιβιοτικά (πενικιλίνη, κεφαλοσπορίνες, μακρολίδες), ενώ φάρμακα που χρησιμοποιούνταν από την πρώτη στιγμή για την αντιμετώπιση των ουρολοιμώξεων πλέον δεν μπορούν να χορηγηθούν εάν πρώτα δεν γίνει τεστ ευαισθησίας για να δούμε εάν το μικρόβιο έχει αναπτύξει αντοχή», επισήμανε η καθηγήτρια.
Οι λόγοι
Αν και γίνονται βήματα για τον περιορισμό της χρήσης των αντιβιοτικών στη χώρα μας, με βασικότερο την απαγόρευση χορήγησής τους χωρίς ιατρική συνταγή, το πρόβλημα παραμένει. Ερευνα η οποία διενεργήθηκε από 4 έως 7 Νοεμβρίου 2023, σε πανελλαδικό δείγμα 1.037 ατόμων ηλικίας 17 ετών και άνω, την οποία παρουσίασαν ο πρόεδρος του ΙΣΑ Γιώργος Πατούλης και ο γενικός διευθυντής της ΚΑΠΑ Research Τάσος Γεωργιάδης, κατέδειξε ότι το 75% των συμμετεχόντων είχε λάβει αντιβιοτικά τους τελευταίους 12 μήνες.
Η μείωση της τάξης του 2,8% στην κατανάλωση μεταξύ των ετών 2020 και 2021 χαρακτηρίζεται από τους ειδικούς ως καλό σημάδι, αλλά όχι σημαντική.
Ο πιο συχνός λόγος ήταν οδοντιατρικό θέμα (16%), το 11% πήρε αντιβιοτικό για να καταπολεμήσει λοίμωξη (κυρίως ουρολοίμωξη), το 11% επειδή είχε βήχα – κρυολόγημα, το 8% λόγω συμπτώματος στο αναπνευστικό – βρογχίτιδας, το 4% λόγω COVID, ενώ το 21% ανέφερε άλλους λόγους (π.χ. χειρουργική επέμβαση, φλεγμονή κ.ά.).
Ενας στους δέκα συμμετέχοντες την τελευταία φορά που χρειάστηκε να λάβει αντιβιοτικό, το βρήκε… σπίτι του καθώς είχε περισσέψει από προηγούμενη χρήση.
Το 67% των συμμετεχόντων το προμηθεύτηκε με ιατρική συνταγή, το 6% το αγόρασε από το φαρμακείο χωρίς συνταγή και το 7% το πήρε από το φαρμακείο της γειτονιάς και εν συνεχεία προσκόμισε τη συνταγή από γιατρό. Συγκρίνοντας αντίστοιχες μελέτες της τελευταίας δεκαετίας, προκύπτει ότι το ποσοστό όσων προμηθεύεται αντιβιοτικά από τα φαρμακεία χωρίς συνταγή έχει μειωθεί σημαντικά (6% έναντι 16% το 2014), ωστόσο παραμένει υψηλό.
Στην ερώτηση εάν αυτή τη στιγμή έχουν στο σπίτι τους αντιβιοτικό για ώρα ανάγκης, το 32% απάντησε θετικά. Το ποσοστό αυτό είναι εξαιρετικά υψηλό και δεν έχει υποχωρήσει σημαντικά σε σχέση με μία δεκαετία πριν (36% το 2014).
Παρενέργειες
Αντιθέτως, σημαντική μείωση καταγράφεται στο ποσοστό των πολιτών που δηλώνουν ότι έχουν παρουσιάσει ανεπιθύμητη ενέργεια από τη χρήση αντιβιοτικών: 19% τον περασμένο Νοέμβριο, έναντι 28% τον Νοέμβριο 2014. Η μείωση αυτή εκτιμάται ότι σχετίζεται με την υποχρεωτική συνταγογράφηση των αντιβιοτικών που σημαίνει ότι περισσότεροι πλέον λαμβάνουν οδηγίες από τον θεράποντα ιατρό τους για τη σωστή θεραπεία που θα πρέπει να λάβουν.
Η ομότιμη καθηγήτρια Παθολογίας, λοιμωξιολόγος Ελένη Γιαμαρέλλου αναφέρθηκε στη μη ορθολογική χρήση αντιβιοτικών στα νοσοκομεία, τονίζοντας ότι αυτή έχει δημιουργήσει μικρόβια όπως η Klebsiella και το Acinetobacter, πολυανθεκτικά στις καρβαπενέμες (χορηγούνται για τη θεραπεία σοβαρών νοσοκομειακών λοιμώξεων), με αποτέλεσμα να χορηγείται εμπειρικά, δηλαδή χωρίς επιβεβαίωση από καλλιέργειες, ακόμα και η τελευταία δραστική ομάδα αντιβιοτικών, με τον κίνδυνο να αχρηστευτεί και αυτή.