Εξι στους δέκα οικονομολόγους – μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων συμφωνούν με την εισαγωγή του συστήματος των τεκμηρίων στους ελεύθερους επαγγελματίες για την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής, με αρκετές πάντως επιφυλάξεις ως προς την τελική τους αποτελεσματικότητα, αλλά και τον βαθμό που ανταποκρίνονται στις σύγχρονες τεχνολογικές δυνατότητες.
Τα τεκμήρια φορολόγησης είναι εξ ορισμού ένα εργαλείο που ξεκινάει από την παραδοχή της αδυναμίας διακρίβωσης του πραγματικού εισοδήματος των φορολογουμένων. Ιδιαίτερα στην περίπτωση της Ελλάδας, η εισαγωγή των τεκμηρίων θεμελιώνεται σε δύο επιχειρήματα: πρώτον, στο γεγονός ότι ασύμμετρα μεγάλος αριθμός ελεύθερων επαγγελματιών δηλώνουν υπερβολικά χαμηλά εισοδήματα και δεύτερον στο ότι η μη έκδοση απόδειξης για την παροχή υπηρεσιών παραμένει συχνή πρακτική, ειδικά για συγκεκριμένα επαγγέλματα. Από την άλλη πλευρά, βεβαίως, ως οριζόντιο μέτρο θα υποβάλει τους φορολογουμένους που όντως έχουν πολύ χαμηλά εισοδήματα, κατ’ ελάχιστον, στην ταλαιπωρία να αποδείξουν ότι δεν παρανομούν.
Στην ερώτηση του Πάνελ για τον Οκτώβριο απάντησαν 25 Ελληνίδες και Ελληνες οικονομολόγοι. Εξ αυτών, το 60% συμφωνεί με την εφαρμογή συστήματος τεκμηρίων στους ελεύθερους επαγγελματίες, ενώ το 20% διαφωνεί. Ενα ακόμη 20% τοποθετείται μεταξύ των δύο επιλογών. Στα σχόλιά τους, τα οποία είναι πλήρως διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, τα μέλη του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων επισημαίνουν κατ’ αρχάς ότι η εισαγωγή των τεκμηρίων θα συμβάλει στην υπαρκτή και πιεστική ανάγκη της αντιμετώπισης της φοροδιαφυγής.
Από την άλλη πλευρά επισημαίνεται ότι το εργαλείο των τεκμηρίων σήμερα τεχνολογικά υστερεί. Στην κατεύθυνση αυτή, σε αρκετά από τα σχόλια υπογραμμίζεται η δυνατότητα στοχευμένων και αποτελεσματικών διασταυρώσεων και ελέγχων μέσω της αξιοποίησης ήδη υφιστάμενων δεδομένων κατά το παράδειγμα χωρών, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο ή η Γερμανία, αλλά και της επέκτασης των ηλεκτρονικών πληρωμών.
Ιδιαίτερη αξία έχει, τέλος, η κριτική ότι το εργαλείο των τεκμηρίων αντιμετωπίζει εξαρχής τους φορολογουμένους ως δυνάμει παρανομούντες, μεταφέροντας σε εκείνους το βάρος της απόδειξης της αθωότητάς τους.
Σε κάθε περίπτωση, η αλλαγή μιας διαδεδομένης κουλτούρας φοροδιαφυγής είναι για πολλούς λόγους μια εξαιρετικά δύσκολη υπόθεση και δεν αφορά μόνο τη συμπεριφορά των πολιτών, αλλά και την ευρύτερη λειτουργία του κράτους. Ενα απλό, ουδέτερο, σταθερό και ήπιο φορολογικό σύστημα, όπως για παράδειγμα αξιολογείται από τον Δείκτη Διεθνούς Φορολογικής Ανταγωνιστικότητας που δημοσιεύει κάθε χρόνο στην Ελλάδα το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών σε συνεργασία με το Tax Foundation, καθώς και η ανταπόκριση της ποιότητας των υπηρεσιών που προσφέρει το κράτος στο φορολογικό βάρος που επιβάλλει στους πολίτες, είναι στοιχεία που συσχετίζονται έντονα με υψηλότερα επίπεδα φορολογικής συμμόρφωσης και ως εκ τούτου αξίζει να αποτελούν μακροπρόθεσμους γνώμονες και στόχους πολιτικής και στη χώρα μας.
* Ο κ. Γιώργος Αρχόντας είναι μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών και υπεύθυνος του Ελληνικού Πάνελ Οικονομολόγων.
Το Ελληνικό Πάνελ Οικονομολόγων είναι μια πρωτοβουλία του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, που έχει στόχο την καταγραφή και ανάδειξη των απόψεων κορυφαίων Ελληνίδων και Ελλήνων οικονομολόγων επί κρίσιμων θεμάτων οικονομικής πολιτικής. Στο Πάνελ συμμετέχουν 75 οικονομολόγοι από 59 πανεπιστήμια και φορείς που εδράζουν σε 11 χώρες. Μπορείτε να δείτε αναλυτικά τον κατάλογο των συμμετεχόντων, τις απαντήσεις τους στις μηνιαίες ερωτήσεις και τα επεξηγηματικά τους σχόλια, καθώς και απαντήσεις σε συχνές ερωτήσεις για το Πάνελ στην ιστοσελίδα του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών, kefim.org.