«Δεν σβήνουμε και συνεχίζουμε με ψηλά το κεφάλι», λέει στην «Κ» με εμφανή συγκίνηση ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου, διευθυντής του Ζωγραφείου Λυκείου στην Κωνσταντινούπολη. Το σχολείο συμπληρώνει φέτος 130 χρόνια από την ίδρυσή του και η Ακαδημία Αθηνών με ομόφωνη απόφαση βράβευσε τους ανθρώπους του χθες ως αναγνώριση των προσπαθειών που καταβάλλουν για να το διατηρήσουν ζωντανό. Ο κ. Δεμιρτζόγλου έχει συνδέσει τη ζωή του με το Ζωγράφειο. Εχει συμπληρώσει 50 χρόνια σε αυτό, καθώς αποφοίτησε από το σχολείο και κατόπιν εργάζεται εκεί ως εκπαιδευτικός.
Ηταν το 1893, όταν ο νεαρός τότε αρχιτέκτονας Περικλής Φωτιάδης σχεδίασε το νέο σχολείο της κοινότητας Σταυροδρομίου, που σύμφωνα με την απόφαση της κοινότητας θα έπαιρνε το όνομα του «μεγαθύμου χορηγού του, ευγνωμοσύνης και τιμής ένεκα», του πεφωτισμένου μεγαλοεπιχειρηματία Χρηστάκη Ζωγράφου, που παραχώρησε στην κοινότητα το υπέρογκο ποσό των 10.000 χρυσών λιρών, με στόχο να ιδρυθεί ένα σχολείο σύγχρονο και προοδευτικό, ένα σχολείο πρωτοποριακό που θα κάλυπτε τις εκπαιδευτικές ανάγκες της ρωμαίικης παιδείας και θα είχε κατεύθυνση τις θετικές επιστήμες. Η υπεροχή του ελληνικού στοιχείου τότε στην Κωνσταντινούπολη ήταν αδιαμφισβήτητη.
Η Συνθήκη της Λωζάννης και ό,τι προηγήθηκε στον κόσμο της Ανατολής έρχεται να ανατρέψει όμως το σκηνικό. Ο ελληνισμός της Πόλης σταδιακά συρρικνώθηκε και αποδυναμώθηκε. Ημερομηνίες σταθμοί το 1955, το 1964 και το 1974 έδωσαν τη χαριστική βολή. «Οταν ανέλαβα προ σχεδόν 30 ετών τη διεύθυνση, οι Κασσάνδρες έλεγαν ότι σε δύο το πολύ χρόνια το Ζωγράφειο θα κλείσει. Αλλά συνεχίζουμε. Και μάλιστα παρά τη συρρίκνωση, τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των μαθητών μας είναι σταθερός», λέει ο κ. Δεμιρτζόγλου. Σήμερα, από 62 σχολεία και 12.000 μαθητές πριν από σχεδόν επτά δεκαετίες, έχουν απομείνει 5 μαζί με τα σχολεία της Ιμβρου, και συνολικά 310 μαθητές. Στο Ζωγράφειο φοιτούν φέτος 71 μαθητές – παιδιά της ομογένειας, Ελλήνων κρατικών αξιωματούχων, μεικτών γάμων, αλλά και από την Αντιόχεια. Διδάσκουν 16 καθηγητές με το σχολείο να έχει σημαντικές επιτυχίες στις εξετάσεις εισαγωγής στα πανεπιστήμια της Τουρκίας, να διακρίνεται σε διαγωνισμούς και συνέδρια.
Οπως τονίζει ο κ. Δεμιρτζόγλου, «στο Ζωγράφειο πιστεύουμε ότι η επαφή με τις ρίζες μας συμβάλλει στη διατήρηση της ταυτότητάς μας και κυρίως στη συνειδητοποίηση της αξίας της. Για τον σκοπό αυτό πρωτοστατούμε στην αναβίωση εθίμων». Ενδεικτικά, τούτες τις ημέρες χάρη στους μαθητές και τους φίλους του Ζωγραφείου απανταχού της γης ακούγονται πάλι κάθε χρόνο τα κάλαντα την παραμονή των Χριστουγέννων στο Πέρα, μια συνήθεια που μετά τα Σεπτεμβριανά ατόνησε και στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε. Τα τελευταία 13 χρόνια ακούγονται πάλι, στο Turnaci Sokak, στο σοκάκι του Ζωγραφείου και πλημμυρίζουν την οδό του Πέρα.
Η κοινότητα Σταυροδρομίου μοιράζει στους έκπληκτους αλλά θερμούς περαστικούς βασιλόπιτες με τη συνοδεία των εξαίσιων μουσικών του ακορντεόν του κ. Δεμιρτζόγλου και των μοναδικών ήχων των χριστουγεννιάτικων τριγώνων των μαθητών. Μετά το Σισμανόγλειο σειρά έχει το Φανάρι, το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τέλος η παρέα των καλαντιστών φτάνει στο Γηροκομείο Βαλουκλί, για να γιορτάσει με τους ηλικιωμένους και τους ψυχικά άρρωστους και να τους χαρίσει ζεστά χαμόγελα και αγάπη.