Ο Γιάννης έχει να πιει αλκοόλ 13 χρόνια. Οταν έπινε, ήταν λειτουργικός, λέει. Δεν τρέκλιζε, δεν ήταν άνεργος ή άστεγος. Δεν έπινε από το πρωί, ούτε έκρυβε μπουκαλάκια στην τσάντα του. «Αλλά έπρεπε να πιω κάθε μέρα», δηλώνει στην «Κ». Πέρυσι, έπειτα από 12 χρόνια αποχής, απεξάρτησης και ψυχοθεραπείας, έγινε κάτι στη ζωή του που τον δυσκόλεψε συναισθηματικά. «Δεν είχα ζοριστεί ποτέ τόσο πολύ, γιατί όταν έπινα, απλώς άνοιγα ένα μπουκάλι και δεν βίωνα θλίψη ή πένθος, το ένιωσα πρώτη φορά πέρυσι τον Μάρτιο», αναφέρει. Κι ας είχαν περάσει 12 χρόνια, η πρώτη του σκέψη ήταν να στραφεί στο ποτό. «Χαμογέλασα», σημειώνει, «σκέφτηκα “καλά, τόση δύναμη έχει αυτό το πράγμα, ακόμη και έπειτα από 12 χρόνια;”». Δεν ήπιε. «Αλλά δεν είναι δύσκολο να ξανακυλήσεις», τονίζει.
Για πολλά χρόνια, κατά τα οποία έπινε καθημερινά, ο Γιάννης δεν συνειδητοποιούσε πως ήταν εξαρτημένος από το αλκοόλ, πράγμα που μοιάζει να συμβαίνει σε σημαντική μερίδα του πληθυσμού, σύμφωνα με ειδικούς που μιλούν στην «Κ». «Η κατανάλωση αλκοόλ είναι μια νόμιμη μορφή συμπεριφοράς, πολύ ενταγμένη στην κοινωνική και στην οικογενειακή ζωή μας – αν παρατηρήσουμε διαφημίσεις και σίριαλ, μοιάζει να προβάλλεται η κοινωνικότητα που σχετίζεται με το αλκοόλ», λέει η Αλεξάνδρα Γώγου, κοινωνιολόγος και σύμβουλος εξαρτήσεων στο πρόγραμμα απεξάρτησης ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ.
Ο Λευτέρης Μέλλος, ψυχίατρος – ψυχοθεραπευτής στο θεραπευτικό πρόγραμμα «Αθηνά», το οποίο προέκυψε από τη συνεργασία της A΄ Ψυχιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο με τον Οργανισμό Κατά των Ναρκωτικών (ΟΚΑΝΑ) και λειτουργεί από το 1998, θεωρεί ότι υπάρχει «κρυφός» πληθυσμός στη χώρα που δεν έχει μπει ποτέ σε θεραπευτικό πρόγραμμα. «Είναι πιο μεγάλο το θέμα από αυτό που φαίνεται», λέει στην «Κ», τονίζοντας ότι η Ελλάδα είναι από τις ευρωπαϊκές χώρες όπου το αλκοόλ έχει πολύ υψηλή κοινωνική αποδοχή. «Πάρα πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι το να πίνω δύο ποτήρια ουίσκι κάθε βράδυ είναι προβληματική χρήση – κι αν χάσω τη δουλειά μου ή τη σχέση μου, μπορεί να γίνουν 4-5, υπάρχει χρήση που είναι στο όριο και με την επίδραση ενός στρεσογόνου παράγοντα γίνεται προβληματική», συμπληρώνει.
Ενταξη σε προγράμματα
Δεν είναι ξεκάθαρο σε τι βαθμό παρατηρείται διαταραχή της χρήσης αλκοόλ στη χώρα, αλλά σύμφωνα με το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ), το 2021 σημειώθηκε αύξηση 25% στον συνολικό αριθμό ατόμων που εισήλθαν σε θεραπεία για το αλκοόλ –ανήλθαν σε 752 άτομα–, αύξηση που όμως μπορεί να σχετίζεται και με την άρση της καραντίνας, όπως λέει στην «Κ» η κοινωνιολόγος στο Κέντρο, Ιωάννα Σάμιου. Σε σχέση με το κύριο ποτό προτίμησης, πρώτα σε σειρά έρχονται το τσίπουρο, το ρακί ή το ούζο και ακολουθούν το κρασί, η μπίρα και τα εισαγόμενα αλκοολούχα υψηλής περιεκτικότητας σε αλκοόλη (ουίσκι, βότκα, τζιν).
Το 2022, 117 άνθρωποι εντάχθηκαν στα προγράμματα του ΚΕΘΕΑ ΑΛΦΑ για το αλκοόλ, αναφέρει η κ. Γώγου. «Υπάρχει αύξηση μετά την καραντίνα – αυτός που ήταν ευάλωτος στο αλκοόλ, στην καραντίνα έγινε ακόμη πιο ευάλωτος», σημειώνει. Το 90,8% των παραπάνω είναι Ελληνες, με μέσο όρο ηλικίας τα 45 χρόνια. «Οι περισσότεροι αναφέρουν ότι ξεκίνησαν να έχουν πρόβλημα με το αλκοόλ γύρω στα 30 τους», σημειώνει, 15 χρόνια δηλαδή πριν αναζητήσουν βοήθεια. Οσον αφορά το προφίλ τους, η ίδια τονίζει ότι μεγάλο ποσοστό έχει πτυχίο πανεπιστημίου, το 60% έχει δουλειά και το 50% έχει οικογένεια ή συζεί με σύντροφο.
«Η διαταραχή χρήσης αλκοόλ δεν σημαίνει ότι κάποιος τρεκλίζει και πίνει από το πρωί όπως ο Ορέστης Μακρής στις ταινίες», λέει στην «Κ» η Ειρήνη Σεγρέδου, διευθύντρια της Μονάδας Απεξάρτησης από το Αλκοόλ του Ψυχιατρικού Νοσοκομείου Αττικής (πρώην «18 Ανω»). Στους νέους ανθρώπους, παραδείγματος χάριν, παρατηρείται συχνά το φαινόμενο του binge drinking: μπορεί να μην πίνουν κάθε μέρα, αλλά κάποιες μέρες να πίνουν πολύ. «Ο πολύς κόσμος δεν μπορεί να ξεχωρίσει ποιος άνθρωπος χρειάζεται θεραπεία από το αλκοόλ», σημειώνει.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η επιβλαβής χρήση αλκοόλ είναι αιτιολογικός παράγοντας σε περισσότερες από 200 ασθένειες και τραυματισμούς. Παγκοσμίως, 3 εκατ. θάνατοι είναι αποτέλεσμα επιβλαβούς χρήσης αλκοόλ κάθε χρόνο. Περίπου το 13,5% των θανάτων ανθρώπων ηλικίας 20 με 39 ετών οφείλεται στο αλκοόλ, ενώ η χρήση του σχετίζεται άμεσα και με διάφορες ψυχικές διαταραχές.
Και όμως, η διαταραχή χρήσης αλκοόλ υποδιαγιγνώσκεται, σύμφωνα με την κ. Σεγρέδου. Ο καθηγητής Ψυχιατρικής, με εξειδίκευση στις εξαρτήσεις ουσιών, και διευθυντής της Α΄ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής του ΑΠΘ στο Γενικό Νοσοκομείο Παπαγεωργίου στη Θεσσαλονίκη, Γιάννης Διακογιάννης, λέει στην «Κ» ότι θα πρέπει να γίνεται διερεύνηση περίπτωσης εξάρτησης στο αλκοόλ ακόμη και σε περιστατικά τα οποία εισάγονται για άλλους λόγους στο νοσοκομείο, καθώς στην περίπτωση ύπαρξης τέτοιου ιστορικού μπορεί να χρειαστεί η συμβολή ψυχιάτρου ή παθολόγου.
«Αυτό στην καθημερινότητα των συναδέλφων στα γενικά νοσοκομεία είναι πρόβλημα – αν κάποιος έχει στερητικά, μπορεί να μην ξέρει πού βρίσκεται, αυτό είναι το τρομώδες παραλήρημα, κι όταν συμβεί, μπορεί ο ασθενής να κάνει καρδιακή ανακοπή», αναφέρει ο ψυχίατρος Γιώργος Τσενεκίδης, υπεύθυνος του προγράμματος ΜΕΘΕΞΙΣ, το οποίο είναι το μοναδικό πρόγραμμα ολοκληρωμένης παρέμβασης για την απεξάρτηση από το αλκοόλ στη Θεσσαλονίκη. Πριν πάει κάποιος σε πρόγραμμα απεξάρτησης, θα πρέπει να έχει αποτοξινωθεί, λέει. Κάποιοι καταφέρνουν να το κάνουν μόνοι τους, άλλοι με ψυχιατρική υποστήριξη και φαρμακευτική αγωγή, αλλά ορισμένοι, λόγω των στερητικών, χρειάζονται νοσηλεία. Το δημόσιο σύστημα υγείας, όμως, δεν παρέχει πολλές επιλογές. Στη Βόρεια Ελλάδα, λέει ο κ. Τσενεκίδης, μπορεί κάποιος να πάει σε μονάδα αποτοξίνωσης στην Κέρκυρα ή στα Γιάννενα. «Εννοείται ότι θα έπρεπε κανονικά να υπάρχει η επιλογή σε κάθε νομό – υπάρχει αρκετός κόσμος που είναι εξαρτημένος», αναφέρει.
Διαχωρισμός
Στην Αθήνα, η κ. Σεγρέδου δηλώνει ότι μπορεί, πριν από την απεξάρτηση, να γίνει αποτοξίνωση σε ψυχιατρική κλινική, στην οποία όμως δεν είναι ξεχωριστά τα περιστατικά αποτοξίνωσης από άλλα περιστατικά της κλινικής, κάτι που ιδανικά, όπως τονίζει και ο κ. Διακογιάννης, θα έπρεπε να συμβαίνει. «Στις πιο πολλές χώρες του κόσμου», εξηγεί ο κ. Μέλλος, του προγράμματος «Αθηνά», «υπάρχουν ειδικές δομές για το αλκοόλ στο πλαίσιο ψυχιατρικών κλινικών, ένα τμήμα μόνο για την αποτοξίνωση».
Ολοι οι ειδικοί οι οποίοι μίλησαν στην «Κ» τονίζουν ότι στη χώρα παραμένει το στίγμα όσον αφορά την εξάρτηση από το αλκοόλ, στίγμα που οδηγεί ένα εξαρτημένο άτομο στην άρνηση, αλλά και στην ελλιπή πληροφόρηση του υπόλοιπου πληθυσμού. «Το πιο σημαντικό είναι η ευαισθητοποίηση για το θέμα», τονίζει ο κ. Μέλλος. «Οι χρήστες γενικά δεν είναι πληθυσμός εύκολα αποδεκτός από το σύστημα υγείας, το σύστημα δεν έχει δομές για να αποδεχθεί αυτόν τον πληθυσμό».
