Eνα μοντέλο σύμπραξης του Δημοσίου με τον ιδιωτικό τομέα, μέσω του οποίου θα κινητοποιούνται ιδιώτες για την αποκατάσταση και επανάχρηση διατηρητέων, θέτει στη δημόσια συζήτηση η οργάνωση διαΝΕΟσις. Η πρόταση βασίζεται στη συμφωνία του ιδιοκτήτη με μια ιδιωτική εταιρεία, κάτω από την ομπρέλα ενός κρατικού φορέα και ενός ταμείου που θα δημιουργηθεί για τη διαχείριση του οικονομικού σκέλους. Το δε Δημόσιο θα αναλαμβάνει να επιχορηγήσει το «χρηματοδοτικό κενό» στο κόστος αποκατάστασης, αν η μελλοντική χρήση του κτιρίου δεν αναμένεται να είναι ιδιαίτερα αποδοτική οικονομικά.
Απώτερος στόχος, τα κτίρια αυτά όχι μόνο να αποκατασταθούν, αλλά είτε να αξιοποιηθούν εμπορικά είτε να κατοικηθούν.
Η πρόταση αναπτύχθηκε από τον Νίκο Τριανταφυλλόπουλο, επ. καθηγητή στο τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας, Πολεοδομίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, και θα κατατεθεί από τη διαΝΕΟσις στην κυβέρνηση. Περιγράφει ένα σύνθετο σχήμα, ένα είδος σύμπραξης δημοσίου και ιδιωτικού τομέα (ΣΔΙΤ). Το σκεπτικό του βασίζεται κατ’ αρχήν στην παραδοχή ότι το κράτος οφείλει να συμμετέχει οικονομικά για τη διατήρηση της πολιτιστικής – αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, αλλά σε περιορισμένο βαθμό, κυρίως για να υποστηρίξει τα κτίρια εκείνα που δεν παρουσιάζουν μεγάλο εμπορικό ενδιαφέρον. Βασικοί συντελεστές, εκτός από τον ιδιοκτήτη, θα είναι μια ιδιωτική εταιρεία, με την οποία ο ιδιοκτήτης θα συμβάλλεται, και ένας κρατικός «φορέας διαχείρισης προγράμματος αποκατάστασης διατηρητέων κτιρίων» (με τη συμμετοχή των υπουργείων Περιβάλλοντος, Πολιτισμού και Οικονομικών), υπό τον έλεγχο του οποίου θα βρίσκεται ένα ταμείο που θα διαχειρίζεται τις οικονομικές ενισχύσεις.
Ο κρατικός φορέας θα έχει ευρύτερο έργο. Από τη μια πλευρά, θα αναλάβει τη διαμόρφωση μιας στρατηγικής (επιχειρησιακό σχέδιο) για την αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων. Ταυτόχρονα, θα διαχειρίζεται το ίδιο το πρόγραμμα, το οποίο θα αφορά αποκατάσταση, εκσυγχρονισμό, ενεργειακή αναβάθμιση και επανάχρηση ενός κτιρίου. «Ο φορέας θα μπορούσε να επεξεργαστεί μία ή περισσότερες στρατηγικές χρηματοδότησης, ανάλογα με τον αριθμό των κτιρίων προς αποκατάσταση, τη συγκέντρωσή του σε περιοχές, την αρχιτεκτονική ή ιστορική αξία των κτιρίων ή τυχόν ύπαρξη προγραμμάτων αστικών παρεμβάσεων και αναπλάσεων. Σε πρώτη φάση, το ταμείο θα μπορούσε να χρηματοδοτήσει την αποκατάσταση προνομιούχων κτιρίων λόγω της θέσης τους, που αποτελούν ή θα μπορούσαν να αποτελέσουν τοπόσημα, αλλά και που διαθέτουν τα χαρακτηριστικά εκείνα που αναζητά η αγορά. Ετσι πιθανόν θα μετρίαζε την ανάγκη παροχής υψηλών μη επιστρεπτέων κρατικών ενισχύσεων, σε μια πρώτη περίοδο λειτουργίας, προκειμένου να ενισχυθεί η αποκατάσταση και επανάχρηση μεγαλύτερου αριθμού κτιρίων», αναφέρει η πρόταση της διαΝΕΟσις. Ο φορέας προτείνεται να αναλάβει και το «λειτουργικό» κομμάτι: την έγκριση των μελετών αποκατάστασης, την έκδοση αδειών και, βέβαια, τον έλεγχο της λειτουργίας του όλου συστήματος.
Οι αναγκαίοι πόροι
Κάτω από τον φορέα θα βρίσκεται ένα ταμείο, που θα διαχειρίζεται δημόσιους πόρους για έργα αποκατάστασης διατηρητέων. Οι πόροι αυτοί θα προέρχονται από το ΕΣΠΑ, το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων ή άλλα ευρωπαϊκά προγράμματα. «Το ταμείο θα χρηματοδοτεί τα έργα με επιστρεπτέες χρηματοδοτήσεις (δάνεια) χαμηλού επιτοκίου, θα μπορεί να παρέχει εγγυήσεις τραπεζικών δανείων (με όρους αγοράς) και μη επιστρεπτέες χρηματοδοτήσεις (επιχορηγήσεις). Στόχος του ταμείου θα είναι με τις παροχές του να καθιστά βιώσιμο και ελκυστικό επενδυτικά ένα άλλως μη βιώσιμο έργο αποκατάστασης», σημειώνει η πρόταση.
Ο ιδιοκτήτης ενός διατηρητέου, λοιπόν, θα συμβάλλεται με μια εταιρεία εξειδικευμένη στην αποκατάσταση ή στη διαχείριση κτιρίων και μαζί θα συνιστούν μια «εταιρεία ειδικού σκοπού». Ο ιδιοκτήτης θα παραχωρεί στην «κοινή» εταιρεία το δικαίωμα υλοποίησης της αποκατάστασης και διαχείρισης του κτιρίου μέχρι να αποσβεστεί το κόστος της όλης επέμβασης και το κέρδος της εταιρείας αποκατάστασης. Θα μπορεί επίσης, αν το επιθυμεί, να συμβάλει και οικονομικά στην αποκατάσταση του κτιρίου ή να αναθέσει έναντι ανταλλάγματος τη διαχείρισή του για μεγαλύτερο διάστημα από το απαραίτητο. Σε κάθε περίπτωση, η συναίνεσή του είναι απαραίτητη.
«Το βασικό πρόβλημα σήμερα είναι η κάλυψη του πολύ υψηλού κόστους αποκατάστασης», εξηγεί ο κ. Τριανταφυλλόπουλος. «Πολλές φορές, οι ιδιοκτήτες τέτοιων κτιρίων καταστρέφονται οικονομικά για να ακολουθήσουν τις διαδικασίες που το κράτος επιβάλλει, χωρίς να στηρίζει ουσιαστικά τον πολίτη. Οι διαδικασίες είναι εξαντλητικές, η χρηματοδότηση δεν είναι εξασφαλισμένη και είναι τελικά πενιχρή. Αυτό που αποδεικνύεται είναι ότι το πρόβλημα δεν λύνεται με επιδοτήσεις, όπως ζητούν οι ιδιοκτήτες των διατηρητέων. Η λύση βρίσκεται στην άντληση και ιδιωτικών πόρων, συνδυάζοντας την αποκατάσταση με μια επανάχρηση αποδοτική οικονομικά».