Το απόγευμα της 21ης Ιανουαρίου, η λίστα αναμονής για εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας αριθμούσε 28 περιστατικά. Εξ αυτών 10 ήταν ασθενείς που θα υποβάλλονταν σε βαρύ χειρουργείο, μετά το οποίο θα έπρεπε να νοσηλευθούν σε ΜΕΘ, και τουλάχιστον 5 ήταν σε κατάσταση που δεν επέτρεπε διακομιδή, οπότε περίμεναν να αδειάσει κλίνη εντατικής στο ίδιο νοσοκομείο στο οποίο νοσηλεύονταν. Για τη συντριπτική πλειονότητα των περιστατικών θα βρισκόταν κλίνη σε ΜΕΘ εντός του 24ώρου.
Τον φετινό χειμώνα, τον πρώτο χειμώνα μετά την κρίση της COVID-19, όπου η ζήτηση για υπηρεσίες υγείας και λόγω της έξαρσης των αναπνευστικών λοιμώξεων προσομοιάζει στην προ πανδημίας εποχή, η λίστα αναμονής για ΜΕΘ αριθμεί κατά μέσον όρο 20-30 περιστατικά, με αυτόν τον αριθμό να φτάνει και τα 50 περιστατικά τις «δύσκολες» ημέρες (εβδομάδα μεταξύ Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς και γενικά τις ημέρες με έξαρση των ιώσεων). Πριν από την πανδημία και τους χειμερινούς μήνες, σε λίστα αναμονής για κλίνη ΜΕΘ ήταν σε ημερήσια βάση κατά μέσον όρο 40-50 άτομα, που στην κορύφωση της εποχικής έξαρσης της γρίπης έφταναν και ξεπερνούσαν τα 80. Στη μείωση της λίστας αναμονής συνετέλεσαν δύο παράγοντες. Ο ένας σχετίζεται με την αύξηση του αριθμού των κλινών στα δημόσια νοσοκομεία ως παρακαταθήκη της πανδημίας. Τον Ιανουάριο του 2019 στη χώρα λειτουργούσαν περίπου 550 κλίνες εντατικής σε δημόσια νοσοκομεία. Μέσα στην πανδημία, και συγκεκριμένα τον Μάρτιο του 2021, με τις σημαντικές δωρεές που έγιναν στις ΜΕΘ, την ανάπτυξη προσωρινών κλινών σε χώρους όπως χειρουργεία, αίθουσες ανάνηψης, και τις εσωτερικές μετακινήσεις προσωπικού, ο αριθμός τους έφτασε ακόμη και στις 1.200. Σήμερα, σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Υγείας, λειτουργούν 928 κλίνες στις 64 ΜΕΘ δημόσιων νοσοκομείων, το ένα τρίτο των οποίων σε νοσοκομεία της Αθήνας (1η Υγειονομική Περιφέρεια).
Η πλατφόρμα
Ο δεύτερος λόγος είναι η γρηγορότερη εξυπηρέτηση των περιστατικών λόγω της λειτουργίας της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαχείρισης κλινών εντατικής θεραπείας, μέσω της οποίας υποβάλλονται αιτήματα για νοσηλεία σε ΜΕΘ και γίνεται η κατανομή των περιστατικών. Η λειτουργία της πλατφόρμας ξεκίνησε πιλοτικά από την Αττική, τέλη του 2019 –συμπτωματικά λίγο πριν ξεκινήσει η πανδημία– επεκτάθηκε σχεδόν στο σύνολο των νοσοκομείων και μέσω της οποίας είχαν εξυπηρετηθεί σε ΜΕΘ και Μονάδες έως και τον περασμένο Δεκέμβριο περίπου 57.600 αιτήματα. Ο δε μέσος χρόνος αναμονής για την εξυπηρέτηση αυτών των περιστατικών έφτασε τον περασμένο Δεκέμβριο να είναι οι 8 ώρες.
«Δεν υπάρχει κανένα περιστατικό που να χρειάζεται πραγματικά μονάδα εντατικής θεραπείας και να μένει εκτός», τονίζει στην «Κ» η καθηγήτρια Πνευμονολογίας και Εντατικής Θεραπείας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Αναστασία Κοτανίδου. Οπως σημειώνει, «λίστα αναμονής πάντα υπάρχει. Κατά τη διάρκεια των εξάρσεων των αναπνευστικών λοιμώξεων είναι μεγαλύτερη και όταν ηρεμεί η κατάσταση σχεδόν μηδενίζεται. Ομως πλέον ο χρόνος αναμονής των περιστατικών για τα οποία γίνεται αίτηση εισαγωγής σε ΜΕΘ έχει μειωθεί πάρα πολύ, ως αποτέλεσμα της ηλεκτρονικής πλατφόρμας που ρυθμίζεται από εντατικολόγους και μέχρι τώρα λειτουργεί άψογα».
Περιγράφοντας σε ποιο σημείο βρισκόμαστε σήμερα σε ό,τι αφορά τις κλίνες εντατικής θεραπείας, η κ. Κοτανίδου επισημαίνει ότι στη διάρκεια της πανδημίας έγιναν κάποιες πολύ καλές δωρεές και ο εξοπλισμός των Μονάδων ανανεώθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό. Η βασική έλλειψη που συνεχίζει να παρατηρείται σήμερα αφορά προσωπικό κυρίως νοσηλευτικό, και σε κάποιες μονάδες και ιατρικό. «Αυτή την περίοδο γίνεται μια μεγάλη συζήτηση για την αναδιαμόρφωση του χάρτη υγείας της χώρας και αυτή θα αφορά και τις ΜΕΘ, σε τομείς όπως η εκπαίδευση των νέων γιατρών και η δημιουργία Κέντρων Αναφοράς», τονίζει η καθηγήτρια.
Στο ίδιο πλαίσιο η εντατικολόγος, διευθύντρια ΕΣΥ και πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εντατικής Θεραπείας, Μαρία Θεοδωρακοπούλου, αναφέρει στην «Κ» ότι «στην πανδημία είχαμε σημαντικές δωρεές κλινών ΜΕΘ και ολόκληρων Μονάδων. Για τη στελέχωση των νέων κλινών που άνοιξαν μετακινήθηκε προσωπικό από άλλα τμήματα, π.χ. από τα χειρουργεία, η λειτουργία των οποίων είχε περιοριστεί λόγω της αναστολής των τακτικών χειρουργικών επεμβάσεων, ενώ έγιναν και ορισμένες προσλήψεις γιατρών, οι οποίες όμως δεν είναι ικανές για να συνεχίσουν να λειτουργούν στο έπακρον οι Μονάδες. Οπότε η “κληρονομιά” της πανδημίας είναι σίγουρα περισσότερες κλίνες που τις χρειαζόμασταν χρόνια και σίγουρα καλύτερος εξοπλισμός. Μπορούμε όμως να πούμε ότι κάποιες από τις κλίνες δεν λειτουργούν λόγω έλλειψης προσωπικού».
Πού είναι κλειστές
Είναι ενδεικτικό ότι στις 51 κλίνες ΜΕΘ του ΚΑΤ, οι 8 είναι κλειστές «λόγω έλλειψης προσωπικού», όπως μάλιστα αναγράφεται στα επίσημα σχόλια στο BI-Health (σύστημα επιχειρηματικής ευφυΐας ΕΣΥ) του υπουργείου Υγείας. Από τις 18 κινητές κλίνες ΜΕΘ του νοσοκομείου «Παπανικολάου», δωρεά μέσα στην πανδημία της Επιτροπής «Ελλάδα 2021», λειτουργούν οι μισές. Σχεδόν όλες οι μονάδες της 1ης Υγειονομικής Περιφέρειας, η οποία «θεωρητικά» είναι σε καλύτερη μοίρα από πλευράς στελέχωσης σε σχέση με την περιφέρεια, λειτουργούν με προσωπικό λιγότερο από τις ελάχιστες προδιαγραφές που πρόσφατα είχε θεσπίσει το υπουργείο Υγείας –2 με 2,2 νοσηλευτές ανά κλίνη, όταν το κατώτατο όριο ασφαλείας κατά το υπουργείο Υγείας είναι 3 νοσηλευτές ανά κλίνη–, ενώ στην περιφέρεια υπάρχουν Μονάδες που δεν μπορούν να λειτουργήσουν χωρίς τη συμβολή εντατικολόγων που μετακινούνται από άλλα νοσοκομεία.
«Πρέπει να προσελκύσουμε γιατρούς και νοσηλευτές στις ΜΕΘ», τονίζει η κ. Θεοδωρακοπούλου. Και συνεχίζει λέγοντας ότι «είναι ένας δύσκολος, κλειστός χώρος. Εχεις να φροντίσεις πολύ βαριά περιστατικά. Τραβάει πολύ από την ενέργειά σου, από τη σκέψη σου. Επηρεάζει τη λειτουργικότητά σου. Υπάρχει burn out μεταξύ των εργαζομένων στις ΜΕΘ. Πλέον πολλοί γιατροί ζητούν να φύγουν. Είναι γιατροί που έγιναν εντατικολόγοι από επιλογή, γνωρίζοντας ότι έχει πιο απαιτητικό ωράριο, πιο απαιτητικούς ασθενείς και ότι χρειάζεται συνεχής εκπαίδευση και ενημέρωση για τις τελευταίες εξελίξεις της επιστήμης τους. Ηξεραν ότι είναι μια εξειδίκευση πιο απαιτητική, αλλά το έκαναν με ευχαρίστηση. Ομως μιλάμε για ανθρώπους που δούλεψαν πολύ σκληρά μέσα στην COVID-19 και δεν πρόλαβαν να ξεκουραστούν. Και τώρα φεύγουν. Πρέπει να βρούμε κίνητρα να τους κρατήσουμε αλλά και να προσελκύσουμε και νέους. Και το μόνο κίνητρο που μπορεί να δοθεί είναι το οικονομικό».
«Πολλοί γιατροί ζητούν να φύγουν. Εγιναν εντατικολόγοι από επιλογή, αλλά το έκαναν με ευχαρίστηση. Ομως δούλεψαν σκληρά μέσα στην COVID-19 και δεν πρόλαβαν να ξεκουραστούν».
Η κ. Θεοδωρακοπούλου εκτιμά ότι θα πρέπει να υπάρξει διαβάθμιση των οικονομικών απολαβών στις ιατρικές ειδικότητες και εξειδικεύσεις. «Δεν γίνεται να τους βάζουμε όλους στο ίδιο καλάθι», σημειώνει και συνεχίζει λέγοντας ότι «να ξέρει κάποιος ότι θα πάει στον δύσκολο χώρο της ΜΕΘ, αλλά θα πληρωθεί καλύτερα. Οι εντατικές εφημερεύουν 24 ώρες το 24ωρο και ο εντατικολόγος είναι από τις λίγες ειδικότητες που εφημερεύει μέσα στον χώρο της μονάδας. Δεν μπορεί να απομακρυνθεί. Και αυτό ισχύει από την ημέρα που προσλαμβάνεται έως την ημέρα που συνταξιοδοτείται. Υπάρχουν μονάδες που έχουν μόνο διευθυντές γιατρούς. Μονάδες με τρεις γιατρούς που κάνουν 10 εφημερίες ο καθένας». Η κ. Θεοδωρακοπούλου προσθέτει ότι «βλέπουμε πλέον και πολλές θέσεις εξειδικευμένων κενές. Ακόμη και στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Εμείς μεγαλώνουμε. Σε λίγα χρόνια θα φύγουμε και δεν θα έχει το σύστημα εντατικολόγους».
Ηλεκτρονικό «στρατηγείο»
Στα θετικά των τελευταίων 3 ετών σε ό,τι αφορά την ταχύτερη εξυπηρέτηση των περιστατικών που χρειάζονται νοσηλεία σε μονάδα εντατικής είναι η λειτουργία της ηλεκτρονικής πλατφόρμας διαχείρισης των κλινών εντατικής, που αναπτύχθηκε από τον ΕΟΠΥΥ για λογαριασμό του Εθνικού Κέντρου Επιχειρήσεων Υγείας (ΕΚΑΒ – ΚΕΠΥ). Πώς λειτουργεί: όταν διασωληνώνεται ο ασθενής, ο γιατρός «ανεβάζει» στην πλατφόρμα αίτημα για νοσηλεία σε ΜΕΘ, συμπληρώνοντας ταυτόχρονα βασικά ιατρικά δεδομένα που περιγράφουν την κλινική κατάσταση του ασθενούς. Οι γιατροί των ΜΕΘ, μόλις έχουν κενή κλίνη, εισέρχονται στο σύστημα, βλέπουν τις αιτήσεις και ανάλογα με τα χαρακτηριστικά του περιστατικού κάνουν αποδοχή του.
«Βλέπουμε πλέον και πολλές θέσεις εξειδικευμένων κενές. Ακόμη και στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Εμείς μεγαλώνουμε. Σε λίγα χρόνια θα φύγουμε και δεν θα έχει το σύστημα εντατικολόγους».
Οπως διευκρινίζει η κ. Θεοδωρακοπούλου, «δεν επιλέγουν, κάνουν διαλογή», με τη λογική ότι θα πρέπει η μονάδα τους και το νοσοκομείο τους να μπορεί να αντιμετωπίσει το περιστατικό που θα δεχθεί ανάλογα με τις δυνατότητές του. Παραδείγματος χάριν, εάν το περιστατικό χρειάζεται παρακολούθηση και από νευροχειρουργό, θα πρέπει αυτή η ειδικότητα να υπάρχει στο νοσοκομείο. Εν συνεχεία, ο γιατρός του ασθενούς που έχει διασωληνωθεί, επικοινωνεί με το ΕΚΑΒ για να γίνει η διακομιδή. Με το παλιό χειρόγραφο σύστημα, ο γιατρός που έκανε τη διασωλήνωση θα έπρεπε να καλέσει τηλεφωνικά το ΕΚΑΒ, να περιγράψει το περιστατικό ώστε να καταγραφεί το αίτημα, ενώ αντίστοιχα ο γιατρός της εντατικής θα έπρεπε μόλις είχε κενή κλίνη να καλέσει στο ΕΚΑΒ, να του διαβάσουν τη λίστα, να ξεχωρίσει τα περιστατικά που ίσως θα μπορούσε η μονάδα του να εξυπηρετήσει, να επικοινωνήσει με τους γιατρούς για περισσότερες λεπτομέρειες, έως ότου καταλήξει σε αυτό που μπορεί να δεχθεί. Την πλατφόρμα διαχειρίζονται κεντρικά στο ΕΚΑΒ – ΚΕΠΥ εντατικολόγοι σε 24ωρη βάση, οι οποίοι παρέχουν οδηγίες στους χρήστες και παρεμβαίνουν εφόσον ένα περιστατικό αργεί να εξυπηρετηθεί, παρότι έχει γίνει αποδοχή του.
Από τον Ιανουάριο του 2020 έως και τον Δεκέμβριο του 2023 είχαν υποβληθεί στην πλατφόρμα 67.603 αιτήματα νοσηλείας σε ΜΕΘ ή ΜΕΝ (Μονάδες Νεογνών) και είχαν εξυπηρετηθεί 57.593 ασθενείς. Οσο περισσότερο εξοικειώνονται οι γιατροί με το σύστημα τόσο μειώνονται και οι χρόνοι αναμονής στη λίστα. Τον Μάρτιο του 2022 ο μέσος χρόνος αναμονής ήταν 16 ώρες, ενώ τον αντίστοιχο μήνα του 2023 ήταν 12 ώρες. Τον Δεκέμβριο του 2023 ο μέσος χρόνος αναμονής ήταν 8 ώρες, έναντι 12 τον Δεκέμβριο του 2022. Από την ανάλυση των δεδομένων της πλατφόρμας μπορούν να προκύψουν χρήσιμα στοιχεία για το πώς διανέμονται τα περιστατικά γεωγραφικά. Είναι ενδεικτικό ότι από τα 763 καταγεγραμμένα στην πλατφόρμα περιστατικά που εξυπηρέτησε το νοσοκομείο «Θριάσιο» από τον Φεβρουάριο του 2022 έως τον Δεκέμβριο του 2023, τα 564 ήταν εσωτερικά και τα υπόλοιπα ήταν από 22 νοσοκομεία του λεκανοπεδίου και από Καρδίτσα, Κόρινθο, Χαλκίδα, Αργος, Αμφισσα, Λαμία, Κύθηρα, Αρτα, Νάξο, Ηράκλειο και Χανιά.