Tο 1972 η Iνγκριντ Nιούκερκ ήταν 23 ετών. Ζούσε με τον σύζυγό της στο Μέριλαντ των ΗΠΑ και σπούδαζε Οικονομικά, με σκοπό να γίνει χρηματίστρια. Το αγαπημένο της φαγητό ήταν το συκώτι. Οταν οι γείτονές τους ξαφνικά μετακόμισαν εγκαταλείποντας στον κήπο τους καμιά δεκαριά γάτες, η Nιούκερκ αναζήτησε το πλησιέστερο καταφύγιο ζώων και τις πήγε εκεί. «Aφησέ τις στην πίσω αυλή και θα τις τακτοποιήσουμε», της είπε ένας υπάλληλος. Tο έκανε και έφυγε για το σπίτι της. Λίγες μέρες μετά επέστρεψε για να ρωτήσει πώς είναι οι γάτες. «Πλάκα μας κάνεις; Είναι όλες νεκρές!» ήταν η απάντηση που πήρε. «Kατέρρευσα. Και αποφάσισα να κάνω κάτι για τα ζώα που βρίσκονταν στο καταφύγιο. Πήγα στον ιδιοκτήτη και του ζήτησα δουλειά. Επειτα από πολλά παρακάλια συμφώνησε να με προσλάβει».
Eτσι, η νεαρή Iνγκριντ εγκατέλειψε τις σπουδές της και άρχισε μια καινούργια καριέρα, κάθε άλλο παρά εύκολη. «Hταν πολλά τα ζώα τα οποία έπρεπε να θανατωθούν – άλλη επιλογή τότε δεν υπήρχε για γάτες και σκύλους που έμεναν στα αζήτητα. O τρόπος που επέλεγαν, όμως, οι συνάδελφοί μου μακράν απείχε από αυτό που αποκαλούμε “ευθανασία”: τα κλωτσούσαν, τα πατούσαν, τα χτυπούσαν στους τοίχους, τα έκλειναν σε ψυγεία. Αναγκάστηκα να ξυπνάω από τα χαράματα. Ηθελα να φτάνω πρώτη στη δουλειά και να κάνω ευθανασία σε όσα ζώα προλάβαινα, πριν φτάσουν οι άλλοι, για να είμαι σίγουρη ότι θα τους εξασφάλιζα έναν αξιοπρεπή θάνατο, χωρίς να υποφέρουν. Πρέπει να σκότωσα περισσότερα από χίλια σε εκείνο το καταφύγιο…».
Λίγα χρόνια μετά, το 1980, με όραμα μια πιο «ηθική» μεταχείριση των ζώων, ίδρυσε την PETA (People for the Ethical Treatment of Animals), τη μεγαλύτερη σήμερα φιλοζωική οργάνωση στον κόσμο, με σχεδόν δέκα εκατομμύρια μέλη. Πολύ νερό έχει κυλήσει από τότε στο αυλάκι της ιστορίας – και του φιλοζωικού κινήματος, και της δικής της. H Nιούκερκ με εθελοντές της PETA έχουν πραγματοποιήσει αμέτρητες «καταδρομικές επιθέσεις» σε σφαγεία, μονάδες εντατικής κτηνοτροφίας, εργοστάσια παραγωγής καλλυντικών και επιδείξεις μόδας, έχουν μπει σε κλουβιά μαζί με κοτόπουλα, έχουν αλυσοδεθεί μπροστά σε τσίρκα. «Οι μέθοδοι και οι καμπάνιες μας μερικές φορές σοκάρουν, χαρακτηρίζονται ακραίες», μου λέει από την άλλη άκρη της τηλεφωνικής γραμμής, από το σπίτι της στη Βιρτζίνια. «Αλλά στην πραγματικότητα ακραίος είναι ο τρόπος που οι άνθρωποι συμπεριφερόμαστε στα ζώα. Tα ζώα είναι ανυπεράσπιστα, δεν μπορούν να ανταποδώσουν τα χτυπήματα που δέχονται. Εμείς όμως μπορούμε. Kι ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται, πάντα το κάναμε και πάντα θα το κάνουμε».
– Οποτε σας ρωτούν γιατί νοιάζεστε τόσο πολύ για τα ζώα, τι απαντάτε;
– Κατ’ αρχάς, και εμείς ζώα είμαστε, έχουμε τόσο πολλές ομοιότητες, βιολογικές και όχι μόνο. Κι αυτά νιώθουν πείνα, πόνο και φόβο· κι αυτά χαίρονται, φροντίζουν την οικογένειά τους και αγωνιούν γι’ αυτήν, αγαπούν. Εχουν το ίδιο δικαίωμα στη ζωή. Επειτα, είναι σαν να ρωτούν έναν ενήλικα γιατί νοιάζεται για τα παιδιά ή για τους λαούς που λιμοκτονούν, στην Αιθιοπία και σε άλλα σημεία του πλανήτη.
– Από τις σχεδόν πέντε δεκαετίες που μετράει η PETA ποια νοσταλγείτε περισσότερο;
– Ειλικρινά, δεν μπορώ να ξεχωρίσω καμία. Ολες είχαν προβλήματα, σκληρούς αγώνες και στενοχώριες, όλες είχαν όμως και επιτυχίες και χαρές. Ξέρετε, είναι παράξενο. Εχουν γίνει πολλά βήματα προόδου από τότε αλλά οι προτεραιότητές μας είναι ακριβώς οι ίδιες, όπως στο ξεκίνημά μας. Τεράστιος αριθμός ζώων εξακολουθούν να υποφέρουν εξαιτίας της βιομηχανίας τροφίμων και της εντατικής κτηνοτροφίας. Ή πεθαίνουν με φρικτό τρόπο για το δέρμα τους, για να γίνουν ρούχα και παπούτσια, ή βασανίζονται στον τομέα του θεάματος, ή γίνονται θηράματα κυνηγών για τη διασκέδασή τους. Ακόμα και τα προνομιούχα, οι γάτες και οι σκύλοι, που μπαίνουν στα σπίτια μας και γίνονται μέλη της οικογένειάς μας, συχνά πετιούνται στον δρόμο, αναπαράγονται ανεξέλεγκτα κι έτσι οι πληθυσμοί πεινασμένων, άρρωστων και δυστυχισμένων αδέσποτων γιγαντώνονται. Και, φυσικά, υπάρχει πάντα η «πληγή» των πειραμάτων σε ζώα για την ανάπτυξη φαρμάκων ή για την παραγωγή καλλυντικών. Δυστυχώς, μεγάλη μερίδα των συμπολιτών μας δεν έχει συνειδητοποιήσει τι σημαίνει για έναν πίθηκο, για ένα ποντίκι ή για έναν σκύλο να είναι πειραματόζωο, πόσα μαρτύρια συνεπάγεται αυτός ο ρόλος.
Μεγάλη μερίδα των συμπολιτών μας δεν έχει συνειδητοποιήσει τι σημαίνει για έναν πίθηκο, για ένα ποντίκι ή για έναν σκύλο να είναι πειραματόζωο, πόσα μαρτύρια συνεπάγεται αυτός ο ρόλος.
– Το επιχείρημα που συνήθως ακούγεται είναι ότι αυτό γίνεται για το καλό της ανθρωπότητας, για να σωθούν ζωές…
– Δεν ισχύει! Ξέρετε ότι το 95% των φαρμάκων που δοκιμάζονται σε ζώα αποτυγχάνει όταν η κλινική έρευνα μεταφέρεται σε ανθρώπους; Ο πόνος, δηλαδή, τόσων πλασμάτων είναι εντελώς αχρείαστος, μάταιος. Δεν έχει έρθει, λοιπόν, ο καιρός να απομακρυνθούμε από αυτόν τον Μεσαίωνα; Να βρούμε άλλες λύσεις με τη βοήθεια της τεχνολογίας;
Ξέρετε ότι το 95% των φαρμάκων που δοκιμάζονται σε ζώα αποτυγχάνει όταν η κλινική έρευνα μεταφέρεται σε ανθρώπους; Ο πόνος, δηλαδή, τόσων πλασμάτων είναι εντελώς αχρείαστος, μάταιος.
– Από νεαρή ηλικία έρχεστε σε επαφή με τη βία και την αγριότητα απέναντι στα ζώα. Πώς αντέχετε αυτό το ψυχολογικό βάρος;
– Ναι, είναι σκληρό. Ομως σχεδόν καθημερινά πετυχαίνουμε μικρότερες ή πιο μεγάλες νίκες σε όλο τον κόσμο: μια βιομηχανία θα αποφασίσει να μη δοκιμάζει πια τα προϊόντα της σε ζώα, ένα τσίρκο θα σταματήσει να λειτουργεί ή θα βάλει τέλος στον βασανισμό των ζώων (όπως αυτό στη Γερμανία που τα αντικατέστησε με ολογράμματα), μια καμπάνια στειρώσεων αδέσποτων γατών και σκύλων θα ξεκινήσει σε κάποια χώρα. Ολα αυτά μας δίνουν τη δύναμη να συνεχίζουμε. Και δεν είμαστε μόνο εμείς, οι περίπου 10 εκατομμύρια εθελοντές της PETA. Υπάρχει μια τεράστια αλυσίδα ανθρώπων σε όλο τον κόσμο με κοινό παρονομαστή ότι νοιαζόμαστε. Καθένας μπορεί να γίνει κρίκος σ’ αυτή την αλυσίδα ώστε να μεγαλώσει ακόμα περισσότερο.
– Διατηρείτε, δηλαδή, την αισιοδοξία σας;
– Παρά τους πολέμους, την εκμετάλλευση και την αγριότητα απέναντι σε ανθρώπους και ζώα, ναι, παραμένω αισιόδοξη. Γιατί ξέρω ότι οι μεγάλες, οι τεκτονικές αλλαγές γίνονται από τους «απλούς» ανθρώπους που αποφασίζουν να ταχθούν με το καλό. Ολοι βάζουμε –με όσα κάνουμε ή δεν κάνουμε– μια ψηφίδα στην εικόνα ενός πιο φωτεινού και πιο ισορροπημένου κόσμου, τον αλλάζουμε ουσιαστικά.
– Αν με κάποιον μαγικό τρόπο μπορούσατε να εξαφανίσετε μια «πηγή» πόνου για τα ζώα, τι θα επιλέγατε;
– Οποιος μπορούσε να μπει σε ένα σφαγείο ή σε ένα φορτηγό που μεταφέρει ζώα στο σφαγείο και να δει κοτόπουλα, γουρούνια, αγελάδες και αρνιά έντρομα, να ουρλιάζουν και να προσπαθούν να δραπετεύσουν, θα καταλάβαινε γιατί θα επέλεγα την άμεση απαγόρευση της κατανάλωσης κρέατος. Αλλά και των γαλακτοκομικών προϊόντων, γιατί οι αγελάδες που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή γάλακτος μπαίνουν στα ίδια φορτηγά και καταλήγουν στα ίδια σφαγεία, έχοντας περάσει μια μαρτυρική ζωή.
– Παλεύοντας για τα δικαιώματα των ζώων, τι έχετε μάθει για τους άλλους ανθρώπους αλλά και για τον εαυτό σας;
– Εχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι γεννιόμαστε με την ενσυναίσθηση ή την αδιαφορία μέσα μας και αναλόγως πορευόμαστε. Δεν μπορούμε να πράξουμε διαφορετικά, οι νευρώνες του εγκεφάλου μας αποφασίζουν. Γύρω μας είναι πάρα πολλοί όσοι αδιαφορούν. Διαφορετικές κουλτούρες από χώρα σε χώρα απέναντι στα ζώα και στο περιβάλλον γενικότερα επιδεινώνουν την κατάσταση. Το δικό τους κενό πρέπει να γεμίσουμε εμείς, όσοι συναισθανόμαστε τον φόβο, τον πόνο, την αγωνία όλων των πλασμάτων με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη. Για τον εαυτό μου έμαθα πως μία είναι η επιλογή: να κοιτάω πίσω μου βλέποντας πόσο καλό έχω κάνει, και μπροστά μου βλέποντας πόσο καλό μπορώ ακόμα να κάνω.
– Σας ενδιαφέρει η υστεροφημία σας; Πώς θέλετε να σας θυμούνται;
– Δεν με ενδιαφέρει να θυμούνται το όνομά μου. Αυτό που έχει σημασία είναι να φυτρώσουν οι σπόροι των αλλαγών που βοήθησα να φυτευτούν μέσω της PETA. Μόνο τρία πράγματα έχουν αξία στη ζωή: η καλοσύνη, η καλοσύνη, η καλοσύνη.
– Αν υπήρχε παράδεισος, θα θέλατε να Τον συναντήσετε εκεί;
– Είμαι άθεη. Ακόμα κι αν υπάρχει θεός, είναι σκληρός και μοχθηρός αφού επιτρέπει τόσο πόνο. Τον παράδεισο τον ζούμε στη Γη, στο χέρι μας είναι να τον φτιάξουμε, λοιπόν, συνειδητοποιώντας ότι απελευθέρωση των ζώων σημαίνει απελευθέρωση και των ανθρώπων.
– Από τις εκατοντάδες φορές που σας έχουν συλλάβει λόγω της ακτιβιστικής δράσης σας ποια θυμάστε πιο έντονα;
– Το 1992, στην πόλη Χέγκινς της Πενσιλβάνια διοργάνωσαν «σαφάρι» περιστεριών. Απελευθέρωσαν 5.000 πουλιά, τα οποία είχαν αφήσει χωρίς φαγητό και νερό για δύο μέρες ώστε να είναι εξασθενημένα, και οι συμμετέχοντες τα πυροβολούσαν. Μας συνέλαβαν αλλά καταφέραμε να σταματήσουμε αυτή την αθλιότητα. Παρέμεινα δύο εβδομάδες σε μια… διάσημη φυλακή. Από το κελί μου έβλεπα στην αυλή το σημείο όπου κρεμούσαν κάποτε τους Ιρλανδούς εργάτες που διαμαρτύρονταν για τις απάνθρωπες συνθήκες εργασίας στα ανθρακωρυχεία της περιοχής.
– Πώς θα περιγράφατε τον εαυτό σας με τρεις λέξεις, κυρία Νιούκερκ;
– Ω, όχι, μη μου το ζητάτε αυτό, είναι πολύ δύσκολο. (Γέλια και μικρή παύση) Αποφασιστική, αφοσιωμένη και ευαίσθητη.
– Πράγματι, είστε όλα αυτά και άλλα πολλά. Σας ευχαριστώ πολύ.
– Εγώ σας ευχαριστώ. Και γράψτε, παρακαλώ, πόσο σημαντικό είναι να εκπαιδευτούν τα παιδιά στην προστασία των ζώων, μέσω του σχολείου. Εκεί θα κριθεί σε μεγάλο βαθμό το στοίχημα των ακόμα πιο ουσιαστικών αλλαγών.