Το θέμα έδειχνε σοβαρό. Είχε συγκεντρωθεί ο σύλλογος διδασκόντων σε Γυμνάσιο της Αττικής. Αντικείμενο: Η δίωρη γιορτή της 28ης Οκτωβρίου. Και το ερώτημα, που κατέληξε να διχάσει τους καθηγητές; Εάν η γιορτή έπρεπε να ξεκινήσει στις 8.30 π.μ. ή μισή ώρα αργότερα, στις 9 π.μ.
Γελούσε και ταυτόχρονα απορούσε ο πρωτοδιόριστος σε δημόσιο σχολείο καθηγητής, ο οποίος περιέγραψε το περιστατικό στην «Κ». Φυσικά, η πραγματική αιτία της κόντρας μεταξύ των εκπαιδευτικών ήταν η ώρα αποχώρησής τους από το σχολείο την ημέρα της αργίας. «Μα, για μισή ώρα γίνεται ζήτημα; Είναι δυνατόν;», λέει ο ίδιος καθηγητής. Δεν είναι το μόνο περιστατικό στα δημόσια σχολεία της χώρας που υποδηλώνει το κλίμα της δημοσιοϋπαλληλικής νοοτροπίας, του ωχαδελφισμού, της ήσσονος προσπαθείας. Τα τραγελαφικά είναι πολλά. Οπως η άδεια μιας εβδομάδας που έλαβε καθηγητής μαθηματικών για να πάει στο χωριό του να μαζέψει ελιές. «Λόγω έλλειψης άλλου μαθηματικού διαθέσιμου στο σχολείο με μειωμένο ωράριο ώστε να καλύψει τον αδειούχο, κάποιες ώρες του καλύφθηκαν από απασχόληση των παιδιών από γυμναστή», ανέφερε στην «Κ» φιλόλογος στο ίδιο σχολείο. Βέβαια, εξαιρέσεις, και μάλιστα λαμπρές, με εργατικούς και φιλότιμους εκπαιδευτικούς υπάρχουν στα δημόσια σχολεία. Αλλά…
Οι μαρτυρίες στην «Κ» εκπαιδευτικών της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης –υπό τον όρο της ανωνυμίας διότι αλλιώς είναι βέβαιο ότι θα εισπράξουν εχθρικά πυρά και απομόνωση από τους συναδέλφους τους– περιγράφουν ένα σχολείο χωρίς έμπνευση, χωρίς κέφι, που περιορίζεται στα λιγότερο δυνατά.
Τρεις μήνες για μία απόφαση
Νικολέττα Σ. Φιλόλογος
Η 37χρονη Νικολέττα Σ. είναι φιλόλογος και έπειτα από αρκετά χρόνια περιπλάνησης σε φροντιστήρια και ιδιωτικά σχολεία της Αθήνας, ήλθε η σειρά της να προσληφθεί σε θέση αναπληρωτή σε Γυμνάσιο της Ανατολικής Αττικής. «Δέχθηκα με χαρά, άλλωστε ομολογώ ότι η συντριπτική πλειονότητα των εκπαιδευτικών επιδιώκει μία μόνιμη θέση στο Δημόσιο. Αλλά όταν βλέπω ορισμένες καταστάσεις στο σχολείο, σοκάρομαι από την έλλειψη διάθεσης. Για παράδειγμα, με την καθηγήτρια των Αγγλικών αποφασίσαμε να οργανώσουμε ημέρες καριέρας, φέρνοντας επαγγελματίες στο σχολείο για να μιλήσουν στα παιδιά για το αντικείμενό τους. Εναν γενετιστή, έναν περιβαλλοντολόγο, έναν πιλότο αεροσκαφών, έναν λοιμωξιολόγο, έναν σχεδιαστή ιστοσελίδων. Το ανακοινώσαμε στον σύλλογο διδασκόντων και εκεί άρχισε η κωλυσιεργία. Ο σύλλογος δεν ενθουσιάστηκε. «Να το δούμε. Πότε να γίνει; Τι πρέπει να κάνουμε εμείς; Θα χάσουμε ώρες;», ήταν ορισμένα σχόλια. Το είπαμε μία, δύο, τρεις φορές, ζητώντας να συνεδριάσουμε για να οργανωθούν οι επισκέψεις. Ε, από τα τέλη Οκτωβρίου που το είπαμε για πρώτη φορά, ακόμη δεν έχει ληφθεί απόφαση», λέει.
Ενα άλλο πεδίο που ελάχιστοι εκπαιδευτικοί κάνουν κέφι να αναλάβουν είναι οι δραστηριότητες εκτός των ωρών διδασκαλίας των μαθημάτων του αναλυτικού προγράμματος. «Οι δράσεις οργανώνονται και διεκπεραιώνονται πολύ τυπικά. Οι περισσότεροι συνάδελφοι έχουν αναλάβει από ένα θέμα, λένε κάποια γενικά πράγματα στους μαθητές και στο τέλος έχουν συντάξει μία έκθεση ιδεών, με μόνο στόχο για να παρουσιαστεί στην αυτοαξιολόγηση του σχολείου και να πάρει έναν καλό βαθμό. Και να σας πω, αυτή την προτροπή άτυπα πήραμε και από τον αρμόδιο σύμβουλο για την αυτοαξιολόγηση», προσθέτει η Νικολέτα, περιγράφοντας την αντίδραση συναδέλφου της όταν έγινε λόγος για τα νέα προγράμματα σπουδών, τη χρήση νέων μεθόδων διδασκαλίας και την αποστολή στα παιδιά επιπλέον υλικού με ασκήσεις και εργασίες για το σπίτι: «Με κοίταξε με δυσφορία και μου απάντησε ότι με τρεις κι εξήντα δεν μπορεί να τα κάνει αυτά. Οταν της είπα ότι η τεχνολογία διευκολύνει τη δουλειά μας, μου απάντησε ότι γνωρίζει καλά τη δουλειά και πως αυτά είναι για τους νεότερους εκπαιδευτικούς».
Εξωδιδακτική… τροφοδοσία με πετρέλαιο
Γιάννης Κ. Καθηγητής Πληροφορικής
Ο 39χρονος Γιάννης Κ. είναι καθηγητής Πληροφορικής και διδάσκει ως αναπληρωτής σε δύο σχολεία της Κορινθίας. «Εχω συνάδελφο που στο πλαίσιο των εξωδιδακτικών δραστηριοτήτων ανέλαβε τον ανεφοδιασμό του σχολείου με πετρέλαιο. Φαντάζεστε πόση ώρα χρειάζεται κάτι τέτοιο και προφανώς δεν μπορεί να νοηθεί ως εκπαιδευτική, εξωδιδακτική δραστηριότητα. Ωστόσο, με την ασυλία του διευθυντή και του συλλόγου διδασκόντων, ο εφοδιασμός του σχολείου με πετρέλαιο βαφτίστηκε δραστηριότητα πέραν των μαθημάτων. Και φυσικά, ο συνάδελφος αυτός φεύγει νωρίτερα από το σχολείο, αφού έχει καλύψει το διδακτικό του ωράριο και την υποχρέωσή του για μία εξωδιδακτική δράση. Το ανάλογο κλίμα που διαμορφώνεται στον σύλλογο διδασκόντων λειτουργεί υπέρ όλων όσοι θέλουν να λουφάρουν. Βρίσκουν κάτι και κρύβονται πίσω από αυτό», παρατηρεί ο ίδιος.
«Το σχολείο μας διαθέτει υπολογιστές, μπορώ να βοηθήσω και εγώ κάποιον εάν το επιθυμεί. Αλλά ελάχιστοι καθηγητές έχουν οργανωμένες σημειώσεις που δίνουν στους μαθητές μέσω υπολογιστή».
Εντύπωση, επίσης, του κάνει η αποστροφή πολλών καθηγητών στη χρήση υπολογιστών. «Το σχολείο μας διαθέτει υπολογιστές, μπορώ να βοηθήσω και εγώ κάποιον εάν το επιθυμεί. Αλλά ελάχιστοι καθηγητές έχουν οργανωμένες σημειώσεις που δίνουν στους μαθητές μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή. Οι υπόλοιποι διδάσκουν μόνο τις σελίδες του βιβλίου και τίποτε περισσότερο, δεν δίνουν κάποιο άλλο εκπαιδευτικό υλικό. Τουλάχιστον οκτώ καθηγητές γράφουν τις ερωτήσεις των διαγωνισμάτων στο χέρι στο διάλειμμα πριν από την εξέταση, τις φωτοτυπούν και μοιράζουν τις φωτοτυπίες στους μαθητές. Αυτά το 2024! Μάχη δίνεται και για το ποιος θα αναρτήσει στη σχετική πλατφόρμα του υπουργείου Παιδείας τις απουσίες των μαθητών και τη διδαχθείσα ύλη. Πολλοί υπεύθυνοι των τμημάτων δεν ενημερώνουν την πλατφόρμα και δεν είναι επειδή δεν γνωρίζουν, ούτε επειδή είναι τεχνολογικά φοβικοί. Πρόκειται για απλές δουλειές, που απαιτούν λίγο επιπλέον χρόνο. Η αιτία είναι ότι οι συνάδελφοι δεν θέλουν και βολεύονται αναθέτοντας τη δουλειά σε κάποιον άλλον. Ο,τι έμαθαν σχετικά με τη χρήση υπολογιστών είναι λόγω της τηλεκπαίδευσης που έπρεπε να οργανωθεί κατά τη διάρκεια της καραντίνας. Θέλουν να τελειώσουν τις ώρες διδασκαλίας και να φύγουν από το σχολείο…».
Επεσα σε τοίχο
Αναστασία Κ. Θεατρολόγος
Η 33χρονη Αναστασία Κ. είναι θεατρολόγος και εργάζεται ως αναπληρώτρια σε δημοτικό σχολείο της Αργολίδας. «Στο σχολείο μας υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός μαθητών Ρομά. Σημαντικό είναι να γνωριστούν οι μαθητές, οι δάσκαλοι και οι γονείς. Σκέφτηκα, λοιπόν, να αναλάβω ένα πρότζεκτ για τις σχέσεις μαθητών – γονιών – δασκάλων. Αυτό θα εξελιχθεί στα διαλείμματα αλλά και εκτός ωρών διδασκαλίας. Ε, κανείς συνάδελφος δεν ήλθε. Ημουν μόνη στα διαλείμματα και οργάνωνα τους μαθητές διαφόρων τάξεων για να παίζουν μαζί, να γνωριστούν καλύτερα, εκτός από το να ασχολούνται με το κινητό τους τηλέφωνο. Από την άλλη δε, έξω από τα κάγκελα του σχολείου είχαν μαζευτεί γονείς και μας παρακολουθούσαν, ενώ κάποιοι διαπληκτίστηκαν κιόλας για το εάν έπρεπε το παιδί τους να συγχρωτίζεται με ένα μαθητή Ρομά», λέει στην «Κ» η θεατρολόγος.
«Πρότεινα να πάμε τα παιδιά σε κάποιες θεατρικές παραστάσεις στην Αθήνα, είχα προτάσεις για καλύτερη οργάνωση, πιο βιωματική για τα παιδιά, των σχολικών γιορτών. Να μην είναι μόνο μία βαρετή ανάγνωση κειμένων που κανείς μαθητής δεν την παρακολουθεί. Επεσα σε τοίχο από τον σύλλογο διδασκόντων. Συνάδελφος μου είπε ότι “θέλω να δημιουργήσω κακό προηγούμενο με όσα προτείνω”», συμπληρώνει η Αναστασία.
«Είναι διάχυτη η κουλτούρα ότι το σχολείο λειτουργεί για τους εκπαιδευτικούς, τους ανήκει, και όχι για τις νέες γενιές και την κοινωνία. Ο ελλειμματικός επαγγελματισμός είναι ο κανόνας».
Μάλιστα, τονίζει ότι πολλοί δάσκαλοι επιλέγουν να αναλάβουν κυρίως το ολοήμερο πρόγραμμα του δημοτικού διότι αρχίζει μετά τις 12 το μεσημέρι και έχει πολύ λίγη δουλειά, αφού έχει καταλήξει σε φύλαξη των παιδιών. «Μεγάλο κομμάτι της μελέτης στο δημοτικό πρέπει να γίνεται στο σχολείο. Η οδηγία μιλάει για το πολύ μία ώρα διάβασμα του παιδιού στο σπίτι. Ομως αυτό δεν μπορεί να γίνει στην πράξη και υπεύθυνοι είναι οι δάσκαλοι», παρατηρεί.
Λίγοι είναι ανοικτοί σε νέες μεθόδους
Ευαγγελία Χ. Καθηγήτρια Φυσικής
Η 45χρονη φυσικός Ευαγγελία Χ. είναι έξι χρόνια διορισμένη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Φέτος εργάζεται σε Γυμνάσιο της Δυτικής Αττικής. «Χημικός του σχολείου μού δήλωσε ότι δεν θέλει να χρησιμοποιήσει το εργαστήριο φυσικών επιστημών, διότι είχε παλαιότερα συμβεί ατύχημα σε ένα πείραμα. Δεν θέλησα να τον αμφισβητήσω, αλλά τον κοίταζα άφωνη», λέει στην «Κ». Σε μάστιγα, σύμφωνα με την ίδια, έχει καταλήξει ο εκπαιδευτικός συνδικαλισμός. «Συνδικαλιστές από την τοπική ΕΛΜΕ έχουν επισκεφθεί το σχολείο αρκετές φορές έως τώρα για να μας ενημερώσουν για εκλογικές διαδικασίες. Αυτό σημαίνει απώλεια ωρών, αλλά το χειρότερο είναι να έχεις συνδικαλιστή μέσα στον σύλλογο διδασκόντων. Τόλμησα να μιλήσω για τα θετικά της αυτοαξιολόγησης του σχολείου και υπέστην μπούλινγκ. Οταν προτείνω μια επιπλέον εξωδιδακτική δράση, μου αντιτείνουν ότι δεν πρέπει να χαλάω την… πιάτσα», λέει η Ευαγγελία. «Κάνουν λίγο διάβασμα στο σπίτι, τυποποιημένη δουλειά στο σχολείο από λυσσάρια, δεν διαθέτουν αρχεία και προσωπικές σημειώσεις, ενώ η αυτομόρφωσή τους είναι περιορισμένη. Εχω συγκρουστεί αρκετές φορές για τέτοια θέματα μέσα στον σύλλογο διδασκόντων.
«Τόλμησα να μιλήσω για τα θετικά της αυτοαξιολόγησης του σχολείου και υπέστην μπούλινγκ. Οταν προτείνω μια επιπλέον εξωδιδακτική δράση, μου αντιτείνουν ότι δεν πρέπει να χαλάω την… πιάτσα».
Ξέρετε τι μου απαντούν όταν λέω οι διαφορετικές ειδικότητες των καθηγητών να κάνουμε διαθεματική δουλειά; “Τι είμαστε εμείς να κάνουμε κάτι επιπλέον;”, “με τα λεφτά που παίρνω, τι νόημα έχει να μείνω παραπάνω;”. Λίγοι είναι ανοιχτοί σε νέες μεθόδους, δείχνουν μεράκι, δοκιμάζουν καινούργια πράγματα στη διδακτική τους. Ξεκίνησα ένα πρόγραμμα πάνω στην τεχνητή νοημοσύνη μαζί με ένα συνάδελφο, αλλά ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα, την κοπάνησε…», προσθέτει. «Ομως έτσι ακυρώνουν και εμάς που έχουμε κέφι και όρεξη να βελτιώσουμε τη δουλειά μας, να περάσουμε δημιουργικά, βρε αδελφέ, τον εργασιακό μας χρόνο», τονίζει.
«Δεν υπάρχει κίνητρο»
«Θυμάμαι ακόμη τη φιλόλογο από το 2ο Λύκειο Μεσολογγίου που έκανε σπουδαία δουλειά πέρυσι σε συνέδριο λογοτεχνίας, την οποία θα ζήλευαν άλλα φημισμένα σχολεία. Ομως στα δημόσια σχολεία δεν υπάρχει κίνητρο για να προσφέρεις κάτι περισσότερο από τα συνηθισμένα, δεν υπάρχει αξιολόγηση της δουλειάς, με τα χρόνια οι συνθήκες γίνονται όλο και πιο δύσκολες λόγω των προβλημάτων της οικογένειας που “περνούν” στο σχολείο. Και όχι μόνο από τα παιδιά, αλλά και από τους εκπαιδευτικούς, που προφανώς έχουν τα δικά τους ζόρια. Επιβαρυντικά λειτουργεί και ο μεγάλος μέσος όρος ηλικίας των συναδέλφων –πέριξ των 50 ετών– σε όλες τις ειδικότητες», παρατηρεί στην «Κ» η Νικολέτα Σ. για τα δημόσια σχολεία.
«Στα δημόσια σχολεία επικρατεί δημοσιοϋπαλληλική καμαρίλα, υπάρχουν κεκτημένα που δύσκολα ανατρέπονται», τονίζει, μιλώντας στην «Κ», έμπειρο εκπαιδευτικό στέλεχος του υπουργείου Παιδείας. «Είναι διάχυτη η κουλτούρα ότι το σχολείο λειτουργεί για τους εκπαιδευτικούς, τους ανήκει, και όχι για τις νέες γενιές και την κοινωνία.
Ο ελλειμματικός επαγγελματισμός είναι ο κανόνας. Η εξαίρεση είναι η αίσθηση της ευθύνης, της προσφοράς, της αγωνίας γι’ αυτό που παράγεται», σημειώνει. Το ερώτημα είναι εάν αυτή η συνθήκη μπορεί να αλλάξει και πώς. Μόνο η ανανέωση του εκπαιδευτικού προσωπικού δεν αρκεί για να σπάσουν κατεστημένες, βολικές για τους πολλούς, νοοτροπίες.