Το νομοσχέδιο για τη νομιμοποίηση των ιδιωτικών ΑΕΙ είναι πρόδηλα αντισυνταγματικό και σκόπιμα ψευδεπίγραφο. Εάν το κοινοτικό δίκαιο επιτρέπει την παράκαμψη του Συντάγματος για να ιδρυθούν ιδιωτικά πανεπιστήμια, γιατί σε όλες τις προηγούμενες αναθεωρήσεις η Ν.Δ. επιδίωξε την κατάργηση της ρητής απαγόρευσης του άρθρου 16Σ, ως «αναγκαίο συνταγματικό έρεισμα» των επιδιώξεών της; Εάν υφίσταται κοινοτικό δικαίωμα ίδρυσης πανεπιστημίου – επιχείρησης, γιατί η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν έχει ήδη ασκήσει προσφυγή κατά της Ελλάδας για παραβίαση των υποχρεώσεών της; Αντιθέτως, παγίως η νομολογία του ΣτΕ τονίζει ότι το Ευρωπαϊκό Δίκαιο (άρθρο 165 ΣυνθΕ.Ε.) «δεν περιορίζει την αποκλειστική αρμοδιότητα του κράτους υποδοχής να καθορίζει το ίδιο τη μορφή, το περιεχόμενο και το επίπεδο της οικείας εκπαίδευσης».
Πρώτος ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης στις προγραμματικές δηλώσεις του 1990 είχε εξαγγείλει τη διερεύνηση άμεσης λειτουργίας ιδιωτικών ΑΕΙ, βάσει του κοινοτικού δικαίου, συστήνοντας μάλιστα σχετική ειδική επιτροπή στο υπουργείο Παιδείας. Εις μάτην, βεβαίως, διότι παρόμοιο δικαίωμα δεν υπάρχει και ακόμη και εάν υπήρχε, δεν θα συνεπαγόταν αυτόματη κατάργηση της συνταγματικής απαγόρευσης. Ολες οι χώρες της Ε.Ε. έχουν τη δυνατότητα να αναθεωρήσουν το Σύνταγμά τους, εάν θεωρούν ότι είναι αντίθετο στο κοινοτικό δίκαιο. Στην πραγματικότητα η Ν.Δ. προσπαθεί να προκαταλάβει με τετελεσμένα την αναθεώρηση, όπου η συζήτηση θα αναδείξει τις αντιφάσεις της.
Και δεν είναι λίγες. Η κυβέρνηση δηλώνει ότι η εισαγωγή φοιτητών θα γίνεται με όριο την ελάχιστη βάση των Πανελλαδικών, ενώ ο νόμος προβλέπει εισαγωγή βάσει «του μικρότερου μέσου όρου των βαθμολογιών του συνόλου των εξεταζομένων ανά επιστημονικό πεδίο, πολλαπλασιαζόμενο με τον συντελεστή 0,8». Δηλαδή σε τυχόν ιδιωτική «Ιατρική» θα μπαίνουν φοιτητές με βαθμό πολύ κάτω από 9, τα ίδια παιδιά που, για τη Ν.Δ., δεν είναι ικανά να περάσουν σε καμία δημόσια σχολή. Και αυτό, κατά τον υπουργό, στο όνομα της ισονομίας!
Η πιο σημαντική λαθροχειρία, που δικαιολογεί τον τίτλο περί «ψευδεπίγραφου», έγκειται στον ισχυρισμό ότι τα ιδιωτικά ΑΕΙ θα είναι μη κερδοσκοπικά και αυτοδιοίκητα, όπως τα δημόσια. Ρητά ο νόμος ορίζει, όμως, ότι το ακαδημαϊκό προσωπικό έχει μόνο συμβουλευτικό ρόλο, ο ιδιοκτήτης του «μαγαζιού» παίρνει τις αποφάσεις. Περαιτέρω και σημαντικότερο: το υποτιθέμενο κοινοτικό δικαίωμα αποτελεί, κατά τους υποστηρικτές του, «μορφή επιχειρηματικής ελευθερίας… (για την) ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων από κερδοσκοπικές επιχειρήσεις». Πώς θα εμποδιστεί, επομένως, χωρίς παράβαση του κοινοτικού δικαίου, να φτιάξει κάθε επιχειρηματίας το δικό του «πανεπιστήμιο» σε κερδοσκοπική βάση;
Γνωρίζουμε, επίσης, ότι οι ιδιωτικές «πανεπιστημιακές» επιχειρήσεις δεν έχουν καμία σχέση με τα σοβαρά μη κρατικά πανεπιστήμια, όπως τα αμερικανικά, που είναι ιδρυματικού χαρακτήρα. (Οχι ότι κι αυτά είναι απρόσβλητα από τις πιέσεις της αγοράς: οι πρόεδροι του Χάρβαρντ και του Πανεπιστημίου της Πενσυλβανίας εξαναγκάστηκαν σε παραίτηση μετά την πίεση ιδιωτών δωρητών, γιατί δεν επέβαλαν σιγή νεκροταφείου στη φοιτητική κριτική κατά του Ισραήλ.) Ενδεικτικά, μία από αυτές τις επιχειρήσεις, η Laureate Education, Inc. είχε το 2015 σχολές σε 30 χώρες, μεταξύ των οποίων και στην Κύπρο, με χρέη 4,7 δισ. δολαρίων. Το 2018 κατηγορήθηκε στη Βραζιλία για παράνομες πρακτικές (πλαστογράφηση εγγράφων, ανάθεση μαθημάτων σε καθηγητές χωρίς προσόντα). Αλλωστε, ότι η πρόβλεψη του νόμου περί μη κερδοσκοπικών σχολών αποτελεί φύλλο συκής, αποδεικνύεται ήδη από τα σενάρια που έχουν δημοσιοποιηθεί σε σχέση με την κυοφορούμενη ιδιωτική «Ιατρική», όπου μια τύποις μη κερδοσκοπική εταιρεία θα έχει παράλληλα ένα κερδοσκοπικό βραχίονα διαχείρισης.
Τέλος, σε τίποτα δεν θα προωθήσει η ίδρυση κερδοσκοπικών ΑΕΙ συμπράξεις με τα σοβαρά πανεπιστήμια του εξωτερικού, που ήδη συνεργάζονται –ή προγραμματίζουν συνεργασίες– με τα δημόσια ΑΕΙ. Εγώ ο ίδιος, ξεκινώντας τον στρατηγικό διάλογο με τις ΗΠΑ το 2018, είχα θέσει στο τραπέζι την ανάγκη αυτή.
Οι συνέπειες της ιδιωτικοποίησης θα είναι κρίσιμες για το δημόσιο πανεπιστήμιο. Θα οδηγήσουν σε ακόμη μεγαλύτερη εμπορευματοποίηση, υποχρηματοδότηση και αποκλεισμό από την ανώτατη εκπαίδευση των πιο αδύναμων κοινωνικά μαθητών. Ηδη στα περισσότερα ΑΕΙ της χώρας επιβάλλονται δίδακτρα στα μεταπτυχιακά και γίνονται συζητήσεις για την κατάργηση της δωρεάν διανομής των συγγραμμάτων και την καταβολή διδάκτρων στις προπτυχιακές σπουδές. Αυτός ο κατήφορος δεν πρέπει να συνεχιστεί.
* Ο κ. Γιώργος Κατρούγκαλος είναι καθηγητής Δημοσίου Δικαίου ΔΠΘ, αντιπρόεδρος Διεθνούς Ενωσης Συνταγματικού Δικαίου.
