Υπάρχει εγκύκλιος, αλλά χρειάζεται νόμος για να κατορθώσουν παιδιά που το έχουν ανάγκη –και το ζητούν τα ίδια– να απευθυνθούν σε ψυχολόγο στο σχολείο τους. Τα γραφειοκρατικά γρανάζια στα οποία είναι μπλεγμένοι –ή μήπως τα χρησιμοποιούν ως πρόσχημα λόγω ευθυνοφοβίας και υπό την πίεση των γονιών;– οι εκπαιδευτικοί αναδεικνύει η παρέμβαση του Συνηγόρου του Πολίτη για ένα τόσο κρίσιμο και ευαίσθητο θέμα.
Ειδικότερα, όπως λέει η έκθεση του Συνηγόρου του Πολίτη, «σε συνέχεια αναφορών αλλά και ενημέρωσης κατά τις επισκέψεις του σε σχολεία της χώρας, διερεύνησε το ζήτημα της προσωπικής επαφής μαθητών που ζητούσαν να συναντήσουν τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς των σχολικών μονάδων χωρίς προηγούμενη ενημέρωση και συναίνεση των κηδεμόνων τους. Ετσι, διαπιστώθηκε ότι, με βάση στρεβλή ερμηνεία του ισχύοντος πλαισίου που ορίζει τον τρόπο άσκησης των καθηκόντων των ψυχολόγων των Επιτροπών Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ), σε αρκετά σχολεία και εκπαιδευτικές περιφέρειες της χώρας οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί αποκλείονταν στην ουσία εσφαλμένα από την επικοινωνία με μεμονωμένους μαθητές, που ζητούσαν να τους συναντήσουν, προκειμένου να συζητήσουν κάτι που τους απασχολεί, καθώς θεωρείτο ότι υπάρχει προϋπόθεση συναίνεσης του κηδεμόνα του παιδιού».
Μα πώς μπορεί ένας σύλλογος διδασκόντων να απαγορεύσει από ένα παιδί που ζητάει να μιλήσει σε έναν ψυχολόγο, χωρίς να πάρει τη συναίνεση των γονιών του; Δεν αναλογίστηκαν οι εν λόγω εκπαιδευτικοί ότι κάποια σοβαρή αιτία θα υπάρχει ώστε το παιδί να τολμήσει να μην ενημερώσει τους γονείς του για κάτι έξω από την οικογενειακή «ρουτίνα»; Οπως λέει η έκθεση του Συνηγόρου, «ένας τέτοιος περιορισμός ήταν μη συμβατός με τη λογική του σχολείου ως κοινότητας, καθώς απέκλειε (εξειδικευμένα) μέλη της ίδιας της σχολικής κοινότητας και του συλλόγου διδασκόντων (στην ειδικότερη περίπτωση της ΕΔΥ), όπως είναι οι ψυχολόγοι και οι κοινωνικοί λειτουργοί, από την άμεση και αυθόρμητη επικοινωνία με παιδιά που επιζητούν να τους συναντήσουν, ενώ αντίθετα και εύλογα επιτρέπεται και ενθαρρύνεται η επαφή του εκπαιδευτικού με τα παιδιά που θέλουν να συζητήσουν – εκμυστηρευτούν κάτι που τα απασχολεί, χωρίς να απαιτείται φυσικά συναίνεση κηδεμόνα. Παράλληλα, ο ίδιος περιορισμός λειτουργούσε αναμφίβολα αποθαρρυντικά για το παιδί που θέλει να αναφέρει κάτι σοβαρό (κακοποίησή του, αλλά ακόμη και μια σοβαρή δική του αρνητική εμπειρία, λ.χ. εγκυμοσύνη), καθώς επέβαλε στην πράξη στον ειδικά εκπαιδευμένο επαγγελματία να το αποπέμψει, ζητώντας άδεια γονέα – κηδεμόνα».
Εν τέλει, βέβαια, οι θέσεις του Συνηγόρου του Πολίτη έγιναν δεκτές σε σχέση με τους ψυχολόγους και τους κοινωνικούς λειτουργούς των ΕΔΥ με την υπ’ αριθμ. 138415 /Δ3/4.12.2023 εγκύκλιο του υπουργείου, στην οποία αναφέρεται ότι «ο ψυχολόγος και ο κοινωνικός λειτουργός των ΕΔΥ ανήκουν στο προσωπικό του σχολείου και δεν λειτουργούν ως “εξωτερικοί επισκέπτες”. Σε αυτό το πλαίσιο τα μέλη των ΕΔΥ, σε αρχικό στάδιο, δέχονται και ακούν μαθητές που επιθυμούν να τους συναντήσουν για να αναφέρουν ή να ζητήσουν περισσότερες πληροφορίες για κάποιο θέμα που τους απασχολεί, χωρίς να απαιτείται η συναίνεση του γονέα – κηδεμόνα».
Κρίσιμη παράμετρος
«Η παρέμβαση στοχεύει στην αναγνώριση των παιδιών που αδυνατούν ή φοβούνται να αναζητήσουν απευθείας βοήθεια, καθώς και στη διάγνωση παιδιών με κακοποιητικές συμπεριφορές», έχει εξηγήσει στην «Κ» η Δόμνα Μιχαηλίδου, που είχε σχεδιάσει τις πρωτοβουλίες από τη θέση της αρμόδιας υφυπουργού Παιδείας (πριν αναβαθμιστεί σε υπουργό Εργασίας με τον πρόσφατο ανασχηματισμό). Βέβαια, υπάρχει μια κρίσιμη παράμετρος. Οι ψυχολόγοι και κοινωνικοί λειτουργοί θα μπορούν να επικοινωνούν με όλα τα παιδιά της σχολικής μονάδας είτε σε ατομικές είτε σε ομαδικές συνεδρίες, εντός του ωρολογίου προγράμματος και όχι σε ώρες εκτός σχολείου.
Βεβαίως, όπως διευκρίνισε χθες στην «Κ» υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Παιδείας, εάν διαπιστωθεί ότι το παιδί χρειάζεται περαιτέρω στήριξη, τότε θα ενημερωθούν οι γονείς του. Από την άλλη, δεν μπορεί να γίνει δεκτός κάποιος ψυχολόγος που δεν εργάζεται στο σχολείο (π.χ. μετέχει σε ένα πρόγραμμα του δήμου). Τώρα πλέον αναμένεται τροποποίηση του πλαισίου, ώστε να καλύπτονται ρητά και οι αντίστοιχοι επαγγελματίες που υπηρετούν σε σχολικές μονάδες της χώρας με άλλο πλαίσιο.
Στην αναμονή
Από την άλλη, πολλά από όσα προβλέπει ο νόμος 5029 που ψηφίστηκε την άνοιξη του 2023 για την αντιμετώπιση των φαινομένων της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί. Ενδεικτικά, η πλατφόρμα ανωνύμων καταγγελιών από τους μαθητές δεν λειτουργεί. Παράλληλα, κρίνεται απαραίτητο να συνταχθούν πρωτόκολλα αντιμετώπισης των περιστατικών ενδοσχολικής βίας, ο πειθαρχικός κώδικας των μαθητών θεωρείται ότι πρέπει να αλλάξει, την ίδια στιγμή που οι εκπαιδευτικοί είναι ευάλωτοι στις πιέσεις των γονιών – θυτών.