Στην όχι και τόσο «φρέσκια» ιδέα της μερικής εκτροπής του Αχελώου καταλήγει η πολυαναμενόμενη έκθεση της ολλανδικής εταιρείας HVA και μάλιστα ως «η πιο βιώσιμη επιλογή» για την κάλυψη του υδατικού ελλείμματος της Θεσσαλίας. Και παρότι η αρχική προσέγγιση της εταιρείας μιλούσε για λύσεις βασισμένες στη φύση αντί μεγάλων φραγμάτων, στην έκθεση το έργο των 400 εκατ. ευρώ παρουσιάζεται ως μοναδική λύση, εκτιμώντας ότι οδηγούμαστε σε «κατάρρευση» των υπόγειων αποθεμάτων νερού της Θεσσαλίας μέσα στα επόμενα χρόνια.
Το masterplan των Ολλανδών δόθηκε χθες σε δημόσια διαβούλευση έως το τέλος του μήνα. Αξίζει να σημειωθεί ότι το μεγαλύτερο μέρος του κειμένου είναι στα αγγλικά, μια επιλογή που σίγουρα θα περιορίσει σημαντικά τη δεξαμενή των ενδιαφερομένων να τοποθετηθούν. Στην υπόθεση της εκτροπής του Αχελώου αφιερώνεται ολόκληρο κεφάλαιο: Οπως αναφέρεται, ο ρυθμός εξάντλησης των υπόγειων αποθεμάτων είναι τέτοιος που, ακόμη κι αν όλοι οι αγρότες στρέφονταν στη στάγδην άρδευση μέσα στην επόμενη διετία και οι υδροβόρες καλλιέργειες μειώνονταν κατά 50% μέσα στην επόμενη εξαετία, η εκτεταμένη υφαλμύρινση των υπόγειων αποθεμάτων περί το 2030 δεν θα μπορούσε να αποφευχθεί. «Επομένως, η καλύτερη και πιο βιώσιμη λύση θα ήταν να υλοποιηθεί (σ.σ. παράλληλα με τα υπόλοιπα μέτρα) και η εκτροπή του ποταμού Αχελώου. Με την παρέμβαση αυτή θα επιτραπεί στον υπόγειο υδροφορέα του Αλμυρού να αρχίσει να επαναφορτίζεται και να αποκαταστήσει τα επίπεδα των υπόγειων αποθεμάτων σε βιώσιμο βαθμό. Να σημειωθεί ότι ο υπολογισμός αφορά 300 εκατ. κυβικά μέτρα (μέσω της εκτροπής), παρότι υπάρχουν ενδείξεις ότι μπορούν να εκτραπούν έως και 600 εκατ. κυβικά», αναφέρει η μελέτη.
Οπως σημειώνεται, το σχέδιο της εκτροπής έχει μελετηθεί εδώ και χρόνια, ενώ κάποια τμήματα του έργου έχουν ήδη υλοποιηθεί, συμπεριλαμβανομένου του φράγματος Μεσοχώρας στον άνω ρου του Αχελώου. «Εκφράζονται επιφυλάξεις για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του έργου ώστε να διασφαλιστεί η διατήρηση του ευαίσθητου οικοσυστήματος των εκβολών του Αχελώου», αναφέρεται. «Διάφορες μελέτες έχουν υποδείξει ότι η μεταφορά νερού μπορεί να είναι οικονομικά, περιβαλλοντικά και κοινωνικά βιώσιμη, με ετήσια μεταφορά ποσότητας από 250 έως 600 εκατ. κυβικά μέτρα νερού. Αυτό θα μπορούσε να προσφέρει μια βιώσιμη λύση ώστε να συγκρατηθεί η υπερεκμετάλλευση των υπόγειων υδάτων της Θεσσαλίας. Ωστόσο, θα ήταν απαραίτητος ένας εκτεταμένος επανασχεδιασμός της αρδευτικής υποδομής στη Θεσσαλία».
Οι μελετητές εκτιμούν ότι της εκτροπής θα πρέπει να προηγηθεί εκτεταμένος διάλογος με τις τοπικές κοινωνίες στις επηρεαζόμενες περιοχές ώστε να εξασφαλιστεί η συναίνεσή τους.
Τα επιχειρήματα αυτά, βέβαια, είναι κάθε άλλο παρά νέα. Ακούστηκαν πρόσφατα και στη διαβούλευση του σχεδίου διαχείρισης της λεκάνης απορροής της Θεσσαλίας, που επαναφέρει το σενάριο της εκτροπής (βλ. «Κ» 29.11.2023). Επίσης, διατυπώνονται σταθερά από διαδοχικές κυβερνήσεις τις τελευταίες δεκαετίες. Λόγου χάριν, την 1η Νοεμβρίου 2007 ο τότε υπουργός ΠΕΧΩΔΕ Γιώργος Σουφλιάς υποστήριζε στη Βουλή ότι «η μερική εκτροπή του Αχελώου είναι το μεγαλύτερο περιβαλλοντικό έργο της χώρας. Παράγει πράσινη ενέργεια, λύνει το πρόβλημα ύδρευσης μιας μεγάλης περιοχής, διασώζει το οικοσύστημα του Πηνειού που καταστρέφεται κάθε χρόνο και ενισχύει τον προβληματικό υδροφόρο ορίζοντα της θεσσαλικής πεδιάδας. Αξιοποιούμε το 15% των νερών που χύνονται στη θάλασσα, για να λυθούν όλα τα προβλήματα που σας ανέφερα».
Ο τότε υπουργός αναφερόταν στη μεταφορά 600 εκατ. κ.μ. ετησίως, ποσότητα που μειώθηκε στην επιχειρηματολογία στα 250-300 εκατ. κ.μ. ετησίως. Ωστόσο, η βασική σήραγγα της εκτροπής, από το ημιτελές φράγμα της Συκιάς έως τον κάμπο, έχει κατασκευαστεί για ποσότητα 600 εκατ. κ.μ. ετησίως και συνεπώς τίποτα δεν εγγυάται ότι ανά πάσα στιγμή η ποσότητα του μεταφερόμενου νερού μπορεί να αυξηθεί. Υπενθυμίζεται ότι τα έργα της εκτροπής έχουν ακυρωθεί από το Συμβούλιο της Επικρατείας πέντε φορές έως σήμερα, ενώ πρόσφατα το ΣτΕ έδωσε το πράσινο φως για τη λειτουργία του φράγματος της Μεσοχώρας ως υδροηλεκτρικού έργου.