Για την Αμαλία, μαθήτρια της ΣΤ΄ Δημοτικού οι δεκαπενθήμερες διακοπές του Πάσχα μάλλον θα είναι παιχνίδι και μελέτη σε Γλώσσα και Μαθηματικά. Εχει πάνω από ένα μήνα ακόμη μέχρι τις εξετάσεις, στις οποίες θα κριθεί η εισαγωγή της σε Πρότυπο γυμνάσιο της Αθήνας – στους Αμπελοκήπους ή τους Αγίους Αναργύρους. Τώρα αφιερώνει συνολικά έξι ώρες την εβδομάδα, χώρια οι δύο ξένες γλώσσες και το διάβασμα για το σχολείο.
Εννέα στους δέκα μαθητές δημοτικού που θέλουν να εισαχθούν σε κάποιο Πρότυπο γυμνάσιο κάνουν φροντιστήριο προετοιμασίας. Μάλιστα, κάποιοι γονείς ξεκινούν τα φροντιστήρια στα παιδιά από τη Δ΄ Δημοτικού. Πώς αυτό επιδρά στην ανάπτυξη των παιδιών; Οι ειδικοί τονίζουν στην «Κ» ότι εμμέσως τα παιδιά εθίζονται από μικρά στη βαθμοθηρία και την πίεση των εξετάσεων. Οι άνθρωποι της Διοικούσας Επιτροπής Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων (ΔΕΠΠΣ) υποστηρίζουν ότι στα θέματα εξετάζεται η συγκρότηση του μαθητή και δεν χρειάζεται φροντιστήριο. Μήπως ωστόσο αυτά τα θέματα είναι πάνω από τις δυνατότητες των παιδιών; Πίσω από την αγωνία των γονιών να προσφέρουν το καλύτερο στα παιδιά τους, κρύβονται οι αδυναμίες του σχολείου να προσφέρει τις απαραίτητες γνώσεις στους μαθητές;
Μεγάλη ζήτηση
Ο θεσμός των Προτύπων Σχολείων αποδεικνύεται ιδιαίτερα επιτυχημένος, καθώς κάθε χρόνο η ζήτηση αυξάνεται. Το 2021 για τις 1.494 θέσεις στα Πρότυπα είχαν κατατεθεί 6.231 αιτήσεις, ενώ το 2023 ο αριθμός των αιτήσεων ήταν 9.276 για 1.696 θέσεις. Φέτος διατίθενται 1.794 θέσεις για τα 42 Πρότυπα Γυμνάσια και λύκεια της χώρας (να σημειωθεί ότι οι μαθητές από το Πρότυπο Γυμνάσιο περνούν απευθείας στο Πρότυπο Λύκειο και άρα οι θέσεις που διατίθενται στα Πρότυπα λύκεια είναι πάρα πολύ λίγες). Η προθεσμία υποβολής αιτήσεων ολοκληρώνεται την προσεχή Τετάρτη. Ομως, σύμφωνα με την κ. Λαμπρινή Παπατσίμπα, προϊσταμένη του τμήματος Προτύπων και Πειραματικών Σχολείων του υπουργείου Παιδείας, έως σήμερα έχουν υποβληθεί πάνω από 10.000 αιτήσεις, δηλαδή αύξηση περί το 10% σε σχέση με πέρυσι. Οι αιτήσεις είναι αυτοτελείς, καθώς κάθε παιδί μπορεί να διεκδικήσει θέση σε δύο Πρότυπα. Επίσης μπορεί να κάνει αίτηση για μία θέση σε ένα Πειραματικό. Φέτος στα 104 Πειραματικά Σχολεία διατίθενται 3.003 θέσεις (από 2.400 το 2023) και ο αριθμός των αιτήσεων θα ξεπεράσει τις 10.529 του 2023.
Με ιδιαίτερα
Βέβαια, καθώς η εισαγωγή στα Πειραματικά γίνεται με κλήρωση, το μεγάλο άγχος για τα παιδιά είναι οι εξετάσεις για τα Πρότυπα γυμνάσια, σε Γλώσσα και Μαθηματικά. «Η κόρη μου, η Αμαλία, κάνει ιδιαίτερα μαθήματα και για τη Γλώσσα και για τα Μαθηματικά. Στα ιδιαίτερα γίνεται ουσιαστικότερο μάθημα, η Αμαλία κάνει ιδιαίτερα και αγγλικά και έχει πολύ καλά αποτελέσματα. Συνολικά για τις εξετάσεις των Προτύπων κάνει 4 ώρες φροντιστήριο την εβδομάδα, ενώ αφιερώνει ένα εξάωρο για μελέτη. Φυσικά, επιπλέον υπάρχει η προετοιμασία για το σχολείο και το φροντιστήριο σε αγγλικά και γαλλικά», λέει στην «Κ» ο 53χρονος Σπύρος Κουνέλης, ιδιωτικός υπάλληλος. «Με τη μητέρα της αγχωνόμαστε, γιατί ξέρουμε πως το παιδί, από μικρό, βιώνει μεγάλη πίεση. Αλλά συμφώνησε και η ίδια. Ο,τι αποφασίζουμε είναι σε συνεννόηση μαζί της», προσθέτει.
Οι λόγοι για την επιλογή του Προτύπου «δείχνουν» τα προβλήματα των δημοσίων σχολείων. «Δεν έχουμε καλή γνώμη για το γυμνάσιο της γειτονιάς μας, στα Κάτω Πατήσια. Υπάρχουν αρκετά παιδιά με παραβατική συμπεριφορά, διαπληκτισμοί και φασαρίες, μέχρι και διακίνηση ελαφρών ναρκωτικών. Επίσης, καταλήψεις που δεν δικαιολογούνται», δηλώνει ο κ. Κουνέλης. «Τα Πρότυπα προσφέρουν καλύτερη εκπαίδευση από τα συμβατικά σχολεία, είναι πιο οργανωμένα, χωρίς τις καθυστερήσεις στην κάλυψη των θέσεων των εκπαιδευτικών, που όλοι παρατηρούμε κάθε χρόνο», τονίζει στην «Κ» η Βαρβάρα Μ. (θέλησε να διατηρήσει την ανωνυμία της). Η κόρη της, πάντως, δεν κάνει φροντιστήριο προετοιμασίας για τις εξετάσεις, «της πήραμε εξωσχολικά βοηθήματα και τώρα τελευταία τη βοηθάει ένας δάσκαλος μία ώρα την εβδομάδα», λέει η μητέρα. Ομως, υπάρχουν συμμαθητές της που έχουν ξεκινήσει από τη Δ΄ δημοτικού.
Οι εκπαιδευτικοί τονίζουν ότι με τις εξετάσεις αξιολογείται η συγκρότηση του μαθητή και πως δεν χρειάζονται τα φροντιστήρια, αλλά οι γονείς επιμένουν πως είναι απαραίτητα.
«Μα δεν χρειάζεται φροντιστήριο. Οι μαθητές εξετάζονται σε 25 ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής στη Γλώσσα, βάσει ενός κειμένου που τους δίνεται, και σε 25 ερωτήσεις στα Μαθηματικά. Αξιολογείται η συγκρότηση του μαθητή – μιλάμε για την αναγνωστική του ικανότητα, δηλαδή εάν μπορεί να κατανοήσει ένα κείμενο, και τις αριθμητικές του δεξιότητες», παρατηρεί στην «Κ» ο Γεώργιος Τόμπρας, πρόεδρος της ΔΕΠΠΣ και καθηγητής Φυσικής στο Παν. Αθηνών. «Δυστυχώς, το φροντιστήριο σε κάθε περίπτωση εξεταστικής διαδικασίας για τα παιδιά είναι μια νοοτροπία που δύσκολα μπορούν να αποβάλουν οι Ελληνες γονείς», προσθέτει ο ίδιος.
Ωστόσο, οι γονείς θεωρούν ότι το σχολείο δεν παρέχει στα παιδιά τα απαραίτητα για τις εξετάσεις εφόδια. «Στη δημόσια εκπαίδευση υπάρχουν πολλά προβλήματα, ένα από αυτά είναι η αδιαφορία των εκπαιδευτικών», παρατηρεί ο κ. Κουνέλης. «Δεν πιστεύω ότι επαρκούν οι γνώσεις από το σχολείο για να περάσει. Στα σχολεία οι μαθητές περνούν τις τάξεις με κενά. Είναι βέβαια και ποιος δάσκαλος θα τύχει στο παιδί», προσθέτει η Βαρβάρα. «Το φροντιστήριο χρειάζεται, δεν μπορείς να κάνεις αλλιώς. Η ύλη των εξετάσεων δεν καλύπτεται από το δημοτικό. Από την άλλη, το δημοτικό είναι πολύ χαλαρό και τα παιδιά δεν γνωρίζουν τι σημαίνει να δώσουν εξετάσεις», τονίζει στην «Κ» η Αλεξάνδρα Χαΐνη, πρόεδρος του Συλλόγου Γονέων του Βαρβακείου Προτύπου Γυμνασίου.
«Πρόκειται για πολύ ειδικές εξετάσεις, δεν αφορούν μόνο τις γνώσεις του παιδιού αλλά την αντιληπτική του ικανότητα, την κριτική του σκέψη. Επίσης, “αντίπαλος” των παιδιών είναι και ο χρόνος. Μέσα σε δυόμισι ώρες πρέπει να διαχειριστούν ένα διαγώνισμα σε Μαθηματικά και Γλώσσα. Οι απαντήσεις δεν είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού, χρειάζεται ο μαθητής να έχει εξασκηθεί σε θέματα που αξιολογούν πώς χειρίζεται τις γνώσεις του από το σχολείο. Δεν βοηθάει η παπαγαλία», παρατηρεί στην «Κ» ο Γεώργιος Χατζητέγας, φυσικός και αντιπρόεδρος μεγάλης αλυσίδας φροντιστηρίων.
Σύμφωνα με τον ίδιο, το μηνιαίο κόστος για προετοιμασία σε φροντιστήρια για τα Πρότυπα κυμαίνεται περί τα 200-300 ευρώ, μαζί με τις προσομοιώσεις εξετάσεων που οργανώνονται. Το συνολικό κόστος εξαρτάται από τον χρόνο έναρξης της προετοιμασίας και την περιοδικότητα των μαθημάτων. Πάντως, καθώς οι περισσότεροι ξεκινούν από τις αρχές της ΣΤ΄ Δημοτικού, ένα μέσο κόστος κυμαίνεται στα 2.000 ευρώ για το οκτάμηνο από τον Σεπτέμβριο έως τον Μάιο, μήνα των εξετάσεων (φέτος στις 18.5). Τα ιδιαίτερα μαθήματα κοστίζουν 15-20 ευρώ την ώρα.
Αλλά έως τώρα μιλάμε μόνο για το οικονομικό κόστος. Η ψυχολογική επιβάρυνση και οι επιπτώσεις από την πίεση της προετοιμασίας στα παιδιά δεν μπορεί να μετρηθούν. «Η κατάσταση με τους γονείς είναι πλέον εκτός ελέγχου. Πρόκειται για παιδιά σε μια μεταβατική ηλικία, τα οποία οι γονείς τα βάζουν να κάνουν φροντιστήριο αντί να αφιερώνουν τον ελεύθερο χρόνο από τη μελέτη των μαθημάτων στο παιχνίδι. Ετσι το παιδί έχει άγχος, ενώ μαθαίνει στη βαθμοθηρία, δηλαδή δεν χαίρεται τη γνώση αλλά τη βλέπει ως μέσο για να πετύχει στις εξετάσεις», παρατηρεί στην «Κ» η Τίνια Απέργη, κλινική ψυχολόγος.
Σε προσωπικά «θέλω» των γονέων αποδίδουν κλινικοί ψυχολόγοι την πίεση που υφίστανται τα παιδιά, τα οποία μαθαίνουν να εστιάζουν στη βαθμοθηρία και όχι στη γνώση.
Πόσο μάλλον που με βάση τους αριθμούς, περισσότερες είναι οι πιθανότητες αποτυχίας. Στην περίπτωση αυτή πώς θα αισθανθεί το παιδί, ιδίως εάν κάποιοι συμμαθητές του τα καταφέρουν; Οποιο φίλο γονιό (οι εξαιρέσεις μετρημένες στα δάχτυλα) κι αν ρωτήσεις, υποστηρίζει ότι βλέπει τη διαδικασία των εξετάσεων χαλαρά. Είναι, όμως, πειστικός; «Οι εξετάσεις στην Ελλάδα έχουν αρνητικό πρόσημο, φέρουν βαρύ φορτίο. Οι προσδοκίες των γονιών είναι μεγάλες, στις περισσότερες περιπτώσεις οι γονείς καθοδηγούν τα παιδιά προς τα Πρότυπα, αυτοί τους βάζουν την ιδέα. Κι αυτό επηρεάζει το παιδί. Εάν αποσυνδεθεί το αποτέλεσμα από την εξέταση, τότε και το παιδί θα έχει λιγότερο άγχος και δέχεται ευκολότερα ένα αρνητικό αποτέλεσμα. Η πίεση που υφίσταται το παιδί για να μην αποτύχει είναι εσωτερική, οικογενειακή, κοινωνική. Το θεωρώ απάνθρωπο για την ηλικία των 12», τονίζει μιλώντας στην «Κ» η κλινική ψυχολόγος Κατερίνα Θεοδωρίδου.
Ασυναίσθητη πίεση
«Πολλές φορές οι γονείς αποφασίζουν για το παιδί, για λόγους που αφορούν εκείνους. Ας πούμε, έχουν δικά τους προσωπικά ελλείμματα και τα συνδέουν με τις φιλοδοξίες τους για το παιδί, ακόμη υπάρχουν κάποιοι που πιστεύουν ότι για παιδαγωγικούς λόγους το παιδί πρέπει να αναμετρηθεί με τα όριά του. Ετσι το βάζουν στην πίεση των φροντιστηρίων, αφού πρέπει να πετύχει. Βέβαια, με τον τρόπο αυτό τα παιδιά έχουν χάσει σημαντικό κομμάτι της παιδικής τους ηλικίας, καθώς είναι σε μια περίοδο που προτιμούν να παίζουν παρά να προετοιμάζονται εντατικά για έναν στόχο», αναφέρει η κλινική ψυχολόγος Δήμητρα Καραπιδάκη. «Το κρίσιμο είναι οι γονείς να κάνουν σαφές στο παιδί ότι το αγαπούν, το αποδέχονται και το στηρίζουν στο επόμενο βήμα του, ανεξάρτητα εάν πετύχει στις εξετάσεις για τα Πρότυπα», λέει η κ. Καραπιδάκη, και η κ. Απέργη συμπληρώνει: «Αντί τα παιδιά στα 12 τους να έχουν ελεύθερο χρόνο για να παίζουν, να αθλούνται, να χαζεύουν, να αναπτύσσουν τη φαντασία τους και τις κοινωνικές τους δεξιότητες, μπαίνουν στην πρίζα των φροντιστηρίων και των εξετάσεων. Η πίεση που υφίστανται ενόψει των εξετάσεων είναι μεγάλη. Κι αυτό διότι συνήθως οι γονείς τα κανακεύουν από μικρά, δεν τα έχουν εκπαιδεύσει στη διαχείριση της αποτυχίας».