Μαγνήτης πάσης φύσεως επιτηδείων παραμένει το σύστημα πιστοποίησης αναπηρίας στη χώρα μας, παρά τις όσες αλλαγές και βελτιώσεις επιχειρήθηκαν τα τελευταία χρόνια. Η βασική φιλοσοφία των μέτρων αντιμετώπισης αναπηρίας δεν στοχεύει στην αποκατάσταση του προβλήματος, αλλά στη διατήρηση της πολιτικής παροχών, ανεξαρτήτως κριτηρίων. Ετσι, οι στρεβλώσεις που σχετίζονται με τα κριτήρια και τη χορήγηση φοροαπαλλαγών συνεχίζονται. «Φυσικό», λοιπόν, είναι οι διαδικασίες για την πιστοποίηση της αναπηρίας να προσελκύουν πολλούς επιτήδειους, επιτείνοντας την ταλαιπωρία των πραγματικά αναπήρων με χαμηλά ή μεσαία εισοδήματα.
Το κράτος συνεχίζει να κλείνει το μάτι σε όσους λαμβάνουν επιδόματα αναπηρίας ενώ έχουν υψηλά εισοδήματα, αφού το σύστημα των πάσης φύσεως βοηθημάτων παραμένει ανέπαφο από τις στρεβλώσεις του παρελθόντος. Είναι χαρακτηριστικό ότι πάσχοντες με ποσοστό αναπηρίας 80% και άνω μπορούν να αποκτούν επιβατικό αυτοκίνητο με κινητήρα μέχρι 2.650 κ. εκ., ενώ εάν φέρουν ποσοστό αναπηρίας 100% μπορούν να έχουν αυτοκίνητο με κυλινδρισμό μέχρι 3.650 κ. εκ., που φυσικά εξαιρούνται από τον φόρο πολυτελείας. Μάλιστα, τα ατελώς παραλαμβανόμενα αυτοκίνητα μπορούν να αντικαθίστανται κάθε επτά χρόνια.
Η αύξηση των αιτήσεων, καθώς και τα εσωτερικά προβλήματα του συστήματος, λειτουργούν τιμωρητικά για τους αναπήρους που δικαιούνται βοήθεια και πρόνοια. Οσοι επιδιώξουν να περάσουν την πύλη του Κέντρου Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΠΑ), στην οδό Πειραιώς 181, είτε για να ανανεώσουν την αναπηρική τους σύνταξη είτε για να πιστοποιήσουν το πρόβλημα υγείας που θα τους δώσει δικαίωμα πρόσβασης σε ένα ή περισσότερα προνοιακά επιδόματα, νιώθουν ότι υπόκεινται σε ένα είδος τιμωρίας. Μία απίστευτη ταλαιπωρία, αφού 30 χρόνια μετά τις μεγάλες αλλαγές που έγιναν στα θέματα της αναπηρίας, πρέπει να προσέρχονται «πριν από το χάραμα» για τον αριθμό προτεραιότητας.
Αλλοι μπορεί να περιμένουν μήνες ή και χρόνο για να εξεταστούν από τις επιτροπές, καθώς εκκρεμεί η εξέταση 30.830 περιστατικών, ενώ δεν λείπουν και οι περιπτώσεις επαγγελματιών που, ενώ κρίθηκαν ανάπηροι κι έκλεισαν τα μαγαζιά τους, σε επανεξέταση που έγινε ύστερα από χρόνια έλαβαν μικρότερο ποσοστό αναπηρίας, με αποτέλεσμα σήμερα να είναι μετέωροι ανάμεσα σε μια σύνταξη που δεν δικαιούνται και σε μια δουλειά που έχουν χάσει…
Για να γίνει αντιληπτό το πρόβλημα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι υπηρεσίες των ΚΕΠΑ (Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας) αρκεί να αναφέρουμε ότι κάθε μήνα εισέρχονται στο σύστημα περίπου 12.000 αιτήματα. Μέχρι την 15η Ιουνίου είχαν προγραμματιστεί 30.917 επιτροπές για 573.026 περιστατικά. Από αυτά εξετάσθηκαν 343.849 περιστατικά, ενώ μόνο από την απεργία διαρκείας των γιατρών (από τις 25 Νοεμβρίου 2013 έως τις 31 Μαρτίου 2014) «ακυρώθηκαν» 3.053 επιτροπές και 65.160 περιστατικά. Ακόμη, 8.426 περιστατικά «ακυρώθηκαν» λόγω μη προσέλευσης των γιατρών το πρώτο δίμηνο λειτουργίας των ΚΕΠΑ.
Ζάκυνθος και Χίος
«Το πλαστόν» των πιστοποιητικών διαπιστώνεται κάθε φορά που επανελέγχεται κάποια περιοχή. Ετσι διαπιστώθηκε, για παράδειγμα, ότι στη Ζάκυνθο 182 ασφαλισμένοι λάμβαναν το… γνωστό επίδομα τυφλότητας χωρίς να έχουν πρόβλημα. Στη Χίο σε σύνολο 460 ατόμων που κλήθηκαν προς εξέταση, ποσοστό πάνω από το 50%, δηλαδή 239 πολίτες, δεν κρίθηκαν τυφλοί, ενώ ανάλογα υπήρξαν και τα ευρήματα σε άλλες περιοχές της χώρας.
Ομως, πόσο εύκολο είναι να διαπιστωθεί η πραγματική αναπηρία σε λιγότερο εμφανείς παθήσεις; «Πολλοί από αυτούς που δεν ικανοποιούνται με το χορηγηθέν ποσοστό αναπηρίας για την κύρια πάθησή τους επανέρχονται με επίκληση και δευτερεύουσας πάθησης (κυρίως ψυχιατρικής) προκειμένου να επιτευχθεί το ποσοστό που απαιτείται για τη χορήγηση των διαφόρων παροχών», δήλωσε στην «Κ» ο υποδιοικητής του ΙΚΑ κ. Δημ. Πατσούρης, σημειώνοντας «πως τα ίδια τα προβλεπόμενα ποσοστά για τις παθήσεις οδηγούν σε στρεβλώσεις της έννοιας της αναπηρίας». Υπηρεσιακός παράγοντας εκτιμά ότι δεν «μπορεί κάποιος που λαμβάνει ινσουλίνη για τον διαβήτη να έχει αυτόματο ποσοστό αναπηρίας 50% ή άλλος με χειρουργήσιμο καταρράκτη, τον οποίο, όμως, σκοπίμως δεν χειρουργεί, να λαμβάνει ποσοστό αναπηρίας από 67% έως 80%, έστω και προσωρινά».
Περιμένοντας την πιστοποίηση επί 12 μήνες
Από το σύνολο των 30.830 εκκρεμών περιστατικών αναπηρίας που «αναμένουν» την πιστοποίηση από τα ΚΕΠΑ (Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας) το 71% αφορά μόνο τρεις κατηγορίες. Και από αυτές οι 6 στις 10 είναι ψυχιατρικά και νευρολογικά περιστατικά! Στην Αττική ο χρόνος αναμονής –ανάλογα με την πάθηση– μπορεί να ξεπεράσει τους τρεις μήνες, στη Θεσσαλονίκη τους έξι μήνες, ενώ στην επαρχία η αναμονή για κάποιες επίμαχες παθήσεις μπορεί να φτάσει έως και δώδεκα μήνες. Οι μεγαλύτερες καθυστερήσεις αφορούν την εφορία, καθώς οι ΔΟΥ απαιτούν επανεξέταση όλων όσοι είχαν επ’ αόριστον ιατρική γνωμάτευση η οποία είχε εκδοθεί πριν από την 1η Σεπτεμβρίου του 2011 προκειμένου να εγκρίνουν απαλλαγή από τον φόρο εισοδήματος, από τα τέλη κυκλοφορίας ή από τα τέλη ταξινόμησης.
Το μεγαλύτερο πρόβλημα που ταλαιπωρεί τους «πραγματικά» ανάπηρους συνδέεται με το γεγονός πως τα προαπαιτούμενα για την ομαλή λειτουργία των ΚΕΠΑ θα έπρεπε να έχουν διευθετηθεί πριν από την έναρξη λειτουργίας τους. Για παράδειγμα, το Κέντρο Πιστοποίησης Αναπηρίας συστάθηκε το 2011 στο ΙΚΑ (όταν μεταφέρθηκαν όλες οι διαδικασίες πιστοποίησης στο Ιδρυμα) με σκοπό την εξασφάλιση της ενιαίας υγειονομικής κρίσης για τον βαθμό αναπηρίας όλων των ασφαλισμένων ιδιωτικού και δημόσιου τομέα, καθώς και των ανασφάλιστων. Με τη σύστασή του καταργήθηκαν όλες οι άλλες επιτροπές που λειτουργούσαν σε Ταμεία, νομαρχίες και Δημόσιο, με εξαίρεση τις υγειονομικές επιτροπές Στρατού, Ναυτικού, Αστυνομίας και Πυροσβεστικής. Ωστόσο, η «ενιαιοποίηση» του μηχανισμού δεν συνδυάστηκε με ενίσχυση του ΙΚΑ και εναρμόνιση με τη νομοθεσία περί αναπηρίας του ΚΕΠΑ με την αντίστοιχη –και διαφορετική όπως αποδεικνύεται– νομοθεσία των ασφαλιστικών Ταμείων. Για παράδειγμα, το ΙΚΑ χορηγεί τη μισή σύνταξη με 50% αναπηρία και ασφαλιστικές προϋποθέσεις. Ομως οι ασφαλισμένοι του ΟΑΕΕ ή του ΟΓΑ δεν εμπίπτουν σε αυτόν τον κανόνα.
Επίσης, εάν κάποιος απορριφθεί από την πρώτη εξέταση αναπηρίας στο ΙΚΑ μπορεί να υποβάλει εύκολα ένσταση και να επανεξεταστεί ακόμη κι αν το ποσοστό με το οποίο κρίθηκε είναι 5%. Για να υποβάλει ένσταση ο ασφαλισμένος στον ΟΓΑ πρέπει να έχει ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 40%. Επίσης, δεν υπάρχει ούτε αντικειμενικός προσδιορισμός κριτηρίων για τη διάρκεια χορήγησης και επανελέγχου των προνοιακών επιδομάτων ούτε έχουν θεσπιστεί ενιαίοι κανόνες για την παραπομπή στα ΚΕΠΑ και την πιστοποίηση των βαθμού αναπηρίας των ασφαλισμένων.
Ελεύθεροι επαγγελματίες
Σε μεγάλο αδιέξοδο μπορούν να βρεθούν και οι ασφαλισμένοι στον ΟΑΕΕ οι οποίοι προκειμένου να λάβουν σύνταξη αναπηρίας, πρέπει να προχωρήσουν σε οριστική διακοπή εργασιών της επιχείρησής τους. Αυτό όντως μπορεί να συμβεί ύστερα π.χ. από ένα σοβαρό καρδιακό επεισόδιο, που οδήγησε σε εξίσου σοβαρή χειρουργική επέμβαση. Εάν ο ασθενής διαπιστωθεί υγιής ύστερα από τρία χρόνια η σύνταξη «κόβεται». Ο ίδιος ούτε μπορεί να εγγραφεί στον ΟΑΕΔ ούτε μπορεί να επανεκκινήσει την επιχείρησή του.
