«Πύλη εισόδου» ή μέσον απεξάρτησης από το κάπνισμα; Ο,τι κι αν ισχύει από τα δύο, η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου –ή αλλιώς «άτμισμα», όπως έχουν επιλέξει οι υποστηρικτές του να το αποκαλούν– φαίνεται να διανύει στην Ελλάδα τις τελευταίες ημέρες απόλυτης ελευθερίας. Και αυτό διότι το υπουργείο Υγείας, εκτός εξαιρετικού απροόπτου, θα νομοθετήσει εντός του Σεπτεμβρίου την απαγόρευση του «ατμίσματος» σε κλειστούς δημόσιους χώρους, όπως έχει απαγορεύσει –στα χαρτιά τουλάχιστον– και το συμβατικό κάπνισμα.
Με το σκεπτικό ότι αποτελεί μια «προσομοίωση του καπνίσματος» που πριμοδοτεί την καπνιστική συμπεριφορά, το υπουργείο Υγείας επιλέγει ένα από τα αυστηρότερα θεσμικά πλαίσια στην Ευρώπη για το ηλεκτρονικό τσιγάρο, τη στιγμή που σε άλλες χώρες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία και η Ισπανία, επιτρέπεται η χρήση του σε κλειστούς δημόσιους χώρους. Την ίδια στιγμή όμως, αυτές οι χώρες εφαρμόζουν με αυστηρότητα τον αντικαπνιστικό νόμο, σε αντίθεση με την Ελλάδα όπου το μόνο που μπορεί να κρύψει τα τασάκια από τα τραπέζια των καφέ, εστιατορίων και μπαρ είναι ο… καπνός!
Το σχέδιο νόμου, το οποίο περιλαμβάνει και την απαγόρευση του «ατμίσματος» σε κλειστούς δημόσιους χώρους, έχει ήδη κατατεθεί στη Βουλή. Εισήχθη προς συζήτηση στην Επιτροπή Κοινωνικών Υποθέσεων, η οποία για τον λόγο αυτό συνεδρίασε μία φορά πριν από τη διακοπή των εργασιών της Βουλής για καλοκαίρι και θα συνεχίσει αμέσως μετά, με την ακρόαση και των φορέων, όπου αναμένεται να συμμετάσχουν εκπρόσωποι επιστημονικών εταιρειών και εκπρόσωποι των «ατμιστών».
Η θέση του υπουργείου Υγείας είναι σαφής. Οπως άλλωστε αναφέρεται στην αιτιολογική έκθεση του σχεδίου νόμου, «τα ηλεκτρονικά τσιγάρα δύναται να εξελιχθούν σε πύλη για τη μετάβαση προς τον εθισμό στη νικοτίνη και τελικά στην παραδοσιακή κατανάλωση καπνού, δεδομένου ότι μιμούνται και καθιστούν φυσιολογική την πράξη του καπνίσματος». Οπως ανέφερε ο υπουργός Ανδρέας Ξανθός στη Βουλή, «υπάρχει πολύ ισχυρή επιστημονική βιβλιογραφία, η οποία επισημαίνει ότι πρώτον η νικοτίνη είναι τοξική ουσία, άρα ακόμη και στα ηλεκτρονικά τσιγάρα εμπεριέχεται τοξικό προϊόν, και δεύτερον ότι πιθανότατα το ηλεκτρονικό τσιγάρο να είναι πύλη εισόδου για την ανάπτυξη καπνιστικής συμπεριφοράς. Στην ουσία το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι μια προσομοίωση του καπνίσματος και με αυτή την έννοια θεωρούμε ότι είναι καλό να περάσουμε, τουλάχιστον σε νομοθετικό επίπεδο, την κουλτούρα ότι υπάρχουν χώροι προστατευμένοι από το κάπνισμα ή την προσομοίωσή του».
Από τους «θεριακλήδες του ατμού», το ηλεκτρονικό τσιγάρο προβάλλεται ως μέσον απαλλαγής από το τσιγάρο και τις βλαπτικές επιδράσεις του. Σήμερα, τουλάχιστον 200.000 Ελληνες «ατμίζουν» και ο αριθμός τους αυξάνει διαρκώς. Ανάλογη ανάπτυξη παρατηρείται και στις επιχειρήσεις εμπορίας, με περισσότερα από 300 εξειδικευμένα καταστήματα και άνω των 1.000 σημείων πώλησης σε όλη την περιφέρεια και με θεαματική ποικιλία στα προϊόντα. Οι ατμιστές χαρακτηρίζουν το ηλεκτρονικό τσιγάρο «την πιο αποτελεσματική μέθοδο» διακοπής του καπνίσματος για τους «βαρείς» καπνιστές. Οπως υποστηρίζουν, 6,1 εκατομμύρια Ευρωπαίοι έχουν διακόψει και 9 εκατομμύρια έχουν ελαττώσει το κάπνισμα με τη βοήθεια συσκευών ατμίσματος, προσθέτοντας ότι το ηλεκτρονικό τσιγάρο δεν επηρεάζει τους «παθητικούς ατμιστές».
Και ενώ η συζήτηση εστιάζει στο ηλεκτρονικό τσιγάρο, η εφαρμογή του αντικαπνιστικού νόμου παραμένει στα χαρτιά. Κατά το υπουργείο Υγείας, η εφαρμογή «είναι ζήτημα συναρμοδιότητας με άλλα υπουργεία και μηχανισμών ελέγχου που δεν διαθέτουμε στον βαθμό που πρέπει, ώστε να ελεγχθεί όλο το φάσμα των κοινωνικών χώρων και εκδηλώσεων». Ο κ. Ξανθός διαμηνύει ότι η βούληση του υπουργείου είναι να προχωρήσει σε αυτή την κατεύθυνση, ωστόσο αυτό μένει να αποδειχθεί στην πράξη.
Μείωση σε σχέση με το 2009
Συνεχής μείωση του ποσοστού των Ελλήνων που καπνίζουν καταγράφεται τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής, το ποσοστό των συστηματικών καπνιστών στη χώρα μας ανέρχεται στο 27,3%, το 5,3% καπνίζει περιστασιακά και το 67,4% δεν καπνίζει. Μάλιστα το 51,4% δεν έχει καπνίσει ποτέ και το 16% κάπνιζε στο παρελθόν και το έχει διακόψει για περισσότερους από έξι μήνες. Το ποσοστό των καπνιστών έχει μειωθεί κατά 14,4% σε σχέση με το 2009 όταν είχε καταγραφεί στο 32%. Σχεδόν οι μισοί καπνιστές (47,7%) καταναλώνουν από 11 έως 20 τσιγάρα καθημερινά, το 30% ένα έως δέκα τσιγάρα και το 20% από 21 έως 40. Τέσσερις στους δέκα ξεκίνησαν το κάπνισμα στην ηλικία 15 έως 18 ετών.
Η Στατιστική Αρχή καταγράφει και την εφαρμογή των μέτρων απαγόρευσης του καπνίσματος στους κλειστούς δημόσιους χώρους. Οπως απάντησαν οι συμμετέχοντες στην έρευνα, επτά στους δέκα ενήλικοι, όταν επισκέφθηκαν καφέ, μπαρ ή εστιατόριο κλειστού χώρου, αντιλήφθηκαν να καπνίζουν άλλοι γύρω τους. «Εάν μάλιστα δεν συνυπολογιστούν όσοι δεν επισκέφθηκαν αυτά τα μέρη το τελευταίο εξάμηνο, η αναλογία γίνεται περίπου εννέα στους δέκα (86%) για τα καφέ/μπαρ και περισσότεροι από οκτώ στους δέκα (83,4%) για εστιατόρια/ταβέρνες», αναφέρεται στην έρευνα της ΕΛΣΤΑΤ.