Μείωση παραβόλων και προστίμων «τακτοποίησης» αυθαιρέτων, αύξηση δόσεων, ειδικές εκπτώσεις και μια ατελείωτη περιπτωσιολογία περιλαμβάνει το νέο πολεοδομικό σχέδιο νόμου του υπουργείου Περιβάλλοντος. Από τα ενδιαφέροντα στοιχεία του προτεινόμενου πλαισίου είναι η μετακίνηση της αρμοδιότητας για τους πολεοδομικούς ελέγχους από τις δημοτικές πολεοδομίες στις Περιφέρειες, η αυστηροποίηση των ποινών για τα αυθαίρετα που χτίστηκαν μετά τον Ιούνιο του 2011 και η δυνατότητα αυθημερόν έκδοσης οικοδομικής άδειας στις κτηματογραφημένες περιοχές που καλύπτονται από πολεοδομικό σχέδιο._
Το σχέδιο νόμου των 180 σελίδων καλύπτει μια ευρεία θεματολογία: τα Συμβούλια Αρχιτεκτονικής και τα λοιπά εποπτικά όργανα, την έκδοση οικοδομικών αδειών, τη μεταφορά συντελεστή, την ταυτότητα κτιρίου, τη δημιουργία μιας νέας δομής για την παρακολούθηση της δόμησης. Το ενδιαφέρον, βέβαια, επικεντρώνεται στις διατάξεις περί νομιμοποίησης αυθαιρέτων, που διαμορφώνουν το πέμπτο συνεχόμενο πλαίσιο του είδους από το 2009. Όπως προβλέπει:
1. Με τη νέα ρύθμιση δίνεται παράταση (ακόμα) δύο ετών στην «τακτοποίηση» αυθαιρέτων κατασκευών και χρήσεων, έως δηλαδή τις 8.6.2019. Η κατηγοριοποίηση των αυθαιρεσιών παραμένει η ίδια, οι δόσεις πληρωμής του προστίμου γίνονται 80. Απαγορεύεται η μίσθωση ακινήτου με πολεοδομικές παρανομίες, ωστόσο δεν είναι απόλυτα σαφές αν απαιτείται πιστοποιητικό από μηχανικό, όπως στις περιπτώσεις αγοραπωλησιών ακινήτων. Η διάταξη που επέκτεινε την απαγόρευση και στις κληρονομιές (και η οποία είχε κατά τη διαβούλευση συγκεντρώσει τα πυρά νομικών ως αντισυνταγματική) απαλείφθηκε.
2. Το παράβολο, που είναι και το πρώτο στάδιο της διαδικασίας υπαγωγής στη ρύθμιση, μειώνεται στο μισό: 250 ευρώ για αυθαιρεσίες έως 100 τμ, 500 ευρώ για αυθαιρεσίες 100-500 τμ, 1.000 ευρώ για αυθαιρεσίες 500-2.000 τμ, 4.000 ευρώ για αυθαιρεσίες 2.000-5.000 τμ. Το μόνο που παραμένει σταθερό είναι το παράβολο για αυθαιρεσίες άνω των 5.000 τμ, στα 10.000 ευρώ.
3. Μειώνονται τα πρόστιμα με διάφορους τρόπους. Κατ’ αρχήν, χρησιμοποιούνται για τον υπολογισμό τους οι νέες αντικειμενικές αξίες του 2016 (που είναι χαμηλότερες). Επιπλέον τα αυθαίρετα προ του 1975 νομιμοποιούνται μόλις με 250 ευρώ, στα αυθαίρετα που ανεγέρθηκαν το 1983- 1993 θα καταβάλλεται το 60% του προστίμου, στα αυθαίρετα του 1993-2003 το 80%. Ισχύουν όμως αυξήσεις σε αυθαίρετα σε προστατευόμενες περιοχές, σε παραδοσιακούς οικισμούς ή τμήματα πόλεων.
4. Προβλέπονται μεγάλες μειώσεις του προστίμου αν γίνουν εργασίες στατικής ενίσχυσης (30-60%) ή ενεργειακής αναβάθμισης (30-50%) του νομιμοποιούμενου αυθαιρέτου.
5. Οι ομάδες που δικαιούνται εκπτώσεις πολλαπλασιάζονται. Εκεί όμως που το νέο σχέδιο νόμου… απογειώνεται είναι η απίστευτη περιπτωσιολογία όσων μπορούν να νομιμοποιήσουν δωρεάν: τα ακίνητα του «Υπερταμείου», τα αυθαίρετα της επίσημης Εκκλησίας αλλά και των Παλαιοημερολογιτών, τα αυθαίρετα ιδιωτικών αθλητικών σωματείων, και πολλά ακόμα. Φθάνει δε στο σημείο να συμπεριλάβει κάποιες -μάλλον πολύ συγκεκριμένες- περιπτώσεις αυθαιρέτων που έχουν σε βάρος τους αμετάκλητη δικαστική απόφαση! Να σημειωθεί ότι το 50% των προστίμων θα καταλήγει στο Πράσινο Ταμείο, το 25% στις Περιφέρειες (για να υποστηρίξει τις νέες δομές) και το 25% στους δήμους.
6. Αυθαίρετα που έχουν δηλωθεί στους τελευταίους τρεις νόμους (για τους ημιυπαίθριους και τα αυθαίρετα γενικώς) αλλά χωρίς να εξοφλήσουν το πρόστιμο μπορούν να επανυπολογίσουν το πρόστιμο με βάσει τις νέες ρυθμίσεις και να το συμψηφίσουν με όσα έχουν ήδη πληρώσει.
Άλλες πολεοδομικές διατάξεις
-Δημιουργείται μια νέα «κάθετη» δομή για τον έλεγχο της δόμησης: το Παρατηρητήριο Δομημένου Περιβάλλοντος, με διευθύνσεις στις Περιφέρειες, γραφεία σε κάθε νομό και την κεντρική εποπτεία στο ΥΠΕΝ. Η νέα αυτή δομή αναλαμβάνει όλους τους πολεοδομικούς ελέγχους, τακτικούς και έκτακτους, που «φεύγουν» από τις πολεοδομίες (με την ίδια διαδικασία που ισχύει σήμερα, δηλαδή τον διορισμό ιδιωτών ελεγκτών δόμησης μετά από κλήρωση για την πραγματοποίηση ελέγχων και αυτοψιών). Η νέα υπηρεσία αναλαμβάνει και το κομμάτι των κατεδαφίσεων αυθαιρέτων (καταργείται η Ειδική Υπηρεσία Κατεδαφίσεων). Τα τοπικά παρατηρητήρια θα έχουν μεταξύ άλλων αρμοδιότητα και στην προστασία διατηρητέων και κοινόχρηστων χώρων.
-Αλλάζει η διαδικασία έκδοσης οικοδομικής άδειας (τροποποιήθηκε τελευταία φορά το 2011). Σε μια περίπτωση, στις εντός σχεδίου περιοχές για τις οποίες υφίσταται γενικό πολεοδομικό σχέδιο και έχουν κτηματογραφηθεί, η άδεια θα εκδίδεται αυτόματα, με την υποβολή του φακέλου.
-Η «Τράπεζα Γης» επανασυστήνεται ως ψηφιακή εφαρμογή (Τράπεζα Δικαιωμάτων) η οποία διαχειρίζεται τους τίτλους μεταφοράς συντελεστή. Οι περιπτώσεις για τις οποίες μπορεί να εκδοθεί τέτοιος τίτλος επεκτείνονται και περιλαμβάνουν εκτός από τα διατηρητέα και τα ρυμοτομούμενα ακίνητα και τα ακίνητα εκείνα στα οποία έχει απαγορευτεί η δόμηση για την προστασία του περιβάλλοντος ή ενός μνημείου. Η μεταφορά συντελεστή θα γίνεται σε ζώνες (Ζώνες Υποδοχής Συντελεστή) που ορίζονται από τα τοπικά σχέδια (με προεδρικό διάταγμα και ΣΜΠΕ) και σε Περιοχές Αυξημένης Επιβάρυνσης Συντελεστή (περιοχές όπου μεταφέρεται συντελεστής σε νομιμοποιημένα αυθαίρετα). Τα μεγάλα αυθαίρετα (παρανομίες άνω του 40%) θα νομιμοποιούνται πλήρως μόνο μετά την αγορά τίτλου μεταφοράς συντελεστή. Τα ΕΣΧΑΔΑ θα πρέπει να εξασφαλίζουν το 15% της δόμησής τους μέσω τίτλων μεταφοράς συντελεστή.
-Επαναφέρεται η ηλεκτρονική ταυτότητα. Πρόκειται για ένα ψηφιακό αρχείο για κάθε κτίριο, το οποίο θα συντάσσει μηχανικός καθώς θα περιλαμβάνει, εκτός από την οικοδομική άδεια και τα σχέδια, δελτίο δομικής τρωτότητας, πιστοποιητικό πληρότητας κλπ. Πρόκειται για μια ρύθμιση χωρίς ουσιαστικό λόγο ύπαρξης (πλην της δημιουργίας μιας ακόμα μικρής «αγοράς» για τους μηχανικούς), η οποία μάλιστα θα οδηγήσει σε ακόμα μια οικονομική επιβάρυνση του πολίτη για το ίδιο ακίνητο.
-Αυστηροποιούνται οι ποινές για την ανέγερση αυθαιρέτου μετά το 2011, αλλά και την παράνομη «νομιμοποίηση» αυθαιρέτου με τις παλιές και τη νέα ρύθμιση. Για παράδειγμα το πρόστιμο ανέγερσης αυθαιρέτου αυξάνεται από το ένα τρίτο της τιμής ζώνης του ακινήτου στο 100% και το ετήσιο πρόστιμο διατήρησης στο 50% (από 5% σήμερα). Για τους μηχανικούς που παράνομα έχουν δηλώσει ή θα δηλώσουν ακίνητο στη ρύθμιση για να το νομιμοποιήσουν, επιβάλλεται προσωρινή ή και ολική αφαίρεση αδείας άσκησης επαγγέλματος.