Παρίσι, Βρυξέλλες, Λονδίνο, Μάντσεστερ, Βερολίνο, Στρασβούργο, Νίκαια. Η λίστα των ευρωπαϊκών πόλεων που έχουν γίνει στόχος τρομοκρατικών επιθέσεων τα τελευταία χρόνια είναι μακρά και οι πληγές ακόμα επουλώνονται. Επειτα από την κομβική, εφιαλτική νύχτα στο Μπατακλάν η πρόληψη νέων επιθέσεων αναδείχθηκε ως προτεραιότητα για την Ευρώπη και τις υπηρεσίες πληροφοριών των «28». Στην καρδιά αυτής της πολύπλοκης προσπάθειας βρίσκεται ο βετεράνος Βέλγος πολιτικός Ζιλ ντε Κερσόβ, ο οποίος εκτελεί τα καθήκοντα του συντονιστή της αντιτρομοκρατικής δράσης της Ε.Ε. από το 2007. Στα 13 χρόνια της θητείας του, τόσο η τρομοκρατία όσο και οι δομές του ευρωπαϊκού συντονισμού σε ζητήματα ασφαλείας έχουν αλλάξει δραστικά. Παράλληλα, με τις παγκόσμιες εξελίξεις προχώρησε και η ίδια προσέγγιση του Ντε Κερσόβ έναντι της σύγχρονης τρομοκρατίας, η οποία πλέον στρέφεται προς το Διαδίκτυο.
Ο Ζιλ ντε Κερσόβ εκτελεί τα καθήκοντα του συντονιστή της αντιτρομοκρατικής δράσης της Ε.Ε. από το 2007.
«Το φυσικό χαλιφάτο μπορεί να κατέρρευσε, ωστόσο το ψηφιακό χαλιφάτο επιμένει», δηλώνει ο συντονιστής της ευρωπαϊκής αντιτρομοκρατικής δράσης, αναφερόμενος στο εκτενέστατο περιεχόμενο του Ισλαμικού Κράτους που καραδοκεί σε δεκάδες κρυφές γωνιές του Διαδικτύου και συνεχίζει να ριζοσπαστικοποιεί ανθρώπους εντός και εκτός της Ευρώπης. Σε επιστολή που έστειλε σε ευρωπαϊκά μέσα και δημοσιεύεται αποκλειστικά στην «Κ» στον ελληνικό χώρο της ενημέρωσης, ο Ντε Κερσόβ στρέφει πλέον την προσοχή στο ακανθώδες ζήτημα της πρόσβασης σε ηλεκτρονικά δεδομένα, τα αναφερόμενα «ψηφιακά πειστήρια». Ο Βέλγος συντονιστής ισχυρίζεται πως, σε πολλές περιπτώσεις, η πρόσβαση σε κρυπτογραφημένες ηλεκτρονικές συνομιλίες ενδέχεται να είναι «η μόνη πιθανή απόδειξη» για τη συνενοχή τρομοκρατών στα εγκλήματα του Ντάες ή της Αλ Κάιντα, τη συμμετοχή σε κυκλώματα εμπορίου λευκής σαρκός ή τον προσηλυτισμό σε κινήματα ακροδεξιού εξτρεμισμού.
Δώδεκα οι νεκροί από την επίθεση σε αγορά του Βερολίνου το 2016.
Η επιστολή του συντονιστή της αντιτρομοκρατικής δράσης της Ε.Ε. θίγει ένα εξαιρετικά πολύπλοκο δίλημμα δίχως ξεκάθαρη απάντηση: ποια είναι η ακριβής ισορροπία μεταξύ των πολιτικών ελευθεριών και της εθνικής ασφάλειας; Στη σύγχρονη έκφανσή του, η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από τις κρυπτογραφημένες εφαρμογές ανταλλαγής μηνυμάτων όπως το WhatsApp ή το Signal, οι οποίες προς το παρόν δεν μπορούν να διαπεραστούν ακόμη και έπειτα από ένταλμα δικαστηρίου. Η προστασία που προσφέρουν λειτουργεί ως ασπίδα τόσο για τους εν δυνάμει τρομοκράτες όσο και για εκατοντάδες δημοσιογράφους και ακτιβιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων που δρουν σε μερικά από τα πιο βάναυσα καθεστώτα του πλανήτη. Το επιχείρημα από τις πλατφόρμες παραμένει ισχυρό: αν δημιουργηθεί μια τεχνολογική «πίσω πόρτα» που θα επιτρέπει την πρόσβαση στα δεδομένα, ποιος μπορεί να εγγυηθεί πως δεν θα την εκμεταλλευθούν φαύλες δυνάμεις; Αν υπάρχει κερκόπορτα για την Ευρώπη, τότε τι προβλέπεται για τη Ρωσία, την Κίνα, την Τουρκία;
Η επίθεση στο Μάντσεστερ τον Μάιο του 2017 σόκαρε την υφήλιο.
Ο Ντε Κερσόβ δεν είναι ο μόνος που προσπαθεί να βρει μια λύση στο δύσκολο ζήτημα της πρόσβασης κρυπτογραφημένων συνομιλιών για ζητήματα ασφαλείας. Πλάι στην έκκλησή του για αμεσότητα στη συνεργασία ανάμεσα σε κυβερνήσεις και τεχνολογικές πλατφόρμες και την ίδρυση δικαστικών δικλίδων ασφαλείας, υπάρχουν δεκάδες άλλες παγκόσμιες προσεγγίσεις. Μεταξύ τους βρίσκονται η άποψη του Αμερικανού γενικού εισαγγελέα Ουίλιαμ Μπαρ πως δεν πρέπει να υπάρχει οποιοδήποτε εμπόδιο στα κυβερνητικά «backdoors» και η πίεση που ασκεί η υπουργός Εσωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου, Πρίτι Πατέλ, για ειδική κυβερνητική πρόσβαση στο WhatsApp και άλλες κρυπτογραφημένες επικοινωνίες. Η ευρωπαϊκή προσέγγιση που επιχειρεί ο Ντε Κερσόβ ξεχωρίζει ως σαφώς πιο νηφάλια και λιγότερο παρεμβατική.
Το χτύπημα των τρομοκρατών στον σταθμό Maelbeek των Βρυξελλών.