«Οι δεσμεύσεις για μηδενισμό των ρύπων το 2050 δεν σημαίνουν τίποτα. Αν συνεχίσουμε έστω και για λίγα χρόνια να εκπέμπουμε ρύπους με τους τωρινούς ρυθμούς, θα εξαντλήσουμε τον προϋπολογισμό άνθρακα που μας απομένει».
Από το βήμα της συνόδου COP25 του ΟΗΕ για το κλίμα, η 16χρονη Σουηδή ακτιβίστρια Γκρέτα Τούνμπεργκ προσγείωσε όσους είχαν παρασυρθεί από τις υψιπετείς ομιλίες και τις εντυπωσιακές δεσμεύσεις των ηγετών που έχουν σπεύσει να δώσουν το «παρών» στη μάχη κατά της κλιματικής αλλαγής. Από τη σκοπιά της Ευρωπαϊκής Ενωσης, η απόφαση των «27» να γίνει η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος το 2050, ήταν ένα μεγάλο βήμα. Από τη σκοπιά των άμεσων και δραστικών παρεμβάσεων που απαιτεί η επιστήμη, δυστυχώς όχι.
Η ευρωπαϊκή πράσινη συμφωνία που παρουσίασε η επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, και την οποία υπερψήφισαν με έναν αστερίσκο οι ηγέτες των «27» την Πέμπτη, προβλέπει δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις ύψους έως και ενός τρισ. ευρώ μέχρι το 2050 για τη μετάβαση σε μια οικονομία μηδενικών ρύπων, με δραστικές αλλαγές στο ενεργειακό σύστημα, στις μετακινήσεις, στις κατασκευές και στην αγροτική παραγωγή.
Το πρόγραμμα προβλέπει, παράλληλα, ταμείο δίκαιης μετάβασης, το οποίο θα κινητοποιήσει έως και 100 δισ. ευρώ για τη στήριξη των περιοχών που θα πληγούν από την εγκατάλειψη των ρυπογόνων τεχνολογιών, οι λεπτομέρειες του οποίου θα ανακοινωθούν τον Ιανουάριο.
Επιπλέον, η διοικήτρια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Κριστίν Λαγκάρντ, σκοπεύει να εντάξει την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης στην αποστολή της ΕΚΤ, απελευθερώνοντας χρηματοδοτικά εργαλεία για την πράσινη μετάβαση. Στο ερώτημα πού θα βρεθούν τα χρήματα για την αλλαγή ενεργειακού μοντέλου, η απάντηση είναι ότι από το 2009, η ΕΚΤ έχει δαπανήσει 2,6 τρισεκατομμύρια ευρώ για αγορές κρατικών και εταιρικών ομολόγων με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης. Οταν πρόκειται για κεντρικές τράπεζες, οι αποφάσεις για το τι θα χρηματοδοτηθεί και τι όχι είναι πρώτα πολιτικές και δευτερευόντως οικονομικές.
Αυτό είναι ταυτόχρονα ευχή και κατάρα, καθώς οι πολιτικές προϋποθέσεις που θα απαιτούνταν για τη σταθεροποίηση του παγκόσμιου κλίματος ακόμη αναζητούνται.
Στη σύνοδο της Μαδρίτης, η επικεφαλής της οργάνωσης Greenpeace, Τζένιφερ Μόργκαν, διατύπωσε για μία ακόμη φορά το παράπονο ότι οι χειρότεροι ρυπαντές είχαν πολύ μεγαλύτερη πρόσβαση στους διαπραγματευτές από ό,τι οι επιστήμονες και οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, καθώς και ότι τα μέτρα που συζητήθηκαν ήταν πολύ περιορισμένης εμβέλειας.
Το μεγαλύτερο μέρος της συνόδου σπαταλήθηκε για τη δημιουργία μηχανισμού που θα επιτρέπει στις πλουσιότερες χώρες και εταιρείες να αγοράζουν από φτωχότερες δικαιώματα ρύπων και να απαλλάσσονται έτσι από την υποχρέωση να κάνουν τις απαραίτητες μειώσεις. Το κερασάκι στην τούρτα ήταν η απαίτηση κάποιων χωρών, όπως η Βραζιλία, να υπολογίζονται οι μειώσεις αυτές εις διπλούν, δηλαδή και για τις χώρες που αγοράζουν τα δικαιώματα ρύπων και γι’ αυτές που φιλοξενούν στο έδαφός τους τα έργα εξοικονόμησης.
«Εδώ και 25 χρόνια γίνονται σύνοδοι και το μόνο που έχει σημασία είναι ότι οι εκπομπές ρύπων συνεχίζουν να αυξάνονται», είπε το στέλεχος της οργάνωσης Extinction Rebellion, Τιμ Κρόσλαντ. Η σύνοδος του ΟΗΕ, που επρόκειτο να λήξει την Παρασκευή, τελικά συνεχίστηκε το Σαββατοκύριακο, ως εκ τούτου δεν είναι γνωστό εάν η τελική συμφωνία επιβεβαίωσε τον αφορισμό της Τούνμπεργκ, που τη χαρακτήρισε «μια ευκαιρία για τις χώρες να διαπραγματευτούν παραθυράκια και να αποφύγουν τις αυστηρότερες δεσμεύσεις».
Πάντως, ο ισχυρισμός της Τούνμπεργκ ότι στις δεσμεύσεις περί μείωσης ρύπων των πλούσιων χωρών δεν περιλαμβάνονται οι ρύποι από την κατανάλωση εισαγόμενων ειδών είναι ακριβής, όπως φάνηκε από το ανακοινωθέν της Συνόδου Κορυφής των «27», την Πέμπτη, στο οποίο οι ηγέτες απλά «σημειώνουν» την πρόταση της επιτροπής για φορολόγηση των εκπομπών ρύπων των προϊόντων που φθάνουν στα σύνορα της Ε.Ε.
Υπενθυμίζεται πως με βάση τις δεσμεύσεις για μείωση ρύπων που έχουν αναλάβει τα κράτη έως τώρα, θα οδεύαμε προς άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας κατά 3 βαθμούς – αν τις τηρούσαν, που δεν τις τηρούν. Το τι θα συμβεί σε περίπτωση ανόδου τριών βαθμών δεν μπορεί να προβλεφθεί με ακρίβεια, το μόνο που μπορούν να πουν οι επιστήμονες είναι ότι ήδη η εικόνα του πλανήτη, με τη σημερινή άνοδο της μέσης θερμοκρασίας κατά ένα βαθμό Κελσίου, είναι πολύ χειρότερη από αυτό που πριν από λίγες δεκαετίες προβλεπόταν ότι θα συμβεί.
Οι πάγοι
Μελέτη 96 επιστημόνων που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στην επιθεώρηση Nature και βασίστηκε σε 26 διαφορετικές έρευνες από το 1992 έως το 2018, με χρήση έντεκα δορυφόρων, έδειξε ότι οι πάγοι της Γροιλανδίας λιώνουν με ρυθμούς επτά φορές ταχύτερους από αυτούς με τους οποίους έλιωναν τη δεκαετία του 1990. Βρισκόμαστε, δηλαδή, στο χειρότερο από τα τρία σενάρια που είχε προβλέψει η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Με βάση τις προβλέψεις αυτές, μόνον η Γροιλανδία «θα ανεβάσει» τη στάθμη των θαλασσών κατά 67 εκατοστά ώς το τέλος του αιώνα – χώρια η άνοδος που θα προκύψει από την παράλληλη τήξη του πολύ πιο εκτεταμένου παγοκαλύμματος της Ανταρκτικής. Αυτό που ανησυχεί περισσότερο απ’ όλα τους επιστήμονες είναι τα άγνωστα σημεία «καμπής», οι αλλαγές που όταν ξεπεραστούν τροφοδοτούν ακόμη μεγαλύτερες αλλαγές και οι ανατροφοδοτούμενοι μηχανισμοί που όταν πυροδοτηθούν δεν σταματούν να ενισχύονται. Παρά τις εξαγγελίες πράσινων προγραμμάτων, το επιστημονικά αναγκαίο από το πολιτικά εφικτό εξακολουθεί να απέχει δραματικά και ο χρόνος που απομένει για να γεφυρωθεί αυτό το χάσμα ολοένα και λιγοστεύει.