«Πιθανώς τα χειρότερα να έπονται» δήλωσε πριν από μερικές ημέρες ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, δρ Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγιέζους, αναφερόμενος στην COVID-19. Η παγκόσμια αύξηση των κρουσμάτων δεν φαίνεται να διαψεύδει την απαισιόδοξη τοποθέτησή του. Την ίδια στιγμή, επικρατεί αβεβαιότητα, παρά την τιτάνια παγκόσμια προσπάθεια, για το αν και το πότε, θα αποκτήσουμε ένα ασφαλές και αποτελεσματικό εμβόλιο.
Πολλά σημαντικά ορόσημα, μετά έξι μήνες πανδημίας, έχουν καταρριφθεί, με τα κρούσματα παγκοσμίως να υπερβαίνουν τα δέκα εκατομμύρια (Αμερικανοί ειδικοί εκτιμούν ότι πιθανώς να είναι πολύ περισσότερα, ίσως δεκαπλάσια) και τους θανάτους να έχουν ξεπεράσει το μισό εκατομμύριο.
Ραγδαία αύξηση των λοιμώξεων καταγράφεται σε όλο τον κόσμο, χωρίς, ωστόσο, να μπορεί να αποδοθεί σε μεμονωμένη αιτία. Πιθανώς να οφείλεται στην πρόωρη χαλάρωση όποιων περιοριστικών μέτρων είχαν επιβληθεί, στον εφησυχασμό των πολιτών και τη μη τήρηση των μέτρων κοινωνικής αποστασιοποίησης ή ακόμα και στις επιστημονικώς αποδεδειγμένες μεταλλάξεις που καθιστούν τον κορωνοϊό πιο μολυσματικό, αλλά και πιο επίμονο. Μία, όμως, είναι η αλήθεια, όπως την εξέφρασε ο δρ Γκεμπρεγιέζους «παρά τις προσδοκίες μας, πόρρω απέχουμε από το τέλος της πανδημίας, που σε πολλά μέρη του κόσμου επιταχύνεται δραματικά».
Την 27η Ιουνίου καταρρίφθηκε ένα ακόμα τραγικό παγκόσμιο ρεκόρ: των περισσότερων νέων κρουσμάτων, με 189.077 νέες λοιμώξεις, εντός 24 ωρών. Η πανδημία ενισχύεται κυρίως σε Βόρεια και Νότια Αμερική, Ασία και Αφρική. Οι ΗΠΑ, ίσως το κράτος με το οξύτερο πρόβλημα «δεύτερου κύματος», καταγράφουν σχεδόν καθημερινά νέα υψηλά ρεκόρ λοιμώξεων. Εντονότερο πρόβλημα εμφανίζεται σε κάποιες Πολιτείες όπως του Τέξας και της Φλόριντα, που αντιμέτωπες με τη ζοφερή πραγματικότητα, αναγκάστηκαν να «παγώσουν» τα σχέδια επιστροφής στην κανονικότητα. Ο δρ Αντονι Φάουτσι, επικεφαλής του Εθνικού Ινστιτούτου Αλλεργιών και Λοιμωδών Νόσων των ΗΠΑ και σύμβουλος του Λευκού Οίκου σε θέματα πανδημίας, στην πρόσφατη κατάθεσή του ενώπιον της Γερουσίας, δεν έκρυψε την ανησυχία του για την εξέλιξη της πανδημίας στις ΗΠΑ, εφόσον δεν αλλάξει η κατεύθυνση που ακολουθείται.
Δραματική είναι η κατάσταση που διαμορφώνεται και στη Βραζιλία, με τα περιοριστικά μέτρα να επιστρέφουν στην Μπραζίλια. Ανησυχία προκαλούν και οι εξελίξεις στην Αυστραλία, που μέχρι στιγμής φάνηκε να διαχειρίζεται με επιτυχία την υγειονομική κρίση. Στην πολιτεία της Βικτόρια καταγράφεται έξαρση των λοιμώξεων, με επιβεβαιωμένη διασπορά στην κοινότητα, γεγονός που προκάλεσε την νέα επιβολή καραντίνας σε 36 προάστια της Μελβούρνης, «κλείνοντας στο σπίτι» περισσότερους από 300.000 κατοίκους. Ρεκόρ ημερήσιων κρουσμάτων έσπασε και η Ινδία, αμέσως μετά τη χαλάρωση των περιοριστικών μέτρων. Στην Ευρώπη, αύξηση των κρουσμάτων καταγράφεται από τις 15 Ιουνίου, σε Ελβετία, Σουηδία, Βοσνία-Ερζεγοβίνη, Αλβανία, Βρετανία, Γερμανία, με συνέπεια την επιβολή στοχευμένων «lockdown» σε δεκάδες εστίες. Στην Κίνα φαίνεται να αποδίδουν τα δρακόντεια μέτρα που επιβλήθηκαν στο Πεκίνο και σε δύο κινεζικές επαρχίες προκειμένου να ελεγχθεί η έξαρση της πανδημίας.
Είναι, όμως, αυτό το δεύτερο κύμα ή απλώς η συνέχιση της αρχικής πανδημίας; Κάποιοι επιστήμονες, όπως ο δρ Ντέιβιντ Χέιμαν, καθηγητής επιδημιολογίας της Σχολής Υγιεινής και Τροπικής Ιατρικής του Λονδίνου, επισημαίνει ότι η έννοια του δεύτερου κύματος της πανδημίας είναι παραπλανητική, καθώς ο νέος κορωνοϊός φαίνεται ότι δεν είναι εποχικός, αλλά εξακολουθεί να εξαπλώνεται και το καλοκαίρι.
Με γοργούς ρυθμούς εξακολουθεί και η αναζήτηση αποτελεσματικού εμβολίου. Η πρόταση του πανεπιστημίου της Οξφόρδης (AZD1222) ήδη βρίσκεται στη συνδυαστική Φάση 2 και 3 κλινικής μελέτης και τα πρώτα συμπεράσματα αναμένεται να δημοσιοποιηθούν τις επόμενες εβδομάδες. Η χορήγησή του σε πιθήκους, ποντίκια και χοίρους έδειξε σημαντική ανοσοποιητική αντίδραση. Στην ίδια φάση βρίσκεται και το εμβόλιο που δημιούργησαν ερευνητές του πανεπιστημίου της Μελβούρνης. Πρόκειται για ένα εμβόλιο που χορηγείτο κατά της φυματίωσης. Το φιλόδοξο πρωτοποριακό εμβόλιο της αμερικανικής Moderna, mRNA-1273, βρίσκεται στη Φάση 2 της κλινικής δοκιμής και εντός του Ιουλίου αναμένεται να ξεκινήσει η επόμενη φάση με τον εμβολιασμό 30.000 εθελοντών. Ωστόσο, αλλαγή του σχεδιασμού της μελέτης επέβαλλε την καθυστέρηση έναρξης της επόμενης φάσης, άγνωστο για πόσο χρόνο.
Οι δοκιμές στην Κίνα
Στην Κίνα, η κυβέρνηση ενέκρινε τον πειραματικό εμβολιασμό των μελών των ενόπλων δυνάμεων με το εμβόλιο Ad5-nCoV, του Ινστιτούτου Βιοτεχνολογίας του Πεκίνου και της φαρμακοβιομηχανίας CanSino Biologics. Ωστόσο, σύμφωνα με δημοσίευμα στο περιοδικό Lancet, το κινεζικό εμβόλιο προκάλεσε πυρετό, κόπωση ή πονοκέφαλο σε σημαντικό ποσοστό και σοβαρές παρενέργειες στο 9% των εμβολιασθέντων. Σε υψηλές δόσεις, που προκάλεσαν και τις περισσότερες παρενέργειες, το εμβόλιο πυροδότησε τη δημιουργία αντισωμάτων κατά της COVID-19. Tέλος, πρόσφατα ξεκίνησε η Φάση 3 των κλινικών δοκιμών ενός άλλου εμβολίου που παρασκευάστηκε από την εταιρεία China National Biotec Group. Οι δύο προηγούμενες φάσεις κλινικών δοκιμών έδειξαν ότι το σκεύασμα είναι ασφαλές, δεν προκαλεί σοβαρές παρενέργειες ενώ οι εθελοντές που εμβολιάστηκαν ανέπτυξαν ικανοποιητική συγκέντρωση αντισωμάτων.
Ο φόβος νέας γρίπης
Το ενδεχόμενο μιας δεύτερης, παράλληλης πανδημίας, γρίπης αυτή τη φορά, πανικοβάλλει επιστήμονες και υγειονομικούς φορείς. Η πιθανότητα αυτή καθίσταται περισσότερο ευδιάκριτη μετά την ανίχνευση στην Κίνα, ενός νέου στελέχους της γρίπης των χοίρων που διαθέτει τη δυναμική πρόκλησης πανδημίας. Το νέο στέλεχος G4 EA H1N1 είναι γενετικός απόγονος αυτού που προκάλεσε το 2009 την πανδημία Η1Ν1, το 2009, προσβάλλοντας περίπου 1,4 δισ. ανθρώπους και οδηγώντας στον θάνατο από 285.000 μέχρι 547.000. Το εν λόγω στέλεχος κυριαρχεί στα κινεζικά χοιροστάσια ήδη από το 2016, και αναπαράγεται αποτελεσματικά στα ενδοθηλιακά κύτταρα των ανθρώπινων αεραγωγών. Το παρήγορο είναι ότι ακόμα δεν έχει καταγραφεί απευθείας ανθρώπινη μετάδοση, ενώ από αυτούς που προσβλήθηκαν κανείς δεν κατέληξε. Οπως τονίζει η μελέτη, η οποία δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Proceedings of the National Academy of Sciences, «οι ιοί G4 έχουν όλα τα απαραίτητα χαρακτηριστικά των πανδημικών ιών και ως εκ τούτου, είναι αναγκαία η στενή παρακολούθηση του πληθυσμού». Ο Ιαν Μπράουν, επικεφαλής λοιμωξιολόγος της βρετανικής υπηρεσίας υγείας χλωρίδας και πανίδας προσθέτει ότι «μία μικρή μετάλλαξη του νέου στελέχους μπορεί να το καταστήσει εξίσου επιθετικό με τον κορωνοϊό». Πιο ψύχραιμος ο δρ Αντονι Φάουτσι, τόνισε ότι παρότι το νέο στέλεχος δεν μας απειλεί άμεσα, «είναι κάτι που δεν πρέπει να διαφύγει την προσοχή μας». Το ερώτημα της επόμενης πανδημίας γρίπης δεν είναι το «αν» αλλά το «πότε».