«Είναι η έκτη μέρα που παλεύουμε με τις φλόγες», λέει στην «Κ» με τρεμάμενη φωνή η 32χρονη Νταμλά από τη Μαρμαρίδα. Εγκλωβισμένη ανάμεσα σε έναν πρωτοφανή καύσωνα και απρόβλεπτα ρεύματα ανέμων, η Τουρκία βρίσκεται αντιμέτωπη με τις χειρότερες πυρκαγιές στη σύγχρονη ιστορία της. Περίπου ένα εκατομμύριο στρέμματα γης είχαν καεί έως την Πέμπτη – μέγεθος επταπλάσιο από τον ετήσιο μέσο όρο. Παρά τις δυσμενείς καιρικές συνθήκες και τον παράγοντα της κλιματικής αλλαγής, για την Νταμλά υπαίτιος είναι ένας. «Η κυβερνητική ανεπάρκεια και η έλλειψη αεροπορικής υποστήριξης μας έφεραν εδώ που βρισκόμαστε», αναφέρει με οργή. «Η Τουρκία δεν διαθέτει ενεργά πυροσβεστικά αεροσκάφη, δεκάδες πιλότοι της τουρκικής αεροναυτικής ένωσης απολύθηκαν πέρυσι, και στις 28 Ιουλίου όταν ξέσπασε η πρώτη πύρινη λαίλαπα, μόνο ένα ελικόπτερο πετούσε από πάνω μας. Είμαστε κυριολεκτικά μόνοι μας», καταλήγει.
Η πρωτοφανής καταστροφή έπιασε σαφώς απροετοίμαστη την κυβέρνηση Ερντογάν, όπως αποδεικνύει ο μέχρι στιγμής τραγικός απολογισμός: τουλάχιστον οκτώ νεκροί, δεκάδες τραυματίες, χιλιάδες κατεστραμμένα σπίτια και αυτοκίνητα και εκατοντάδες χιλιάδες κάτοικοι και τουρίστες που εγκατέλειψαν πανικόβλητοι τις πευκόφυτες εκτάσεις της τουρκικής ακτής. Μερικοί γενναίοι έμειναν πίσω για να παλέψουν με τις φλόγες, αλλά… «Από την Παρασκευή (σ.σ. 30 Ιουλίου) το πρωί παρακαλούσα ασταμάτητα τις αρχές να στείλουν βοήθεια», δηλώνει στην «Κ» ο 57χρονος Μεχμέτ, που κατοικεί στην περιοχή του Μπόντρουμ (Αλικαρνασσός). «Προσπαθήσαμε να προστατεύσουμε τα σπίτια μας με κουβάδες και λάστιχα, ωστόσο ήταν αδύνατο χωρίς εναέρια βοήθεια. Η ερώτηση στο μυαλό όλων μας ήταν μία: πού βρίσκεται ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν;», συμπληρώνει με θυμό.
Εστω και καθυστερημένα, ο Τούρκος πρόεδρος ανταποκρίθηκε. Εμφανίστηκε στην επαρχία των Μούγλων στη νοτιοδυτική Τουρκία, συνοδευόμενος από κονβόι δεκάδων αυτοκινήτων ασφαλείας και μπλοκάροντας προσωρινά την κυκλοφορία των διασωστικών οχημάτων της πυροσβεστικής. «Πενήντα εκατομμύρια τουρκικές λίρες θα διατεθούν για να καλύψουν τις επείγουσες ανάγκες στις περιοχές που επλήγησαν», ανακοίνωσε προτού συμπληρώσει πως «σύμφωνα με τις αξιολογήσεις διεθνών οργανισμών, η Τουρκία βρίσκεται στην πρώτη θέση μεταξύ των χωρών που αντιμετωπίζουν τις πυρκαγιές από άποψη ταχύτητας και αποτελεσματικότητας της αντίδρασης». Εν συνεχεία, ο Ερντογάν και η αυτοκινητοπομπή του έκαναν μια σύντομη περιοδεία στην ευρύτερη περιοχή, πετώντας πακέτα τσαγιού στους πυρόπληκτους πολίτες. Η ανταπόκριση δεν ήταν ιδιαίτερα θερμή.
«Ηταν ίσως η πιο ταπεινωτική στιγμή για το κυβερνών κόμμα», εξηγεί στην «Κ» δημοσιογράφος γνωστής τουρκικής εφημερίδας – υπό την προϋπόθεση της ανωνυμίας, καθώς ο δημοσιογραφικός σχολιασμός των πυρκαγιών διώκεται πλέον από την κυβέρνηση. «Από την πλήρη αποποίηση ευθυνών την ώρα που οι φλόγες αναζωπυρώνονταν, μέχρι το γεγονός πως μόνο τρία αεροσκάφη ήταν διαθέσιμα στο ξέσπασμα της φωτιάς, η διαχείριση ήταν καταστροφική. Ο κόσμος δεν χρειάζεται τσάι, χρειάζεται απαντήσεις για την ανεπάρκεια και έλλειψη ετοιμότητας», συμπληρώνει. Απογοητευμένοι από την κυβερνητική οκνηρία και τις περιορισμένες δυνατότητες των αρχών, πολλοί Τούρκοι πολίτες στράφηκαν προς τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να ζητήσουν τη βοήθεια της διεθνούς κοινότητας. Η καμπάνια «Βοηθήστε την Τουρκία» (#HelpTurkey) κοινοποιήθηκε πάνω από δυόμισι εκατομμύρια φορές στο twitter, προκαλώντας ωστόσο την ενόχληση του υπεύθυνου επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας, Φαχρετίν Αλτούν. «Οι προσφορές βοήθειας από χώρες του εξωτερικού (μεταξύ άλλων και της Ελλάδας) είναι ξεκάθαρες προσπάθειες αποδυνάμωσης της εθνικής μας ενότητας», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Το χάσμα μεταξύ κυβερνητικού αφηγήματος και πραγματικότητας δεν είναι καινούργιο φαινόμενο στην Τουρκία – οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές, ωστόσο, το κάνουν πλέον εξόφθαλμο. Το τουρκικό υπουργείο Περιβάλλοντος δηλώνει πως όλα είναι υπό έλεγχο, τη στιγμή που οι δήμαρχοι της Αττάλειας και του Μπόντρουμ εκλιπαρούν τις αρχές για περισσότερα ελικόπτερα. Τα φιλοκυβερνητικά μέσα ενημέρωσης επαινούν τη διαχείριση των αρχών, την ώρα που πλήθος στην επαρχία των Μούγλων εξαπέλυε επίθεση σε συνεργείο του καναλιού TRT για τον τρόπο κάλυψης του φαινομένου. «Η χώρα μας σήμερα βράζει, τόσο από τις φωτιές όσο και από την κοινωνική οργή» καταλήγει η Νταμλά, προτού μεταβεί και πάλι στο πύρινο μέτωπο με τους υπόλοιπους εθελοντές.
«Δεν θέλουμε βοήθεια»
Εκπληξη και έντονες αντιδράσεις προκάλεσε η απόφαση του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών να αρνηθεί την προσφορά πυροσβεστικών αεροσκαφών από μια σειρά χωρών, μεταξύ άλλων της Ελλάδας και του Ισραήλ, την περασμένη εβδομάδα. Η τουρκική αντιπολίτευση άφησε έντονες αιχμές κατά της απόφασης –δεδομένου του ανεξέλεγκτου μετώπου και της έλλειψης εναέριων δυνατοτήτων– προκαλώντας ποικίλες απαντήσεις από την πλευρά της κυβέρνησης. Ο υπουργός Γεωργίας, Μπεκίρ Πακντεμιρλί, ισχυρίστηκε πως η κυβέρνηση αρνήθηκε μόνο τις προσφορές αεροσκαφών που δεν είχαν ικανοποιητική χωρητικότητα νερού, ενώ αντίθετα ο Φαχρετίν Αλτούν απέρριψε κάθε κατηγορία, επαναλαμβάνοντας πως η Τουρκία «στέκεται ισχυρή και δεν χρειάζεται τη βοήθεια κανενός». Συνολικά, 16 αεροσκάφη από την Ισπανία, την Κροατία, τη Ρωσία, το Ιράν, την Ουκρανία, και το Αζερμπαϊτζάν συμμετείχαν στις προσπάθειες κατάσβεσης των πυρκαγιών. Παράλληλα, οι τουρκικές αρχές ξεκίνησαν έρευνες για τα αίτια των πυρκαγιών, με την κυβέρνηση να υπαινίσσεται πιθανή δολιοφθορά από Κούρδους μαχητές ή την τουρκική αντιπολίτευση…