Καθώς οι παγκόσμιες κρίσεις διαδέχονται η μία την άλλη, προκύπτουν πιεστικά ερωτήματα σχετικά με το μέλλον. Κατάλληλο πρόσωπο να απαντήσει είναι ένας από τους πλέον διαπρεπείς ακαδημαϊκούς στον τομέα των στρατηγικών σπουδών στις ΗΠΑ, ο Ρόμπερτ Πφάλτζγκραφ, που έχει διδάξει για 50 χρόνια στο Πανεπιστήμιο Tufts και από το 2021 είναι ομότιμος καθηγητής Διεθνών Σπουδών Ασφαλείας στο ίδιο πανεπιστήμιο. Ο κ. Πφάλτζγκραφ ανακηρύχθηκε επίτιμος καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στις 3 Νοεμβρίου και μιλάει σήμερα στην «Κ».
– Στις ενδιάμεσες εκλογές των ΗΠΑ, το λεγόμενο «κόκκινο κύμα» των Ρεπουμπλικανών δεν πραγματοποιήθηκε. Ωστόσο, η χώρα συνεχίζει να διχάζεται έντονα. Μπορεί μια υπερδύναμη που κυριεύεται από εσωτερικές συγκρούσεις να συνεχίσει να εγγυάται την ασφάλεια της Δύσης;
– Σίγουρα οι ΗΠΑ παρουσιάζουν βαθιές εσωτερικές πολιτικές διαιρέσεις και το εκλογικό σώμα χαρακτηρίζεται από ισχυρή πόλωση. Ωστόσο, σε θεμελιώδη ζητήματα εξωτερικής πολιτικής υπάρχει δικομματική συναίνεση, ιδίως όσον αφορά την υποστήριξη προς την Ουκρανία και την Ταϊβάν. Φυσικά, συναίνεση δεν υπάρχει σε όλα τα ζητήματα, όπως π.χ. δεν υπάρχει σε ό,τι αφορά την πολιτική για το Ιράν. Αλλά οι Δημοκρατικοί και οι Ρεπουμπλικανοί συμφωνούν ότι η Κίνα και η Ρωσία, με αυτή τη σειρά, εμφανίζονται ως προκλήσεις και απειλές για την ασφάλεια του 21ου αιώνα. Υπάρχει επίσης ευρέως διαδεδομένη δικομματική συμφωνία ότι οι ΗΠΑ πρέπει να βασίζονται σε συμμάχους για να κάνουν περισσότερα για τη δική τους άμυνα και για την κοινή άμυνα του ΝΑΤΟ. Για τον λόγο αυτό, οι ηρωικές αμυντικές προσπάθειες της Ουκρανίας έχουν απήχηση στις ΗΠΑ.
– Μήπως οι σύμμαχοι στο ΝΑΤΟ είναι πλέον αναγκασμένοι να προσθέσουν στους υπολογισμούς τους ότι μια πιθανή νέα νίκη-έκπληξη του Ντόναλντ Τραμπ το 2024 μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερη αβεβαιότητα;
– Ο τέως πρόεδρος Τραμπ είναι ικανός να κάνει εκπλήξεις, αλλά ως πρόεδρος εκείνο που κυρίως έκανε ήταν να επαναλάβει και να υπογραμμίσει τη μακροχρόνια ανησυχία των ΗΠΑ για την ανάγκη μεγαλύτερου επιμερισμού του αμυντικού βάρους από τους συμμάχους. Προειδοποίησε επίσης τα μέλη του ΝΑΤΟ, όπως τη Γερμανία, ότι θα πρέπει να μειώσουν την ενεργειακή τους εξάρτηση από τη Ρωσία, αρκετά χρόνια πριν από την εισβολή στην Ουκρανία.
– Συμμερίζεστε την άποψη ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι πόλεμος δι’ αντιπροσώπου μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ;
– Ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μια τραγική απόδειξη ότι μια σύγκρουση των μεγάλων δυνάμεων παραμένει πιθανή στην Ευρώπη. Ωστόσο, ο Πούτιν υπολόγισε εντελώς λάθος την αποφασιστικότητα του ουκρανικού λαού να αντισταθεί, καθώς και τη βούληση του ΝΑΤΟ και των ΗΠΑ να στηρίξουν την Ουκρανία. Eίναι καταστροφή για τον Πούτιν. Εχει ωθήσει τη Φινλανδία και τη Σουηδία στο ΝΑΤΟ και έδειξε τις στρατιωτικές αδυναμίες της Ρωσίας με επαναλαμβανόμενες ήττες.
Βρισκόμαστε σε αγώνα υψηλής τεχνολογίας με την Κίνα για την κυριαρχία στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης.
– Υπάρχει διπλωματική διέξοδος ή η Ρωσία αποτελεί σοβαρή απειλή για την Ευρώπη και πρέπει να ηττηθεί, όπως πιστεύει η Πολωνία π.χ.; Υπάρχει πιθανότητα πυρηνικής κλιμάκωσης;
– Τα ρωσικά καθεστώτα, συμπεριλαμβανομένης της τσαρικής Ρωσίας και της Σοβιετικής Ενωσης, κατέρρευσαν όταν έφθασαν μπροστά σε διεθνείς αποτυχίες. Μένει να δούμε φυσικά τι θα συμβεί με τη Ρωσία του Πούτιν. Το απόλυτο όργανο του Πούτιν είναι τα πυρηνικά όπλα, αλλά μια τέτοια κλιμάκωση μπορεί να προκαλέσει μεγαλύτερους κινδύνους για τη Ρωσία, η οποία αντιμετωπίζει μια ανυποχώρητη ουκρανική αντίσταση, αλλά και μια τεράστια ποικιλία από επιλογές κλιμακούμενων αντιποίνων που διαθέτει το ΝΑΤΟ και η διεθνής κοινότητα.
– Οι συνέπειες του πολέμου γίνονται αισθητές σε όλο τον κόσμο: αυξημένος πληθωρισμός, ύφεση κ.λπ. Υπάρχει ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον όταν όλες οι τάσεις δείχνουν ότι η αποδιοργάνωση θα αυξηθεί;
– Ο πόλεμος ενίσχυσε οικονομικές δυναμικές που ήδη επενεργούσαν σε όλο τον κόσμο, ως αποτέλεσμα της πανδημίας. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, η πανδημία είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην παραγωγικότητα εφόσον μεγάλο μέρος της οικονομίας αναγκαστικά έκλεισε. Αυτό συνοδεύτηκε από τεράστιες εισροές ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, πυροδοτώντας τον αυξανόμενο πληθωρισμό. Τα πληθωριστικά αποτελέσματα αυτής της «ένεσης» χρημάτων θα γίνουν αισθητά για κάποιο χρονικό διάστημα.
– Και μετά τον λοιμό ήρθε ο πόλεμος…
– Ναι, αλλά η άνοδος των τιμών της ενέργειας είναι αποτέλεσμα όχι μόνο των περιορισμών εφοδιασμού από τον πόλεμο της Ουκρανίας, αλλά και των συνειδητών πολιτικών επιλογών στις ΗΠΑ για τον περιορισμό και την αποθάρρυνση των νέων γεωτρήσεων και της κατασκευής διυλιστηρίων και νέων αγωγών.
– Τα τελευταία 30 χρόνια η Δύση ανέθεσε στην Κίνα την παραγωγή αγαθών που απαιτούν ένταση εργασίας και τελικώς κατέληξε με αυξημένη κοινωνική αστάθεια και με μια αναγεννημένη Κίνα. Πρέπει να αποφασιστεί η επαναβιομηχάνιση της Δύσης;
– Υπάρχει ευρέως διαδεδομένη ανησυχία ότι η Κίνα μπορεί να ξεπεράσει τις ΗΠΑ τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά. Το αποτέλεσμα αυτής της αντίδρασης είναι η αυξανόμενη ώθηση προς την «αναβάθμιση» ή την επαναφορά της μεταποίησης στις ΗΠΑ για τη μείωση της εξάρτησης από την Κίνα σε ένα φάσμα βιομηχανιών, από φαρμακευτικά προϊόντα έως ορυκτά σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται στην υψηλή τεχνολογία. Βρισκόμαστε παράλληλα σε έναν αγώνα υψηλής τεχνολογίας με την Κίνα για την κυριαρχία στο πεδίο της τεχνητής νοημοσύνης και την εφαρμογή της σε στρατιωτικούς και πολιτικούς – οικονομικούς τομείς.