Στα πρώτα σχόλιά του μετά την επίθεση, ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας Λούλα ντα Σίλβα δήλωσε ότι παράνομοι ανθρακωρύχοι, υλοτόμοι και «σατανικές αγροτικές επιχειρήσεις» μπορεί να εμπλέκονται στις αναταραχές. Αυτό δεν έχει ακόμη αποδειχτεί, λέει ο Guardian, αλλά δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα σχέδιά του για την προστασία του τροπικού δάσους και άλλων μεγα-οικοσυστημάτων έχουν αναστατώσει τους «κηφήνες» του Αμαζονίου.
Πληθαίνουν, πάντως, τα τελευταία 24ωρα τα διεθνή δημοσιεύματα που βρίσκουν στον… Αμαζόνιο τις βασικές ρίζες της προαναγγελθείσας, όπως λέγεται, αναταραχής και σε όσους μέχρι στιγμής κερδίζουν από την εκμετάλλευση του «πνεύμονα της Γης» – μία εκμετάλλευση που χαρακτηρίζεται επικίνδυνη και για το οικοσύστημα και για την παγκόσμια κλιματική κρίση και για τη ζωή ασφαλώς των ιθαγενών του Αμαζονίου.
Προεκλογικά ρεπορτάζ του διεθνούς Τύπου για την αναμέτρηση του περασμένου φθινοπώρου στη Βραζιλία έθεταν ως κύριο παράγοντα της αβυσσαλέας διάστασης Μπολσονάρο-Λούλα το μέλλον του Αμαζονίου. H παράνομη υλοτομία και η ανεξέλεγκτη εξόρυξη ώθησαν το μεγα-οικοσύστημα σε οριακό σημείο. Αναλυτές και ειδικοί δήλωναν ότι άλλα τέσσερα χρόνια Μπολσονάρο θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε σημείο χωρίς επιστροφή, μία περιοχή που έτσι κι αλλιώς βρίσκεται εν κινδύνω λόγω της αποψίλωσης.
Ενδεικτικό της τακτικής τέως προέδρου, σύμφωνα με το Associated Press, ήταν η προώθηση της ανάπτυξης τόσο με τη ρητορική όσο και με τις πολιτικές του υπέρ των επιχειρήσεων, που επέφεραν την αναστολή της προστασίας του Αμαζονίου. Για παράδειγμα, διόρισε διαχειριστές του δάσους ανθρώπους από τον τομέα των αγροτικών επιχειρήσεων, που αντιτίθενται στη δημιουργία προστατευόμενων περιοχών –όπως οι αυτόχθονες– και πιέζουν για νομιμοποίηση της υφαρπαγής γης.
Να θυμήσουμε εδώ και το περιστατικό με τη δολοφονία του Βρετανού δημοσιογράφου Ντομ Φίλιπς και του Μπρούνο Περέιρα, ντόπιου ειδικού στους ιθαγενείς, ένα έγκλημα που αποκάλυψε, σύμφωνα με το BBC, την ανομία που επικρατεί στην περιοχή του Αμαζονίου. Οι ύποπτοι που συνελήφθησαν ψάρευαν παράνομα εκεί, σύμφωνα με τους εισαγγελείς, και φέρονται ότι αποφάσισαν να σκοτώσουν τους δύο άνδρες όταν ο Περέιρα ζήτησε από τον Φίλιπς να τραβήξει μια φωτογραφία του σκάφους τους. Περέιρα και Φίλιπς δέχτηκαν πυροβολισμούς, ενώ τα σώματά τους κάηκαν και θάφτηκαν.
Ο Λούλα, προεκλογικά, μετεκλογικά αλλά και ανήμερα την ορκωμοσία του, κήρυξε τον «ανένδοτο» κατά της πολιτικής Μπολσονάρο, που προωθούσε την εξόρυξη και την επέκταση της γεωργικής εκμετάλλευσης στον Αμαζόνιο.
Μάλιστα, στη παγκόσμια σύνοδο για το κλίμα (COP27) στην Αίγυπτο τον περασμένο Νοέμβριο, μετά τα εκλογικά αποτελέσματα που τον ανέδειξαν νικητή, είπε εν μέσω επευφημιών, όπως μεταδίδει το Associated Press, ότι θα καταπολεμήσει την παράνομη αποψίλωση των δασών στον Αμαζόνιο, θα αναζωογονήσει τις σχέσεις με χώρες που χρηματοδοτούν τις προσπάθειες για την προστασία των δασών και θα πιέσει να φιλοξενηθεί μια επικείμενη παγκόσμια σύνοδος για το κλίμα στο τροπικό δάσος. Στοιχεία αυτής της πολιτικής είχαμε, άλλωστε, δει κατά την προηγούμενη θητεία του μεταξύ 2003 και 2010.
«Δεν θα υπάρξει ασφάλεια για το κλίμα εάν δεν προστατεύεται ο Αμαζόνιος», είχε πει ο Λούλα, προσθέτοντας ότι όλα τα εγκλήματα στο δάσος, από την παράνομη υλοτόμηση μέχρι την εξόρυξη, θα καταπολεμηθούν «χωρίς σταματημό».
Η αποκαλυπτική ακτινογραφία των συλληφθέντων
Μεταξύ των πρώτων περίπου 70 ονομάτων των συλληφθέντων που δημοσιοποιήθηκαν από τη βραζιλιάνικη Αστυνομία ήταν μορφές, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Guardian, που θα μπορούσαν να θεωρηθούν εγκληματίες, παρόμοιοι με τον «Q-Anon Shaman» και άλλους που συμμετείχαν στην εξέγερση του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον στις 6 Ιανουαρίου του 2020.
Ανάμεσα σε αυτούς, ο Ουίλιαμ Φερέιρα ντα Σίλβα, ο αυτοαποκαλούμενος «μετεωρολόγος», ο οποίος έθεσε υποψηφιότητα για πολιτικό αξίωμα στην πολιτεία Rondonia του Αμαζονίου και δημοσίευσε φωτογραφίες του στην εκστρατεία με στρατιωτικά χακί. Στην ίδια λίστα ονομάτων και ο Αντριάνο Κάστρο, εικαστικός καλλιτέχνης και influencer του δεξιού κινήματος BBB (bullets, bible, beef – σφαίρες, Βίβλος, μοσχάρι) – κίνημα που έχει ευθεία αναφορά στην οπλοκατοχή και την εκμετάλλευση του Αμαζονίου. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον κατάλογο των συλληφθέντων φιγουράρει το όνομα του Λέον Ίντιο, ανιψιού του Μπολσονάρο.
Τη λίστα συμπληρώνουν αιρετοί ή υπάλληλοι της τοπικής αυτοδιοίκησης και βουλευτές, καθώς και διάφοροι επαγγελματίες – όλως τυχαίως, σχεδόν όλοι προέρχονται από τις περιοχές του Αμαζονίου, κάτι που ο Guardian δεν βρίσκει διόλου τυχαίο, καθώς η περιοχή των τροπικών δασών αποτελεί εστία υποστήριξης για τον Μπολσονάρο, μαζί με τον μακρινό νότο και τους πλούσιους θυλάκους μέσα σε μεγάλες παράκτιες πόλεις. Πολλοί στο λεγόμενο «τόξο της αποψίλωσης» επωφελήθηκαν από τα χρόνια του Μπολσονάρο, όπου σημειώθηκε αύξηση 59,5% στην εκκαθάριση γης και ατιμωρησία για παράνομη εξόρυξη χρυσού και αρπαγή γης.
Τα σχέδια του Λούλα που εξόργισαν τους μπολσοναριστές
Ο Λούλα υποσχέθηκε και υπόσχεται την ανατροπή όλων αυτών. «Θα ενθαρρύνουμε την ευημερία, αλλά δεν μπορούμε να την κάνουμε παράνομα, δεν θα ανεχθούμε την αποψίλωση των δασών και την υποβάθμιση του περιβάλλοντος», ήταν ορισμένες από τις αναφορές του Βραζιλιάνου νεοεκλεγέντος προέδρου.
Και προχώρησε, ήδη από την πρώτη ημέρα, στο πρώτο βήμα προστασίας του «πνεύμονα της Γης»: ίδρυσε υπουργείο Υποθέσεων των Αυτοχθόνων. Η κίνηση δεν είναι μόνον υψηλού συμβολισμού: δίνει στους ιθαγενείς του Αμαζονίου περισσότερη δύναμη και ένα όχημα προώθησης των συμφερόντων τους για πρώτη φορά στην ιστορία της χώρας.
Αυτό δεν πέρασε απαρατήρητο από τους εξεγερμένους…
Όπως δεν πέρασε, απ’ ό,τι φαίνεται, απαρατήρητος ο διορισμός της οικολογικής ακτιβίστριας Μαρίνα Σίλβα στο υπουργείο Περιβάλλοντος, προκειμένου να πραγματοποιήσει την υπόσχεση του Λούλα να καθιερώσει τη Βραζιλία ως ηγέτιδα δύναμη κατά της υπερθέρμανσης του πλανήτη.
Οι αλλαγές αυτές, σύμφωνα με τον Τζόναθαν Ουάτς του Guardian, χαρακτηρίζονται τεράστιας κλίμακας. Εξάλλου, όπως μας υπενθυμίζει το ρεπορτάζ, από την εισβολή των πρώτων Ευρωπαίων πριν από 500 χρόνια, η οικονομία της Βραζιλίας έχει οικοδομηθεί στην καταστροφή της άγριας φύσης και στην υποταγή των ιθαγενών.
Αμαζόνιος: η σημασία, το παρόν και το μέλλον του
Σύμφωνα με τους επιστήμονες, οι εκτάσεις στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου που ανήκουν στους αυτόχθονες απορροφούν πολύ περισσότερα αέρια που επηρεάζουν το κλίμα από αυτά που εκπέμπουν – απορροφούν 172 εκατ. τόνους αερίων θερμοκηπίου ετησίως, πολύ περισσότερο από όσα εκπέμπουν. Και έρχονται σε πλήρη αντίθεση με τις μη αυτόχθονες περιοχές, όπου η σημαντική αποδάσωση σημαίνει ότι η γη του Αμαζονίου τροφοδοτεί παγκόσμιες εκπομπές αερίων. Να σημειωθεί ότι οι τελευταίες είναι και εκείνες που υποφέρουν περισσότερο από την εκμετάλλευση του Αμαζονίου.
«Προς μεγάλη μας έκπληξη, αν κοιτάξετε τη γη του Αμαζονίου εκτός των αυτόχθονων εδαφών, είναι συλλογικά πηγή εκπομπών αυτή τη στιγμή», δήλωσε σε συνέντευξή του στο Reuters ο Πίτερ Βέιτ, διευθυντής της πρωτοβουλίας για τα δικαιώματα γης και πόρων του World Resources Institute (WRI). Οι επιστήμονες, εξάλλου, έχουν προειδοποιήσει ότι ο Αμαζόνιος πλησιάζει πιο κοντά σε ένα οριακό σημείο ξήρανσης και μετατροπής σε σαβάνα, από την οποία ενδέχεται να μην ανακάμψει ποτέ.
«Οι αυτόχθονες περιοχές μας δεν επηρεάζονται από τις αγροτικές επιχειρήσεις, την αποψίλωση των δασών και τις πυρκαγιές επειδή η προστασία της Μητέρας Γης είναι μέρος της ανατροφής μας. Δεν χρησιμοποιούμε τη γη ως επιχείρηση ή κεφάλαιο», δήλωσε στο Reuters η Λουάνα Κουμαρουάρα, η οποία ζει στην πολιτεία Πάρα του Αμαζονίου, μια περιοχή που δεν αναγνωρίζεται επίσημα ως γη αυτοχθόνων, αλλά διεκδικείται να καταστεί τέτοια από τον λαό της Κουμαρουάρα.
Ωστόσο, ο Βέιτ του WRI προειδοποίησε ότι, εάν πρόκειται να αποφευχθεί η κατάρρευση του οικοσυστήματος του Αμαζονίου, τα ποσοστά αποψίλωσης των δασών πρέπει να περιοριστούν και σε μη αυτόχθονες εκτάσεις τα επόμενα χρόνια.
«Οι ιθαγενείς δεν μπορεί να είναι σωτήρες του Αμαζονίου από μόνοι τους», είπε.
Οι επιστήμονες πιστεύουν, σύμφωνα με ρεπορτάζ του Reuters, ότι, εάν και έχει το 20-25% του αρχικού δάσους του Αμαζονίου, η περιοχή θα μπορούσε να πάψει να αποτελεί τροπικό δάσος, οδηγώντας στην εξαφάνιση χιλιάδων ειδών και απελευθερώνοντας τεράστιες ποσότητες διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα.
Έκθεση του 2021 για την κατάσταση της λεκάνης του Αμαζονίου από περισσότερους από 200 επιστήμονες εκτιμά ότι περίπου το 17% της δασικής έκτασης έχει μέχρι στιγμής χαθεί.
Ο Ταρσίσιο Φεϊτόσα, δραστήριος περιβαλλοντικός ακτιβιστής, είπε ότι η αναγνώριση περισσότερης γης ως αυτόχθονης είναι ένας βασικός τρόπος για την ενίσχυση της προστασίας των δασών, κυρίως επειδή, πέραν της διάσωσης των ιθαγενών πληθυσμών, θέτει περισσότερα νομικά εμπόδια στην πορεία αυτών των υπό αποψίλωσιν εκτάσεων.