Επιφυλακτικός απέναντι στο ενδεχόμενο έναρξης των ενταξιακών διαπραγματεύσεων της Ουκρανίας φέτος –στόχο που έχει θέσει δημοσίως ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι– εμφανίζεται ο εκτελεστικός αντιπρόεδρος της Κομισιόν, Φρανς Τίμερμανς. Σε αποκλειστική συνέντευξη που παραχώρησε στην «Κ», πάντως, ο Τίμερμανς επαναλαμβάνει ότι η υποστήριξη της Ε.Ε. προς την Ουκρανία θα συνεχιστεί για «όσο χρειαστεί», ενώ χαρακτηρίζει «καλό σημάδι» τη συνομιλία Σι – Ζελένσκι. Ως θεματοφύλακας της πράσινης συμφωνίας, ο Ολλανδός επίτροπος υπεραμύνεται των επιδόσεων της Ε.Ε. στη νομοθεσία για τη μείωση των εκπομπών και εξηγεί πώς θα λειτουργήσει η επέκταση του συστήματος εμπορίας ρύπων στη ναυτιλία. Σημειώνει, δε, ότι δεν εκπλήσσεται με το πόσο σύνθετη είναι η διαδικασία επίτευξης συμφωνίας για τους κλιματικούς στόχους, καθώς η μετάβαση στην οικονομία μηδενικών εκπομπών είναι «μια τεράστια αλλαγή».
– Σύμφωνα με το Climate Action Tracker, η Ε.Ε. –μαζί με τις άλλες μεγάλες οικονομίες– εξακολουθεί να μην κάνει αρκετά για να πετύχει τους στόχους της Συμφωνίας του Παρισιού. Πού αποδίδετε αυτή την αποτυχία;
– Μόλις οριστικοποιήσαμε ένα σημαντικό σύνολο νόμων για το κλίμα, που έχουν σχεδιαστεί για να μειώνουν τις εκπομπές μας κατά τουλάχιστον 55% έως το 2030 (σ.σ.: σε σχέση με τα επίπεδα του 1990). Αυτός ο στόχος είναι απαραίτητος ώστε να συμβάλει η Ε.Ε. στον περιορισμό της αύξησης της παγκόσμιας θερμοκρασίας όσο το δυνατόν πιο κοντά στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Οταν κατέθεσα τις σχετικές προτάσεις το 2021, ακόμη και οι περισσότεροι από τους συναδέλφους μου έλεγαν ότι ήταν ανέφικτες. Λοιπόν, δείτε πού βρισκόμαστε τώρα, λιγότερο από δύο χρόνια μετά. Είμαστε η πρώτη μεγάλη οικονομία που εφαρμόζει μια τόσο ευρεία μεταρρύθμιση. Αυτό δεν είναι αποτυχία σε καμία περίπτωση.
– Προ ολίγων ημερών ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κουλέμπα επέκρινε την αδυναμία της Ε.Ε. να εφαρμόσει την απόφασή της για κοινή προμήθεια πυρομαχικών για τη χώρα του. Παραμένει η Ε.Ε. σταθερή στην υποστήριξή της στην πολεμική προσπάθεια της Ουκρανίας;
– Απολύτως. Η Ουκρανία έχει υποστεί βάναυση εισβολή και θα συνεχίσουμε την ισχυρή υποστήριξή μας στη χώρα. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να είναι όσο το δυνατόν πιο σύντομη –γιατί όσο πιο γρήγορα νικήσει η Ουκρανία τόσο το καλύτερο–, αλλά η Ε.Ε. θα σταθεί στο πλευρό της όσο χρειαστεί. Υποστηρίζουμε την Ουκρανία ποικιλοτρόπως, μεταξύ των οποίων και στρατιωτικά. Εκτός από τις συνεχείς προμήθειες όπλων, εργαζόμαστε για να αυξήσουμε τις δυνατότητες της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας. Η στρατιωτική βοήθεια είναι απολύτως απαραίτητη: οι Ουκρανοί παλεύουν για την επιβίωσή τους ως έθνος ενάντια σε έναν βάρβαρο εισβολέα. Αλλά παλεύουν επίσης για τη δημοκρατία, για την ελευθερία να αποφασίζουν για το μέλλον τους, για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις θεμελιώδεις αξίες.
– Είναι ρεαλιστική προσδοκία να ξεκινήσουν οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις φέτος για την Ουκρανία; Πόσο ακανθώδες θα είναι το κεφάλαιο της γεωργίας, όπου πρόσφατα είδαμε την αντιπαράθεση σχετικά με την απαγόρευση εισαγωγών ουκρανικών σιτηρών από την Πολωνία και την Ουγγαρία;
– Οι Ευρωπαίοι ηγέτες αποφάσισαν πέρυσι να χορηγήσουν στην Ουκρανία καθεστώς υποψήφιας προς ένταξη χώρας. Η Ουκρανία θα χρειαστεί αρκετό χρόνο και προσπάθεια για να εκπληρώσει όλα τα βήματα που απαιτούνται πριν ξεκινήσουν επισήμως οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Αλλά η ουκρανική κυβέρνηση παίρνει τη διαδικασία πολύ σοβαρά και αυτό είναι σημαντικό, διότι η πρόοδος εξαρτάται πολύ από το τι θα κάνει η ίδια. Αυτό το φθινόπωρο θα γίνει μια πρώτη αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Δεν είναι προς το συμφέρον της Ε.Ε. ένας διπολικός κόσμος. Μπορούμε και πρέπει να έχουμε ανεξάρτητη σχέση με την Κίνα.
Η ένταξη είναι μια μακρά διαδικασία και είναι πολύ νωρίς για να πούμε εάν η γεωργία θα είναι ένα ιδιαίτερα δύσκολο ζήτημα. Οι πρόσφατες συζητήσεις για τα σιτηρά είναι πάντως εύγλωττες από μια διαφορετική οπτική. Μετά την έναρξη του πολέμου, δουλέψαμε σκληρά για να διευκολύνουμε τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών σε μέρη του κόσμου που τα χρειάζονταν απεγνωσμένα – την Αφρική, την Κεντρική Ασία. Ακόμη και τότε ήταν ξεκάθαρο ότι η δυσκολία αφορούσε τη χρηματοδότηση και τα logistics, όχι την επάρκεια προμηθειών. Το ευρωπαϊκό αγροτικό λόμπι, ωστόσο, ισχυρίστηκε ότι θα υπήρχαν ελλείψεις τροφίμων ακόμη και στην Ευρώπη και ότι θα έπρεπε να επιτραπεί στους αγρότες να καλλιεργούν σιτηρά σε γη που είχε αποφασιστεί να μείνει ανεκμετάλλευτη. Κοιτάξτε πού βρισκόμαστε τώρα: οι αγρότες αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα λόγω υπερπροσφοράς σιτηρών στην αγορά. Δεν κατηγορώ επ’ ουδενί τους αγρότες. Αλλά η αγροτική βιομηχανία πρέπει να αναρωτηθεί εάν ο οπορτουνισμός και, ειλικρινά, η τρομολαγνεία είναι πραγματικά προς το συμφέρον των αγροτών που ισχυρίζεται ότι εκπροσωπεί. Κλιματική αλλαγή, ξηρασίες, απώλεια επικονιαστών: αυτές είναι οι πραγματικές απειλές για την επισιτιστική μας ασφάλεια.
– Οι προτεινόμενοι κανονισμοί για τις κρίσιμες πρώτες ύλες και για τη βιομηχανία μηδενικών εκπομπών μοιάζουν να στοχεύουν κυρίως στη μείωση της έκθεσης στην Κίνα. Είναι σωστή αυτή η ερμηνεία; Ανησυχείτε ότι η προσπάθεια να επανέλθει μέρος της παραγωγής πρώτων υλών στην Ευρώπη μπορεί να προκαλέσει βλάβη στο περιβάλλον;
– Αυτές οι προτάσεις έχουν σκοπό να μπορέσει η ευρωπαϊκή βιομηχανία να υποστηρίξει τους κλιματικούς μας στόχους. Η πανδημία και μετά ο πόλεμος κατά της Ουκρανίας ανέτρεψαν τις αλυσίδες εφοδιασμού ανά τον κόσμο, όχι μόνο στην Κίνα. Ενίσχυσαν την ανάγκη να γίνουμε πιο ανθεκτικοί και λιγότερο εξαρτημένοι από μη Ευρωπαίους προμηθευτές. Ως απάντηση, πρέπει να προχωρήσουμε σε μια οικονομία κυκλική, ενεργειακά αποδοτική, τροφοδοτούμενη από ΑΠΕ.
Στις πρώτες ύλες θέλουμε να διαφοροποιήσουμε τις πηγές προμήθειας. Το σχέδιο δεν είναι να εξορύξουμε ή να κατασκευάσουμε τα πάντα στην Ευρώπη: θα συνεχίσουμε να εισάγουμε, αυξάνοντας παράλληλα την παραγωγή εδώ. Αλλά επειδή οι φυσικοί πόροι είναι σπάνιοι και η εξόρυξή τους ρυπαίνει και προκαλεί απώλεια βιοποικιλότητας, ο κανονισμός περί κρίσιμων πρώτων υλών προβλέπει ότι έως το 2030 το 15% της κατανάλωσης πρώτων υλών στην Ε.Ε. θα προέρχεται από την ανακύκλωση. Ο κανονισμός επιτυγχάνει επίσης μια σωστή ισορροπία μεταξύ της αυξανόμενης ζήτησης για πρώτες ύλες και της ανάγκης να προστατευτεί το περιβάλλον. Περιλαμβάνει ακόμη και τη δυνατότητα επιβολής υποχρεωτικών απαιτήσεων περιβαλλοντικού αποτυπώματος στο μέλλον.
– Η έννοια της στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε. δοκιμάζεται, καθώς οι σχέσεις μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας επιδεινώνονται. Μπορεί πραγματικά η Ε.Ε. να χαράξει μια ανεξάρτητη πορεία έναντι της Κίνας; Θα έπρεπε;
– Ναι, μπορούμε και πρέπει. Δεν είναι προς το συμφέρον της Ε.Ε. ένας διπολικός κόσμος. Θέλουμε ένα ισχυρό διεθνές σύστημα βασισμένο σε κοινούς κανόνες. Για το παγκόσμιο εμπόριο, το χρηματοπιστωτικό σύστημα, το κλίμα, τη βιώσιμη ανάπτυξη, την υγεία, πρέπει όλοι να συνεργαστούμε. Η Κίνα είναι ανταγωνιστής, αντίπαλος και εταίρος – η ισορροπία εξαρτάται από το θέμα και τη στιγμή, επομένως η εμπλοκή μας μαζί της πρέπει να είναι ευέλικτη. Υπάρχουν τομείς όπου τα συμφέροντά μας συγκλίνουν. Η κλιματική κρίση είναι ένα ξεκάθαρο παράδειγμα. Η Κίνα διαδραμάτισε ηγετικό ρόλο στη διαπραγμάτευση της παγκόσμιας συμφωνίας για τη βιοποικιλότητα τον περασμένο Δεκέμβριο, το σύστημα εμπορίας ρύπων της Κίνας βασίζεται στο δικό μας και έχουμε έναν συνεχή διάλογο για το κλίμα και το περιβάλλον. Υπάρχουν όμως και περιοχές όπου διαφωνούμε. Ως μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας, η Κίνα θα πρέπει να υποστηρίξει την αποκατάσταση της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας και να υπερασπιστεί το διεθνές κανονιστικό πλαίσιο και κανόνες στο σύνολό τους. Η στάση της Κίνας απέναντι στη ρωσική εισβολή θα επηρεάσει σημαντικά τις διμερείς μας σχέσεις. Το τηλεφώνημα μεταξύ του προέδρου Σι και του προέδρου Ζελένσκι είναι από αυτή την άποψη ένα καλό σημάδι.
Μηδενικών εκπομπών όλα τα αυτοκίνητα από το 2035
– Πόσο κοντά είμαστε στην τελική υιοθέτηση του πακέτου Fit-for-55, συμπεριλαμβανομένης της αναθεώρησης του ETS (σύστημα εμπορίας ρύπων); Πώς θα επηρεάσουν οι αλλαγές τη ναυτιλία, η οποία περιλαμβάνεται για πρώτη φορά στο ETS;
– Η αναθεώρηση του ETS οριστικοποιήθηκε την περασμένη Τρίτη και έχουμε σχεδόν τελειώσει με το σύνολο του πακέτου. Οσον αφορά τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, την ενεργειακή αποδοτικότητα και τα αειφόρα καύσιμα που χρησιμοποιούνται στις αερομεταφορές και τη ναυτιλία, περιμένουμε τις επίσημες, τελικές ψηφοφορίες, αλλά η ουσία έχει ήδη συμφωνηθεί.
Η εμπορία των εκπομπών θα εφαρμόζεται στη ναυτιλία από το 2024 και μετά. Αυτό είναι σημαντικό, καθώς οι θαλάσσιες μεταφορές αποτελούν περίπου το 4% των εκπομπών CO2 της Ευρώπης και ο τομέας αναμένεται να αναπτυχθεί. Το σύστημα θα καλύπτει τα ταξίδια εντός της Ε.Ε. και τις μισές εκπομπές από ταξίδια προς ή από την Ε.Ε. από τρίτες χώρες, καθώς η ναυτιλία είναι ένας πολύ διεθνοποιημένος τομέας.
Η εμπορία των εκπομπών είναι ένας πολύ αποτελεσματικός τρόπος μείωσής τους. Το ανώτατο όριο διασφαλίζει ότι το επίπεδό τους θα κινείται καθοδικά, η τιμή του άνθρακα ανταμείβει την καινοτομία και την αποτελεσματικότητα και το σύστημα δημιουργεί επιπλέον έσοδα για τις κυβερνήσεις. Μέσω του Ταμείου Καινοτομίας θα επανεπενδύσουμε μέρος των εσόδων από την εφαρμογή του ETS στη ναυτιλία για την απανθρακοποίηση του ναυτιλιακού τομέα. Η παράλληλη συμφωνία για τα αειφόρα καύσιμα θα δημιουργήσει νέες δυνατότητες για τη μείωση των εκπομπών από τις θαλάσσιες μεταφορές.
– Είστε ευχαριστημένος με τον συμβιβασμό που επιτεύχθηκε στο θέμα των εκπομπών ρύπων αυτοκινήτων μετά το 2035; Η δυσκολία της συζήτησης δεν σας κάνει πιο απαισιόδοξο για την πολιτική βούληση στην Ευρώπη να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι στόχοι της πράσινης συμφωνίας;
– Είμαι χαρούμενος που διατηρήσαμε ανέπαφη τη συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των κρατών-μελών και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Από το 2035 και μετά, όλα τα νέα αυτοκίνητα που θα πωλούνται στην Ε.Ε. πρέπει να είναι μηδενικών εκπομπών. Αυτό θέτει μια πολύ σαφή κατεύθυνση για το μέλλον. Το πώς οι κατασκευαστές αυτοκινήτων θέλουν να πετύχουν αυτόν τον στόχο εξαρτάται αποκλειστικά από αυτούς. Οι περισσότεροι επενδύουν μαζικά σε ηλεκτρικές μπαταρίες. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συμφώνησε με τη Γερμανία να θεσπίσει τη δυνατότητα τα αυτοκίνητα που λειτουργούν αποκλειστικά με συνθετικά καύσιμα (e-fuels) να μπορούν κι αυτά να πωλούνται στην Ε.Ε. Αυτά τα αυτοκίνητα δεν υπάρχουν ακόμη, αλλά θα μπορούσαν να κατασκευαστούν εάν το αποφασίσει μέρος της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Αυτό ήταν ένα απροσδόκητο εμπόδιο της τελευταίας στιγμής. Αλλά γενικά, δεν εκπλήσσομαι που οι συζητήσεις γίνονται πιο δύσκολες. Αυτή η μετάβαση είναι δύσκολη. Η επίτευξη καθαρών μηδενικών εκπομπών, βοηθώντας τη φύση να ανακάμψει, η οικοδόμηση μιας κυκλικής οικονομίας: πρόκειται για μια τεράστια αλλαγή. Και όταν οι μακρινοί στόχοι γίνονται νόμοι της πραγματικής ζωής, φυσικά θα είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί συναίνεση. Αλλά η υποστήριξη για τα μέτρα μας για το κλίμα τόσο στο Συμβούλιο όσο και στο Κοινοβούλιο είναι πολύ μεγάλη. Και ειλικρινά, αν η διαδικασία ήταν εύκολη, θα ήταν ένδειξη ότι δεν είμαστε αρκετά φιλόδοξοι.
– Πόσο ικανοποιημένος είστε με την εφαρμογή της στρατηγικής της Ε.Ε. για τη βιοποικιλότητα; Ποιοι είναι οι βασικοί στόχοι για φέτος;
– Λοιπόν, τώρα μπορούμε να μιλήσουμε για πραγματικές δυσκολίες! Εχουμε πολλή δουλειά να κάνουμε για να πείσουμε τα κράτη-μέλη και τους ευρωβουλευτές ότι οι προτάσεις μας για την αποκατάσταση της φύσης, για τα φυτοφάρμακα και άλλες περιβαλλοντικές πολιτικές δεν είναι μόνον ορθές, αλλά και πολύ αναγκαίες. Ως άνθρωποι είμαστε μέρος της φύσης και δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τη ρυπαίνουμε όπως κάνουμε τώρα. Εξαρτιόμαστε από τη φύση για την τροφή μας, για καθαρό αέρα και νερό, για την υγεία μας. Τη χρειαζόμαστε επίσης στον αγώνα μας ενάντια στην κλιματική κρίση: η υγιής φύση βοηθάει στη διατήρηση της θερμοκρασίας χαμηλά και απορροφάει τον άνθρακα.