ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ – ΑΝΤΑΠΟΚΡΙΣΗ. Με ενθουσιασμό υποδέχθηκαν τη χθεσινή συμφωνία για τη μεταρρύθμιση του μεταναστευτικού και των διαδικασιών παροχής ασύλου οι επικεφαλής των ευρωπαϊκών θεσμών, κάνοντας λόγο για «ιστορική στιγμή», καθώς αυτή προβλέπει για πρώτη φορά τη δημιουργία ενός υποχρεωτικού μηχανισμού αλληλεγγύης, κάτι που ζητούσαν εδώ και χρόνια κράτη-μέλη της πρώτης γραμμής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.
Τι σημαίνει η απόφαση για την Ελλάδα
Οπως έγραφε η «Κ», η Αθήνα εμφανίζεται ικανοποιημένη, καθώς έγινε «ουσιαστική επαναδιαπραγμάτευση του τρόπου με τον οποίο επιμερίζεται η ευθύνη, μέσω του κανονισμού του Δουβλίνου».
Η ελληνική πλευρά, όπως σημειώνεται, «αγωνίστηκε για να συμπεριληφθεί στον νέο Κανονισμό ένα νέο κριτήριο, το οποίο προβλέπει ότι η ευθύνη για την εξέταση μιας αίτησης ασύλου θα τερματίζεται σε 18 μήνες, αντί για 10 χρόνια που ήταν έως σήμερα, όταν η αίτηση αυτή απορρίπτεται σε συνοριακές διαδικασίες ασύλου». Είναι οι διαδικασίες που εφαρμόζει η Ελλάδα προκειμένου να ξεχωρίσει αυτούς που έχουν πραγματικά ανάγκη προστασίας από αυτούς που καταχρώνται το σύστημα ασύλου και υπονομεύουν τη βιωσιμότητά του. Προβλέφθηκε, επίσης, νέα, ειδική κατηγορία για τους διασωθέντες από επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Συνολικά, πάντως, «το νέο σύστημα ανταποκρίνεται καλύτερα στα δεδομένα με τα οποία είναι αντιμέτωπη η χώρα μας», επισημαίνεται.
Παράλληλα, το νέο κείμενο δημιουργεί υποχρεωτικό μηχανισμό αλληλεγγύης, εξασφαλίζει διαρκή αποσυμφόρηση στα σύνορα και προσαρμόζει τις δεσμεύσεις του Κανονισμού του Δουβλίνου στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των χωρών πρώτης γραμμής, όπως η Ελλάδα. Στηρίζει δε την έννοια των ασφαλών τρίτων χωρών. Επιπλέον, η συμφωνία καθιερώνει μια ετήσια πολιτική συζήτηση, σε υπουργικό επίπεδο, η οποία θα θέτει επί τάπητος τη μεταναστευτική κατάσταση και τις ανάγκες που υπάρχουν σε όρους αλληλεγγύης. Οπως τονίζεται, είναι κάτι που παραδοσιακά έθετε η χώρα μας.
Η Ελλάδα, επίσης, εξασφάλισε πρόνοιες που αποτρέπουν το ενδεχόμενο υπερφόρτωσης των συνοριακών περιοχών της χώρας από πιέσεις που σχετίζονται με διαδικασίες ασύλου και κατοχύρωσε ότι θα λαμβάνεται υπόψη η παράμετρος της εθνικής ασφάλειας κατά τον σχεδιασμό και την ανάπτυξη υποδομών που σχετίζονται με αυτές τις διαδικασίες.
Τη χώρα μας εκπροσώπησε ο υπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, Δανιήλ Εσδράς και ο γενικός γραμματέας Μεταναστευτικής Πολιτικής, Πάτροκλος Γεωργιάδης.
Πώς υποδέχθηκε τη συμφωνία η Ε.Ε.
«Το μεταναστευτικό είναι μια ευρωπαϊκή πρόκληση. Mε συνεργασία, μπορούμε να πετύχουμε κοινές λύσεις», ανέφερε σε tweet της η πρόεδρος της Κομισιόν, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, δίνοντας συγχαρητήρια στην αρμόδια επίτροπο, Ιλβα Γιόχανσον, ενώ από την πλευρά του ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, σημείωσε ότι «αυτό είναι πραγματικά τεράστιο βήμα!».
Η επίτευξη συμφωνίας δεν σημαίνει πάντως και το τέλος της ιστορίας, καθώς πλέον τα νομοθετικά κείμενα θα πρέπει να εγκριθούν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του χρόνου. Η πρόεδρος, Ρομπέρτα Μέτσολα, χαρακτήρισε «καλή είδηση» τη συμφωνία για τους νέους κανόνες και εξέφρασε την ετοιμότητα του Κοινοβουλίου για την άμεση έναρξη των διαπραγματεύσεων, «προκειμένου να επιτευχθεί συμφωνία πριν από το τέλος της θητείας του. Μπορεί να εξευρεθεί ο δρόμος προς την πρόοδο», είπε χαρακτηριστικά.
Στη σχετική συνέντευξη Τύπου, η Σουηδή υπουργός Μεταναστευτικής Πολιτικής, Μαρία Μάλμερ Στένεργκαρντ, που προήδρευσε τη χθεσινής συνεδρίασης των υπουργών στο Λουξεμβούργο, περιέγραψε τη συμφωνία ως «ιστορικό βήμα» που θα μπορούσε να ξεμπλοκάρει τις χρόνιες διενέξεις γύρω από τους κανόνες μετανάστευσης και ασύλου. «Δεν πίστευα ότι θα καθόμουν εδώ και θα έλεγα αυτό… αλλά έχουμε υιοθετήσει τη γενική προσέγγιση» για τα δύο νομοθετήματα. Στο ίδιο μήκος κύματος και η Ευρωπαία επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων, Ιλβα Γιόχανσον, τόνισε πως η συμφωνία σηματοδότησε «μια ιστορική συμφωνία για δύο πολύ δύσκολους και ευαίσθητους φακέλους», ενώ πρόσθεσε ότι επρόκειτο για «μαραθώνιο».
Η εν λόγω συμφωνία προβλέπει ότι οι χώρες πρώτης υποδοχής πρέπει να δημιουργήσουν αυστηρά ελεγχόμενες εγκαταστάσεις υποδοχής, όπου θα παραμένουν οι μετανάστες μέχρι να εξεταστεί το αίτημα ασύλου, διαδικασία που θα πρέπει να ολοκληρώνεται το αργότερο μέσα σε τρεις μήνες.
Σε όσους χορηγηθεί άσυλο, προβλέπεται αυστηροποίηση των κανόνων στις μετακινήσεις τους σε άλλες χώρες της Ε.Ε. Οσων η αίτηση απορριφθεί, θα επαναπροωθούνται στις χώρες εισαγωγής, εφόσον έχουν κριθεί ασφαλείς. Ωστόσο, η επαναπροώθηση παραμένει διμερές θέμα μεταξύ των χωρών εισαγωγής και υποδοχής.
«Ευέλικτη αλληλεγγύη»
Επίσης, προβλέπεται η μετακίνηση 30.000 μεταναστών ετησίως από τις χώρες πρώτης υποδοχής προς τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. Σε όσες χώρες δεν συμμορφώνονται, θα τους επιβάλλεται πρόστιμο 20.000 ευρώ ανά μετανάστη.
Οι πληρωμές θα διατεθούν σε κοινό ταμείο της Ε.Ε. -το οποίο θα διαχειρίζεται η Κομισιόν- για τη χρηματοδότηση έργων που αποσκοπούν στην αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτίων της μετανάστευσης, δήλωσαν αξιωματούχοι της Ε.Ε.
Επειδή το μέτρο τις αφορά άμεσα, η Ουγγαρία και η Πολωνία απέρριψαν τη συμφωνία. Η Βουλγαρία, η Λιθουανία, η Μάλτα και η Σλοβακία απείχαν από την ψηφοφορία, ενώ η Γερμανία, η Ιρλανδία, το Λουξεμβούργο και η Πορτογαλία δήλωσαν πως θα συνεχίσουν την εκστρατεία τους για αλλαγές στην πλήρη νομοθεσία ώστε να εξαιρεθούν τα παιδιά και οι ασυνόδευτοι ανήλικοι από τους νέους κανόνες.
«Αγκάθι» για τον κυβερνητικό συνασπισμό στη Γερμανία
Ενώ η Γερμανία υπήρξε ένας από τους ισχυρότερους υποστηρικτές του νέου συμφώνου για τη μετανάστευση, η χθεσινή συμφωνία έχει προκαλέσει τριγμούς στην κυβέρνηση συνασπισμού.
Η κυβέρνηση ήταν διχασμένη μεταξύ του ομοσπονδιακού υπουργείου Εσωτερικών, του οποίου ηγούνται οι Σοσιαλδημοκράτες του SPD, και του ομοσπονδιακού υπουργείου Εξωτερικών, που είναι υπό την ηγεσία των Πρασίνων. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Εσωτερικών έβλεπε τη μεταρρύθμιση ως ευκαιρία να οργανωθούν οι μεταναστευτικές ροές, ενώ οι Πράσινοι έδιναν προτεραιότητα στις ανθρωπιστικές ανησυχίες.
«Αν εμείς, ως ομοσπονδιακή κυβέρνηση, μπορούσαμε να περάσουμε τη μεταρρύθμιση μόνοι μας, θα ήταν διαφορετική», ανέφερε, πάντως, η υπουργός Εξωτερικών, Αναλένα Μπέρμποκ, για να ηρεμήσει τους επικριτές.
Η Γερμανία είχε πιέσει ιδιαιτέρως για τον μηχανισμό αλληλεγγύης, κάτι που τελικά επετεύχθη, με το Βερολίνο να υποχωρεί σε άλλα σημεία, όπως για τις ταχείες διαδικασίες ασύλου στα ευρωπαϊκά σύνορα. Η Μπέρμποκ δεν έκρυψε την απογοήτευσή της. «Το επίπονο μέρος του συμβιβασμού είναι οι συνοριακές διαδικασίες στα εξωτερικά σύνορα για άτομα από χώρες με χαμηλό ποσοστό αναγνώρισης. Χωρίς αυτές τις συνοριακές διαδικασίες, ωστόσο, κανείς εκτός από τη Γερμανία δεν θα είχε συμμετάσχει στον μηχανισμό», ανέφερε. Η υπουργός Εξωτερικών πρόσθεσε, παράλληλα, ότι τυχόν καταψήφιση του συμβιβασμού θα σήμαινε ότι «μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική ασύλου, βασισμένη στην αλληλεγγύη, θα παρέμενε νεκρή για χρόνια».
Προβληματισμός για τα «αμφιλεγόμενα σημεία» του συμφώνου
Ωστόσο, προβληματισμό για αρκετά από τα «επίμαχα» σημεία της συμφωνίας εκφράζουν οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά και ευρωπαϊκοί οργανισμοί για το μεταναστευτικό.
Μιλώντας στην «Κ», η διευθύντρια του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE) Κάθριν Γούλγορντ, σχολίασε την αμφιλεγόμενη πρόταση για την απόδοση 20,000 ευρώ ανά άτομο για όσα κράτη-μέλη δεν δέχονται να φιλοξενήσουν τον αριθμό που προβλέπουν οι ποσοστώσεις των μετεγκαταστάσεων.
«To ECRE πιστεύει ότι η αλληλεγγύη πρέπει να βασίζεται στη μετεγκατάσταση ανθρώπων σε ολόκληρη την Ε.Ε. Αυτό θα οδηγούσε σε δικαιότερο καταμερισμό των ευθυνών, αντί να απαιτούνται πάρα πολλά από τις χώρες στα εξωτερικά σύνορα, που είναι η τρέχουσα κατάσταση – και πιθανόν να είναι στη μεταρρύθμιση. Τα κράτη-μέλη έχουν ήδη συμφωνήσει ότι η αλληλεγγύη, πλέον, θα είναι υποχρεωτική, αλλά ευέλικτη, που σημαίνει ότι όλα τα κράτη θα πρέπει να συμβάλλουν, αλλά θα επιλέγουν το πώς – είτε μετεγκατάσταση, είτε τεχνική ή υλική στήριξη, είτε οικονομική συνεισφορά. Αυτό δεν βγάζει πολύ νόημα – η αλληλεγγύη υποτίθεται ότι αντισταθμίζει την αδικία των κανόνων, οι οποίοι θα παραμείνουν οι ίδιοι με το Δουβλίνο – με την ευθύνη να επικεντρώνεται στα σύνορα. Μόνο η μετεγκατάσταση δημιουργεί καλύτερη ισορροπία. Οι ανησυχίες μας επίσης αφορούν την περιπλοκότητα των μεταρρυθμίσεων, που δεν φαίνεται ότι μπορεί να λειτουργήσουν».
Στην ερώτηση γιατί παρέμεινε «ταμπού» η αλλαγή των κανόνων του Δουβλίνου εντός της Ε.Ε, η κ. Γούλγορντ σημείωσε: «Η Κομισιόν αποφάσισε ότι ήταν πολύ ευαίσθητο ζήτημα μια πρόταση για μεταρρύθμιση του Δουβλίνου. Αυτό ήταν ατυχές, επειδή το σύστημα είναι δυσλειτουργικό, όπως όλοι γνωρίζουν. Η Επιτροπή καθοδηγείται από τις προτεραιότητες των χωρών του Βορρά. Ωστόσο, τα κράτη που αποτελούν το Med5+ έκαναν επίσης λάθος – έχουν παραχωρήσει πολλά, και δεν κέρδισαν, τελικά, συμφωνώντας με αυτές τις μεταρρυθμίσεις».
Για την ίδια, «μια πιο δίκαιη λύση και ένας καλύτερος τρόπος διαχείρισης της κατάστασης» αποδεικνύεται από τον τρόπο που η Ε.Ε. διαχειρίστηκε το θέμα της Ουκρανίας και των προσφύγων της, δηλαδή εύκολες διαδικασίες, ταχεία πρόσβαση σε καθεστώς προστασίας, που διευκολύνει τους ανθρώπους να έχουν πρόσβαση στην εργασία το συντομότερο δυνατό, ώστε να μπορούν να συνεισφέρουν, αλλά και στην ελεύθερη κυκλοφορία, που επιτρέπει τελικά την οικογενειακή ενότητα και μια πιο δίκαιη κατανομή».
Τα βασικά σημεία
– Ποιος είναι ο νέος μηχανισμός;
– Ο προτεινόμενος μηχανισμός καθιερώνει μια αρχή ευθύνης για τις λεγόμενες χώρες πρώτης γραμμής (Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Μάλτα, Κύπρος) οι οποίες θα πρέπει να ελέγχουν αποτελεσματικότερα τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και, ιδίως, να καταγράφουν όλες τις εισόδους. Στις χώρες υποδοχής προσφέρεται, εξάλλου, μείωση του χρόνου ευθύνης τους. Σε αντάλλαγμα, οι χώρες της δεύτερης γραμμής δεσμεύονται για μια μορφή «ευέλικτης αλληλεγγύης». Είτε δηλαδή θα δέχονται αιτούντες άσυλο στο έδαφός τους, είτε θα καταβάλλουν αποζημίωση στις χώρες υποδοχής, είτε θα χρηματοδοτούν εγκαταστάσεις υποδοχής ή θα συμβάλλουν χρηματοδοτικά σε έργα υποδομών στις χώρες προέλευσης.
– Πόσο κοστίζει η «ευέλικτη αλληλεγγύη»;
– Οσα κράτη-μέλη δεν δέχονται να φιλοξενήσουν τον αριθμό που προβλέπουν οι ποσοστώσεις των μετεγκαταστάσεων θα υποχρεούνται να καταβάλλουν ένα ποσό της τάξεως περίπου των 20.000 ευρώ ανά άτομο, σύμφωνα με την τελευταία πρόταση της σουηδικής προεδρίας. Στην πρόταση αυτή αντιδρούσε η Γαλλία, που ζήτησε πολύ υψηλότερο ποσοστό. Σύμφωνα με το σκεπτικό των Γάλλων, η αποζημίωση της τάξεως των 30.000 έως 40.000 ευρώ ήταν πιο κατάλληλη, καθώς θεωρούν ότι διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος μετεγκατάστασης των αιτούντων άσυλο. Επειδή το μέτρο αυτό αφορά κυρίως την Πολωνία και την Ουγγαρία –που αρνούνται έως τώρα τις μετεγκαταστάσεις– Βαρσοβία και Βουδαπέστη απέρριψαν την πρόταση, λέγοντας πως είναι άδικη και δεν θα μπορέσουν σε καμία περίπτωση να εξηγήσουν στους πολίτες τους αυτή την επιβάρυνση του προϋπολογισμού.
– Πώς θα υπολογίζονται οι μετεγκαταστάσεις;
– Η τελευταία πρόταση όριζε πως ο αριθμός εκείνων που θα καλούνται να φιλοξενηθούν σε άλλα κράτη-μέλη θα υπολογιζόταν στη βάση ενός αλγορίθμου και του ΑΕΠ του πληθυσμού. Σε 30.000 υπολογίζεται βάσει της τελευταίας πρότασης ο κατ’ ελάχιστον αριθμός αναγκαίων μετεγκαταστάσεων ετησίως. Για τον λόγο αυτό, κάθε χρόνο η Κομισιόν θα προετοιμάζει σε συνεργασία με εθνικές κυβερνήσεις μια έκθεση, όπου θα αποτιμώνται τα δεδομένα.
– Πώς θα καθορίζονται τα κριτήρια;
Ερωταπαντήσεις γύρω από τα «σημεία ισορροπίας» της πρότασης της σουηδικής προεδρίας της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
– Η πρόταση που υπέβαλε η σουηδική προεδρία κάνει λόγο για μια ταχεία διαδικασία στα σύνορα για άτομα με χαμηλές πιθανότητες να λάβουν ασύλου, επιτρέποντας την τοποθέτησή τους σε τρίτες χώρες, όπως αφρικανικά έθνη. Θα ορίζονται, εξάλλου, με ενιαία κριτήρια οι αποκαλούμενες ασφαλείς τρίτες χώρες ώστε να διευκολυνθούν οι διαδικασίες αποδοχής ή απόρριψης των αιτήσεων ασύλου.
– Ποιοι αντιδρούν;
– Το Βερολίνο επέμεινε στην απαίτηση για σύνδεση μεταξύ της τρίτης χώρας και του αιτούντος άσυλο, αλλά περίπου 15 έως και 16 κράτη, όπως η Αυστρία, ζήτησαν άρση αυτού του περιορισμού. Η Γερμανία ανέφερε ότι πιθανότατα δεν θα υποστήριζε τη μεταρρύθμιση εάν γινόταν αυτή η αλλαγή.
Χώρες του Νότου, όπως η Ιταλία και η Ελλάδα –οι οποίες είναι ήδη υπεύθυνες για την επεξεργασία πολλών αιτήσεων– εξέφραζαν προβληματισμό ότι θα επιβαρυνθούν περισσότερο και ζητούσαν περιορισμούς στη «διαδικασία ελέγχου στα σύνορα». Επί τάπητος βρέθηκε και η πρόταση για το εάν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. θα πρέπει να είναι σε θέση να επεξεργάζονται συνολικά 120.000 άτομα στα σύνορα ετησίως.
– Ποια η πρόταση για ασυνόδευτους ανηλίκους;
– Από την παραπάνω διαδικασία η Γερμανία ζητούσε μετ’ επιτάσεως εξαίρεση των οικογενειών με παιδιά. Την πρότασή της απέρριπτε κυρίως η Ολλανδία. Σημείο συμφωνίας μια γενική εξαίρεση που θα αφορά παιδιά κάτω των 18 ετών.
– Πώς αξιολογούν την πρόταση οι ΜΚΟ;
– Ομάδες ανθρωπίνων δικαιωμάτων όπως η Oxfam και η Διεθνής Επιτροπή Διάσωσης εξέφρασαν ανησυχίες ότι οι μεταρρυθμίσεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε αυξημένες κρατήσεις στα σύνορα και να περιορίσουν την πρόσβαση στο άσυλο και στα ανθρώπινα δικαιώματα.