Από τους ημιαγωγούς και τις προηγμένες τεχνολογίες μέχρι τα πλέον εξελιγμένα όπλα, η αντιπαλότητα της Ουάσιγκτον με το Πεκίνο, θυμίζει σε πολλούς την εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Τότε, ΕΣΣΔ και ΗΠΑ είχαν εξαπλωθεί σε όλα τα μήκη και πλάτη του πλανήτη, προκείμενου η μία δύναμη να προλάβει τη διείσδυση της άλλης. Σήμερα, τα πράγματα με την Κίνα είναι κάπως διαφορετικά, ωστόσο ο ανταγωνισμός τους φτάνει μέχρι και έναν γεωπολιτικά «αδιάφορο» οργανισμό όπως η UNESCO.
Μετά από περίπου έξι χρόνια, ο πολιτιστικός και επιστημονικός οργανισμός του ΟΗΕ ανακοίνωσε ότι οι ΗΠΑ σχεδιάζουν να επιστρέψουν. Ο δρόμος άνοιξε ουσιαστικά τον περασμένο Δεκέμβριο, όταν με διακομματική υποστήριξη, το αμερικανικό Κογκρέσο ενέκρινε ένα νομοσχέδιο ομοσπονδιακών δαπανών ύψους 1,7 τρισ. δολαρίων. Μεταξύ άλλων, υπήρχε ειδική πρόβλεψη στη συνεισφορά των ΗΠΑ για την UNESCO.
Οι ΗΠΑ και το Ισραήλ σταμάτησαν να χρηματοδοτούν την UNESCO αφότου αποφάσισε να συμπεριλάβει την Παλαιστίνη ως κράτος-μέλος το 2011 και η κυβέρνηση Τραμπ αποσύρθηκε εντελώς από τον Οργανισμό το 2017, επικαλούμενη διαχρονικέ αντι-ισραηλινές θέσεις και προβλήματα διαχείρισης.
Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ για θέματα διαχείρισης και πόρων, Ρίτσαρντ Βέρμα, υπέβαλε επιστολή την περασμένη εβδομάδα στη Γενική Διευθύντρια της UNESCO Οντρέ Αζουλέ, επισημοποιώντας το σχέδιο επανένταξης. Ο Βέρμα σημείωσε την πρόοδο στην αποπολιτικοποίηση της συζήτησης για τη Μέση Ανατολή στο εσωτερικό της UNESCO και τη μεταρρύθμιση της διαχείρισης του οργανισμού, σύμφωνα με την επιστολή που εστάλη.
Η επιστροφή των ΗΠΑ, που ήταν άλλοτε ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του οργανισμού, για να περάσει, θα πρέπει πρώτα να εγκριθεί σε ψηφοφορία της ολομέλειας της UNESCO, όπου τα 193 κράτη μέλη θα συναντηθούν τον Ιούλιο.
Αξιωματούχοι εκτιμούν ότι η εξέλιξη αυτή θα δώσει μεγάλη οικονομική ώθηση στον εκπαιδευτικό, επιστημονικό και πολιτιστικό οργανισμό των Ηνωμένων Εθνών, που είναι γνωστός για το πρόγραμμα Παγκόσμιας Κληρονομιάς καθώς και για έργα για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής αλλά και τη διδασκαλία των κοριτσιών σε μέρη όπου δεν έχουν πρόσβαση στην εκπαίδευση.
Οικονομική «ανάσα» η επιστροφή των ΗΠΑ
Η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει ήδη ζητήσει να δεσμευθούν 150 εκατ. δολάρια από τον προϋπολογισμό του 2024, προκειμένου να διατεθούν για οφειλές προς την UNESCO. Το σχέδιο προβλέπει παρόμοια αιτήματα για τα επόμενα χρόνια έως ότου εξοφληθεί το πλήρες χρέος των 619 εκατομμυρίων δολαρίων.
Αποτελεί ένα μεγάλο μέρος του ετήσιου προϋπολογισμού 534 εκατομμυρίων δολαρίων για τα λειτουργικά έξοδα της UNESCO. Προτού αποχωρήσουν, οι ΗΠΑ συνεισέφεραν το 22% της συνολικής χρηματοδότησης του Οργανισμού.
Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και αρμόδιος για τη διαχείριση πόρων, Τζον Μπας, δήλωσε τον Μάρτιο ότι η απουσία των ΗΠΑ από την UNESCO ενίσχυσε την Κίνα, η οποία όπως ανέφερε «δεν είναι αποτελεσματική στην προώθηση του οράματος για έναν ελεύθερο κόσμο».
Πρόσθεσε επίσης ότι η UNESCO είναι το κλειδί για τον καθορισμό και τη διαμόρφωση προτύπων για τη διδασκαλία της τεχνολογίας και της επιστήμης σε όλο τον κόσμο. «Αν βλέπουμε σοβαρά τον ανταγωνισμό της ψηφιακής εποχής με την Κίνα… δεν έχουμε την πολυτέλεια να λείπουμε άλλο», τόνισε.
Ένας διπλωμάτης εξέφρασε την ελπίδα ότι η επιστροφή των ΗΠΑ θα φέρει «περισσότερη φιλοδοξία και περισσότερη γαλήνη» – και θα ενεργοποιήσει προγράμματα για τη ρύθμιση της τεχνητής νοημοσύνης, την εκπαίδευση των κοριτσιών στο Αφγανιστάν και την καταγραφή των θυμάτων της δουλείας στην Καραϊβική.
Μια περίεργη σχέση εδώ και 50 χρόνια
Οι σχέσεις της Ουάσιγκτον με τον Οργανισμό δεν ήταν πάντα καλές. Κάθε άλλο. Οι ΗΠΑ και η UNESCO είχαν τις διαφωνίες τους με το ζήτημα του Παλαιστινιακού να βρίσκεται στο επίκεντρο. Το 1974, επί προεδρίας Ρίτσαρντ Νίξον, το Κογκρέσο ανέστειλε τη συνεισφορά των ΗΠΑ στον προϋπολογισμό της UNESCO, καθώς ο Οργανισμός αναγνώρισε την Παλαιστινιακή Απελευθερωτική Οργάνωση. Τον Δεκέμβριο του 1984, η κυβέρνηση Ρίγκαν απέσυρε τις ΗΠΑ από τον Οργανισμό, επικαλούμενη αφενός την ιδεολογική προκατάληψη κατά του Ισραήλ και αφετέρου τη «συμπάθεια» προς κομμουνιστικές ιδέες. Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2003 ο Τζόρτζ Μπους επανέφερε τις ΗΠΑ στους κόλπους του Οργανισμού, υποστηρίζοντας ότι είχε εξαλείψει μερικές από τις πλέον έντονες «αντιδυτικές και αντι-ισραηλινές προκαταλήψεις της». Πολλοί ωστόσο θεωρούσαν ότι ήταν «προπέτασμα καπνού» προκειμένου να αποσπάσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη διεθνή σύμπνοια στον πόλεμο κατά του Ιράκ.
«Υπεράνω» και «ενωτική» Κίνα αλλά…
Από την άλλη πλευρά, ο πρεσβευτής της Κίνας στην UNESCO, Τζιν Γιανγκ, δήλωσε ότι η χώρα του «εκτιμά» τις προσπάθειες του Οργανισμού να επαναφέρει τις ΗΠΑ, τονίζοντας ότι η απουσία τους είχε «αρνητικό αντίκτυπο» στο έργο του. «Το να είσαι μέλος ενός διεθνούς οργανισμού είναι ένα σοβαρό ζήτημα και ελπίζουμε ότι η επιστροφή των ΗΠΑ αυτή τη φορά σημαίνει πως αναγνωρίζει την αποστολή και τους στόχους του οργανισμού», σημείωσε ο Τζιν Γιανγκ.
Ουσιαστικά οι αναλυτές συγκλίνουν στο ότι ο λόγος πίσω από την απόφαση των ΗΠΑ είναι η αυξανόμενη επιρροή που αποκτά η Κίνα τα τελευταία χρόνια στον Οργανισμό, καθορίζοντας σε μεγάλο βαθμό τις κατευθύνσεις του στους τομείς της τεχνητής νοημοσύνης και της τεχνολογικής εκπαίδευσης. Σύμφωνα με τους Αμερικανούς, το Πεκίνο γεμίζει το κενό (σ.σ. εξουσίας) που άφησε πίσω της η Ουάσιγκτον μετά την αποχώρησή της, επί προεδρίας Τραμπ.
Η αλήθεια είναι ότι το Πεκίνο εκμεταλλεύτηκε στο έπακρο την απουσία των ΗΠΑ. Πρώτα από όλα, έγινε ο μεγαλύτερος χρηματοδότης στον τακτικό προϋπολογισμό της UNESCO, υπέγραψε ένα ευρύ φάσμα διμερών συμφωνιών με τον ΟΗΕ και διόρισε έναν Κινέζο υπήκοο ως αναπληρωτή γενικό διευθυντή του πολιτιστικού οργανισμού. Πέραν αυτών όμως, η Κίνα κατάφερε να εντάξει πενήντα έξι τοποθεσίες στον κατάλογο των μνημείων παγκόσμιας κληρονομιάς, γεγονός που την καθιστά τον δεύτερο μεγαλύτερο «οικοδεσπότη» μετά την Ιταλία.