Η ύπαρξη της Χεζμπολάχ, απότοκος της Ιρανικής επανάστασης του 1979 στη Μέση Ανατολή είναι σχεδόν αλληλένδετη με το Ισραήλ. Από το 1982 οπότε και ιδρύθηκε η οργάνωση έχει συγκρουστεί έμμεσα ή άμεσα με το εβραϊκό κράτος αλλά και με τις ΗΠΑ ουκ ολίγες φορές. Καθώς όμως ο πόλεμος στην περιοχή εντείνεται, σχεδόν ολόκληρο το δυτικό ημισφαίριο τίθεται σε κατάσταση συναγερμού υπό τον φόβο επιθέσεων σε αμερικανικούς και ισραηλινούς στόχους.
Πριν μερικές ημέρες -στη μακρινή για την επικράτεια της Χεζμπολάχ – Βραζιλία, η αστυνομία απέτρεψε «προσπάθειες στρατολόγησης Βραζιλιάνων πολιτών για τρομοκρατικές δραστηριότητες στη χώρα». Τα άτομα αυτά φέρονται ότι σχεδίαζαν να πραγματοποιήσουν επιθέσεις σε κτίρια της εβραϊκής κοινότητας της χώρας. Ενας από τους υπόπτους συνελήφθη στο αεροδρόμιο του Σάο Πάολο κατά την άφιξή του από τον Λίβανο. Σύμφωνα με την αστυνομία, ο ίδιος έφτασε στη χώρα έχοντας πλάνα για την πραγματοποίηση επίθεσης. Δημοσίευμα του ειδησεογραφικού ιστότοπου Globo ανέφερε ότι η επιχείρηση είχε ως στόχο άτομα που «συνδέονται με τη Χεζμπολάχ».
Μπορεί να φαντάζει περίεργο, όμως η πανίσχυρη, λόγω Ιράν, Χεζμπολάχ πραγματοποίησε τα πρώτα μεγάλα χτυπήματά της στη Λατινική Αμερική. Η δε έρευνα για τις τρομοκρατικές επιθέσεις αυτές έφτασε να θυμίζει υπόθεση που δεν ζηλεύει σε τίποτα τα κατασκοπικά θρίλερ των μετρ του είδους, καθώς εμπλέκεται το Ιράν, η Χεζμπολάχ, η πρώην πρωθυπουργός της Αργεντινής και ένας εισαγγελέας που θεωρούσε ότι είχε ανακαλύψει την αλήθεια.
Oι επιθέσεις στην Αργεντινή
Το 1992 και το 1994, δύο βόμβες έφεραν σημαντικά πλήγματα στην εβραϊκή κοινότητα της Αργεντινής και σηματοδότησαν την «άφιξη» της τρομοκρατίας από τη Μέση Ανατολή στη Νότια Αμερική. Η ισραηλινή πρεσβεία στην πρωτεύουσα της Αργεντινής ήταν ο τόπος της πρώτης επίθεσης. Ενα παγιδευμένο αυτοκίνητο με εκρηκτικά εξερράγη στις 17 Μαρτίου 1992. Σκοτώθηκαν 29 άνθρωποι και τραυματίστηκαν περισσότεροι από 250. Μεταξύ των θυμάτων ήταν Ισραηλινοί διπλωμάτες, παιδιά, κληρικοί από μια εκκλησία που βρισκόταν απέναντι από το σημείο της επίθεσης και άλλοι περαστικοί. Στις 18 Ιουλίου 1994, ένα φορτηγάκι γεμάτο με εκρηκτικά έπεσε πάνω στην Ενωση Ισραηλιτών Αργεντινής (AMIA) στο Μπουένος Αιρες. 85 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 300 τραυματίστηκαν, στην πιο θανατηφόρα επίθεση που έγινε ποτέ στη χώρα.
Με βάση τις έρευνες του εβραϊκής καταγωγής Αργεντινού εισαγγελέα Αλμπέρτο Νισμάν, έξι Ιρανοί και ένας Λιβανέζος βρέθηκαν στον κατάλογο των πλέον καταζητούμενων της Ιντερπόλ από το 2007.
Οι ερευνητές ανακάλυψαν ότι οι δράστες εισήλθαν στην Αργεντινή από τα κοινά σύνορα της χώρας με την Παραγουάη και τη Βραζιλία. Με βάση τις έρευνες του εβραϊκής καταγωγής Αργεντινού εισαγγελέα Αλμπέρτο Νισμάν, έξι Ιρανοί και ένας Λιβανέζος βρέθηκαν στον κατάλογο των πλέον καταζητούμενων της Ιντερπόλ από το 2007. Οι προσπάθειες του Nισμάν να ασκήσει δίωξη κατά πέντε Ιρανών αξιωματούχων, μεταξύ των οποίων ο Μοχσε Ρεζαεί, πρώην επικεφαλής του Σώματος των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν, και ο πρώην πρόεδρος Ακμπάρ Ραφσατζανί διακόπηκαν όταν η κυβέρνηση της Κριστίνα Κίρχνερ υπέγραψε συμφωνία με το Ιράν το 2013 για τη σύσταση κοινής επιτροπής με έδρα την Τεχεράνη για τη διερεύνηση των επιθέσεων.
Ο ρόλος των ΗΠΑ στην έρευνα
Σύμφωνα με το περιοδικό New Yorker, ο Νισμάν έλαβε βοήθεια από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Με βάση τα διπλωματικά τηλεγραφήματα που περιήλθαν στην κατοχή του WikiLeaks, Αμερικανοί αξιωματούχοι του έδωσαν καθοδήγηση, τον βοήθησαν να συντάξει νομικά υπομνήματα και άσκησαν πιέσεις σε ξένες κυβερνήσεις για να τον υποστηρίξουν. Μεταξύ του 2006 και του 2010, ο Νισμάν συναντήθηκε με αξιωματούχους της αμερικανικής πρεσβείας περισσότερες από δέκα φορές, τουλάχιστον μία φορά για να μιλήσει με ανώτερο αξιωματούχο του FBI. «Δεν είναι σαφές σε ποιο βαθμό ο Νισμάν έλαβε βοήθεια από Αμερικανούς αξιωματικούς των μυστικών υπηρεσιών, αλλά οι επισκέψεις του στην πρεσβεία τροφοδότησαν τις εικασίες στον εγχώριο Τύπο ότι ήταν μια μαριονέτα, που ακολουθούσε υπάκουα τις αμερικανικές και ισραηλινές εντολές», αναφέρει το σχετικό ρεπορτάζ του New Yorker.
Με βάση τα διπλωματικά τηλεγραφήματα που περιήλθαν στην κατοχή του WikiLeaks, Αμερικανοί αξιωματούχοι έδωσαν καθοδήγηση στον Νισμάν, τον βοήθησαν να συντάξει νομικά υπομνήματα και άσκησαν πιέσεις σε ξένες κυβερνήσεις για να τον υποστηρίξουν.
Η συμφωνία με το Ιράν
Το 2013, η κυβέρνηση της Κριστίνα Κίρχνερ υπέγραψε μνημόνιο κατανόησης με το Ιράν, στο οποίο οι δύο χώρες επεδίωκαν τη δημιουργία μιας επιτροπής αλήθειας για τη διερεύνηση της βομβιστικής επίθεσης. Η συμφωνία δεν προέβλεπε δίκη των υπόπτων Ιρανών και κανένα από τα πορίσματά της δεν θα ήταν δεσμευτικό. Παρόλα αυτά, η Κίρχνερ χαρακτήρισε τη συμφωνία «ιστορική», λέγοντας ότι θα συνέβαλε στην οριστική επίλυση της υπόθεσης.
Σε δική του έκθεση, ο Νισμάν ισχυρίστηκε ότι το μνημόνιο κατανόησης προέκυψε από μια «μυστική» εμπορική συμφωνία για το ιρανικό πετρέλαιο και την αγορά γεωργικών αγαθών από την Τεχεράνη. Στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας, η Αργεντινή θα ζητούσε από την Ιντερπόλ να αποσύρει τις κόκκινες ειδοποιήσεις της για τους Ιρανούς υπόπτους. Ουσιαστικά κατηγορούσε την Κίρχνερ ότι έβαλε στο αρχείο την υπόθεση προς τέρψη της σχέσης με το Ιράν.
Από την πλευρά του πάντως, ο πρώην επικεφαλής της Ιντερπόλ δήλωσε σοκαρισμένος όταν άκουσε για αυτή την πτυχή της υποτιθέμενης συμφωνίας και αρνήθηκε κατηγορηματικά κάθε γνώση της. Την ίδια ώρα ειδικοί του κλάδου υποστήριξαν ότι η Αργεντινή χρειαζόταν διυλισμένο, όχι ακατέργαστο πετρέλαιο, το οποίο το Ιράν δεν μπορούσε να παράσχει.
Ο θάνατος του εισαγγελέα
Στις 18 Ιανουαρίου του 2015, λίγο πριν από τα μεσάνυχτα, ο εισαγγελέας Νισμάν βρέθηκε νεκρός στο διαμέρισμά του. Η αιτία θανάτου ήταν ένας πυροβολισμός στο κεφάλι, από ένα πιστόλι 22 χιλιοστών που ο εισαγγελέας είχε δανειστεί από τον βοηθό του την προηγούμενη ημέρα. Ο Νισμάν είπε στον βοηθό του ότι ένας Αργεντινός κατάσκοπος τον είχε προειδοποιήσει ότι η ζωή του βρισκόταν σε κίνδυνο. Η πόρτα του μπάνιου, όπου βρέθηκε ο Νίσμαν, ήταν κλειδωμένη από μέσα. Φαινόταν ότι είχε αυτοκτονήσει, αλλά θα μπορούσε κάποιος άλλος να τον αναγκάσει να το κάνει;
Τέσσερις ημέρες πριν πεθάνει ο Νισμάν, είχε κατηγορήσει την πρόεδρο Κριστίνα Φερνάντες ντε Κίρχνερ και τον υπουργό Εξωτερικών της, Εκτορ Τίμερμαν. Οι δύο ήταν οι «συνεργοί μιας σοβαρής συγκάλυψης και παρακώλυσης της δικαιοσύνης», ανέφερε ο Νισμάν σε δικαστήριο του Μπουένος Αιρες.
Η πόρτα του μπάνιου, όπου βρέθηκε ο Νισμάν, ήταν κλειδωμένη από μέσα. Φαινόταν ότι είχε αυτοκτονήσει, αλλά θα μπορούσε κάποιος άλλος να τον αναγκάσει να το κάνει;
Τις εβδομάδες μετά τον θάνατο του, η Αργεντινή έβραζε με θεωρίες συνωμοσίας, οι οποίες ενέπλακαν τη Μοσάντ, τη CIA, ακόμη και τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. Η Κίρχνερ, στην ιστοσελίδα της, ενέκρινε τα ευρήματα της αυτοψίας, λέγοντας ότι επρόκειτο για «αυτοκτονία». Οι σύμμαχοί της υπαινίχθηκαν ότι ο εισαγγελέας αντιμέτωπος με μια υπόθεση που είχε δημιουργήσει από το πουθενά, αυτοκτόνησε.
Ο πράκτορας της Μοσάντ
Λίγες ημέρες πριν από τον θάνατο του Νισμάν, ένας πρώην πράκτορας της Μοσάντ ο Ούντι Σάγια υποστήριξε ότι παρέδωσε στον εισαγγελέα έναν φάκελο που περιείχε έγγραφα που φέρονται να ενοχοποιούσαν την πρόεδρο Κίρχνερ για διαφθορά. «Εθεσα υπόψη του ένα συγκεκριμένο είδος πληροφοριών, το οποίο θα μπορούσε να είναι αυτό που προκάλεσε τον θάνατό του… υλικό που προφανώς είχε να κάνει με κάθε είδους χρηματικές μεταφορές από ανώτερους Αργεντινούς από το Ιράν».
Ο Ισραηλινός πράκτορας είχε έρθει σε επαφή μαζί του και δύο χρόνια πριν από τον θάνατό του και του παρείχε υλικό, αυτή τη φορά για λογαριασμό του αμερικανικού hedge fund Elliott Management. Η Κίρχνερ αντιτάχθηκε στην καταβολή του χρέους και μάλιστα κατήγγειλε την Elliott Management ως «ταμείο που καταβροχθίζει κουφάρια», γεγονός που την κατέστησε εμπόδιο στις προσπάθειες ανάκτησης του χρέους της εταιρείας. Σύμφωνα με τον Σάγια, το fund ήθελε να ανακτήσει τα κεφάλαια που του όφειλε η Αργεντινή και προσπαθούσε να πιέσει την Κίρχνερ να πληρώσει το χρέος μέσω του υλικού που είχε συγκεντρώσει για την ίδια και τα μέλη της οικογένειάς της.
Ερωτήματα χωρίς απαντήσεις
31 χρόνια μετά την πρώτη επίθεση στην Αργεντινή και σχεδόν 9 χρόνια μετά τον θάνατο του Νισμάν καμία υπόθεση δεν έχει επιλυθεί. Αργεντίνοι στους οποίους είχε απευθυνθεί ο Ντέξτερ Φίλνκινς του New Yorker διερωτούνται αν ο Νισμάν είχε ανακαλύψει κάποιο άλλο μυστικό, τόσο μεγάλο που τον οδήγησε στον θάνατο.
Παρά την ενδελεχή έρευνα του Νισμάν, το ερώτημα για το ακριβές κίνητρο του Ιράν δεν απαντήθηκε ποτέ. Ισραηλινοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η επίθεση έγινε σε αντίποινα για τον βομβαρδισμό ενός στρατοπέδου εκπαίδευσης της Χεζμπολάχ στον Λίβανο ένα μήνα νωρίτερα. Ομως, σύμφωνα με τον Μάθιου Λέβιτ, πρώην ανώτερο στέλεχος του υπουργείου Οικονομικών και συγγραφέα ενός βιβλίου για τη Χεζμπολάχ, ο σχεδιασμός της επιχείρησης ξεκίνησε μήνες πριν από την επίθεση στο Λίβανο.
Μια έκθεση της Μοσάντ του 2022 ανέφερε ότι η Χεζμπολάχ έδρασε χωρίς άμεση βοήθεια από το Ιράν, δεν υπήρχαν ντόπιοι συνεργοί, ενώ υπογραμμίζει αποτυχίες των υπηρεσιών πληροφοριών που επέτρεψαν στην ίδια οργάνωση να επιτεθεί περισσότερες από μία φορές και να αποφύγει τη δικαιοσύνη.