Η κατάσταση στον Νίγηρα δεν διαφαίνεται να προχωρεί σε αποκλιμάκωση στο άμεσο μέλλον. Κάθε προσπάθεια διπλωματικής επίλυσης του ζητήματος του στρατιωτικού πραξικοπήματος πέφτει στο κενό, ενώ μέρα τη μέρα αποκαλύπτονται όλο και περισσότερα προσκόμματα σε μια ενδεχόμενη επιστροφή στη –σχετική– δημοκρατική ομαλότητα, που στον Νίγηρα διήρκεσε μόλις δύο χρόνια. Οι πραξικοπηματίες, μάλιστα, όρισαν χθες, Δευτέρα, νέο πρωθυπουργό, τον Αλί Μαχαμάν Λαμίνε Ζέινε, που έχει στο παρελθόν διατελέσει υπουργός Οικονομικών.
Το τελεσίγραφο της Οικονομικής Κοινότητας της Δυτικής Αφρικής (ECOWAS) έχει λήξει ήδη από την Κυριακή, με τους πραξικοπηματίες να προκαλούν τους γείτονές τους έτι περαιτέρω, αποκλείοντας τον εναέριο χώρο του Νίγηρα ως «αντίποινα» στο τελεσίγραφο. Η πράξη αυτή προστίθεται σε μια ζώνη του αφρικανικού εναέριου χώρου που αντιμετωπίζει γεωπολιτικές αναταραχές, συμπεριλαμβανομένης της Λιβύης και του Σουδάν, με ορισμένες πτήσεις να έρχονται αντιμέτωπες με έως και 1.000 χιλιόμετρα σε παρακάμψεις. «Το κλείσιμο του εναέριου χώρου του Νίγηρα διευρύνει δραματικά την περιοχή στην οποία δεν μπορούν να πετάξουν οι περισσότερες εμπορικές πτήσεις μεταξύ Ευρώπης και Νότιας Αφρικής», ανέφερε η υπηρεσία παρακολούθησης Flightradar24, όπως μεταδίδουν διεθνή ειδησεογραφικά πρακτορεία.
Η λήξη του τελεσιγράφου της ECOWAS και τα «αντίποινα» των πραξικοπηματιών του Νίγηρα.
Οι ηγέτες της ομάδας των 15 κρατών-μελών, πάντως, έχουν ανακοινώσει νέα σύνοδο για το –πρώην– «τελευταίο προπύργιο της δημοκρατίας» στην περιοχή του Σαχέλ, όπως έχει ονομαστεί από αναλυτές και ειδικούς. Ο πρόεδρος της Νιγηρίας, που προεδρεύει της ECOWAS, Μπόλα Τινούμπου, έχει ήδη ζητήσει από το Κοινοβούλιο της χώρας του να του επιτρέψει, σε ένα ενδεχόμενο τέτοιας κλιμάκωσης, να αναπτύξει στρατεύματα στον γειτονικό Νίγηρα, με τον οποίο μοιράζεται περί τα 1.600 χλμ. συνοριογραμμής, αλλά τα πράγματα μοιάζουν να περιπλέκονται, καθώς το Κοινοβούλιο απέρριψε ένα τέτοιο σενάριο εν μέσω αντιδράσεων.
Η αναπληρώτρια υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Βικτόρια Νούλαντ, από πλευράς της, μετέβη στον Νίγηρα σε μια απέλπιδα –ως απεδείχθη– προσπάθεια της Δύσης να ανασταλεί η χούντα και να απελευθερωθεί ο φυλακισμένος, δημοκρατικά εκλεγείς πρόεδρος Μοχάμεντ Μπαζούμ. Η Βικτόρια Νούλαντ επέστρεψε άπραγη στην Ουάσιγκτον, ενώ δεν της επετράπη να συναντήσει τον Μοχάμεντ Μπαζούμ, του οποίου τα ίχνη, όπως λέγεται, παραμένουν άγνωστα, όπως και της οικογένειας και στενών συνεργατών του.
Τα σενάρια στρατιωτικής παρέμβασης και ο ρόλος της Νιγηρίας
Οπως έχουμε ξαναγράψει, το πραξικόπημα στον Νίγηρα θα δοκιμάσει τις αντοχές και την επιρροή παναφρικανικών συνδέσμων, όπως η ECOWAS και η Αφρικανική Ενωση, που έχουν τη στήριξη της Δύσης. Μπορεί τα σενάρια στρατιωτικής παρέμβασης να αυξάνονται και να πληθύνονται, ωστόσο, όπως έχει διαφανεί, οι πραξικοπηματίες είναι πρόθυμοι να συζητήσουν ένα ενδεχόμενο επιστροφής στη δημοκρατία, χωρίς να υποδείξουν σαφές χρονοδιάγραμμα, σύμφωνα με το Reuters.
Ωστόσο, ήδη η Νιγηρία, μεγάλη συγκριτικά στρατιωτική δύναμη στην περιοχή (διαθέτει 223.000 στρατιωτικό προσωπικό, σύγχρονα μαχητικά αεροσκάφη και οπλισμένα ελικόπτερα) και προεδρεύουσα της ECOWAS, έρχεται αντιμέτωπη με εσωτερικές φωνές που αναφέρουν ότι η χώρα δεν μπορεί να αντέξει οικονομικά και πολιτικά στρατιωτική επέμβαση στον Νίγηρα, προφανώς με δυνάμεις από άλλες χώρες, όπως, για παράδειγμα, η Σενεγάλη, η οποία παρουσιάζεται θετική σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο.
Το βασικό επιχείρημα, πέραν της μάστιγας του πληθωρισμού, είναι και η υποχρέωση της χώρας, όπως λέγεται, να διατηρήσει άσβεστη τη μάχη κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας.
Το βασικό επιχείρημα, πέραν της μάστιγας του πληθωρισμού, είναι και η υποχρέωση της χώρας, όπως λέγεται, να διατηρήσει άσβεστη τη μάχη κατά της ισλαμικής τρομοκρατίας, ιδίως της αιμοσταγούς Μπόκο Χαράμ, που δρα σε 30 από τις 36 πολιτείες της Νιγηρίας. «Οι επικριτές λένε ότι ο πρόεδρος της Νιγηρίας θα πρέπει να αναζητήσει διπλωματικούς τρόπους για να μετριάσει το πρόβλημα που λαμβάνει χώρα στον Νίγηρα και να μην προχωρήσει σε στρατιωτική επέμβαση. Η Νιγηρία δεν μπορεί να το αντέξει οικονομικά αυτή τη στιγμή», σύμφωνα με τον ανταποκριτή του France24, Τσινουέ Οσόντου, στο Λάγος.
Παρά ταύτα, ανάλυση του Conversation κάνει λόγο για την κρίσιμη και αποφασιστική στάση που θα υποχρεωθεί να τηρήσει η Νιγηρία, καθώς, αν η κατάσταση κλιμακωθεί περαιτέρω, οι 30.000 «παράνομοι» που δρουν στον Νίγηρα –και που τα κίνητρά τους είναι είτε πολιτικά είτε εγκληματικά– θα εξαπλωθούν στη Νιγηρία, που ήδη βάλλεται από την Μπόκο Χαράμ και άλλες τζιχαντιστικές ομάδες.
Ωστόσο, λέει η ίδια ανάλυση, «μία πιθανή στρατιωτική δράση από την ECOWAS θα είχε βαρύ κόστος για τη Νιγηρία, της οποίας η οικονομία βρίσκεται σε διαδικασία μεταρρύθμισης που έχει καθυστερήσει πολύ και δεν έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει μια τέτοια στρατιωτική επέμβαση. Το κόστος των προηγούμενων παρεμβάσεων της ECOWAS, ιδιαίτερα στη Λιβερία και τη Σιέρα Λεόνε, έχει επιβαρυνθεί σε μεγάλο βαθμό από τη Νιγηρία. Η ECOWAS πρέπει να διασφαλίσει ότι όλες οι επιλογές για ειρηνευτική διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων έχουν διερευνηθεί πλήρως και θα πρέπει, στο πιο ακραίο σενάριο, να αναπτύξει ομάδα δυνάμεων ειδικών επιχειρήσεων σε υψηλή ετοιμότητα στα σύνορα της Νιγηρίας με τον Νίγηρα».
Μία πιθανή στρατιωτική δράση από την ECOWAS θα είχε βαρύ κόστος για τη Νιγηρία, της οποίας η οικονομία βρίσκεται σε διαδικασία μεταρρύθμισης που έχει καθυστερήσει πολύ και δεν έχει τη δυνατότητα να χρηματοδοτήσει μια τέτοια στρατιωτική επέμβαση.
Οσον αφορά το τελευταίο ζήτημα, της ανάπτυξης δυνάμεων στα σύνορα με τον Νίγηρα, όπως γράφουν διεθνή δημοσιεύματα, η χώρα και η επιχείρηση θα βρεθούν πιθανώς ενώπιον της πολεμικής στρατηγικής στην οποία έχει εκπαιδευτεί ο επικεφαλής του πραξικοπήματος στον Νίγηρα, στρατηγός Αμπντουραχαμάνε Τιάνι, όταν είχε υπηρετήσει επί μακρόν σε μονάδες της Ακτής Ελεφαντοστού.
Από την άλλη, «στα βορειοδυτικά σύνορα, στα περισσότερα χωριά, ορισμένες φορές υπάρχει μόνο ένα σπίτι να χωρίζει τον Νίγηρα από τη Νιγηρία. Ετσι, υπάρχουν κάτοικοι του Νίγηρα που έχουν δεσμούς αίματος με εκείνους της Νιγηρίας και αυτή είναι μια πολύ στενή σχέση», όπως δήλωσε ο αναλυτής Ντενγκιγιέφα Ανγκαλάπου στο γαλλικό RFI. «Εάν λάβει χώρα άμεσος πόλεμος στον Νίγηρα, θα δούμε πολλούς ανθρώπους να μετακινούνται στη Νιγηρία, καθώς είναι αδύνατον να τους σταματήσει κανείς, ενώ στη Νιγηρία δεν καταφέραμε καν να νικήσουμε την Μπόκο Χαράμ. Και οι αντάρτες μετακινούνται προς τον Νίγηρα να βρουν καταφύγιο».
Βέβαια, ο αναλυτής του Ινστιτούτου Μελετών Ασφάλειας με έδρα το Μάλι, Φαχιραμάν Κόνε, πιστεύει, μιλώντας στην Deutsche Welle, ότι η στρατιωτική επέμβαση είναι μια «πιθανότητα», ειδικά δεδομένης της επιθυμίας του νέου προέδρου της Νιγηρίας, Μπόλα Τινούμπου, να διεκδικήσει την επαναφορά της Νιγηρίας ως περιφερειακού ηγέτη. Ο ίδιος ο Νιγηριανός πρόεδρος, πάντως, μιλώντας την Κυριακή σε συνεδρίαση της ECOWAS, είπε ότι «θα σταθούμε δίπλα στον λαό μας με τη δέσμευσή μας στο κράτος δικαίου και στην ελευθερία και όχι στην κάννη των όπλων. Η Αφρική έχει ενηλικιωθεί».
Ο Νιγηριανός πρόεδρος, πάντως, είπε ότι «θα σταθούμε δίπλα στον λαό μας με τη δέσμευσή μας στο κράτος δικαίου και στην ελευθερία και όχι στην κάννη των όπλων. Η Αφρική έχει ενηλικιωθεί».
Είκοσι τέσσερις Γάλλοι αναλυτές, πάντως, υπέγραψαν από κοινού άρθρο στη Liberation, όπου απορρίπτουν το σενάριο στρατιωτικής παρέμβασης στον Νίγηρα κατά του πραξικοπήματος, θεωρώντας ότι ένας τέτοιος πόλεμος θα έχει μόνον έναν νικητή: τους τζιχαντιστές. «Αυτό το σενάριο είναι καταστροφικό, παρότι δεν γνωρίζουμε ακριβώς τη φύση της προγραμματισμένης παρέμβασης (στοχευμένης ή μεγαλύτερης κλίμακας). Οι πόλεμοι στο Σαχέλ δεν είναι συμβατικοί· επηρεάζουν δραματικά τους πληθυσμούς των οποίων οι ζωές είναι ήδη πολύ ευάλωτες. Περιλαμβάνουν την κινητοποίηση μυριάδων παράτυπων ενόπλων παραγόντων (αντάρτες, πολιτοφυλακές, διακινητές) με περίπλοκες διασυνοριακές διασυνδέσεις· πυροδοτούν διαδοχικά φαινόμενα που κανείς δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι ελέγχει. Ο κίνδυνος για τον Νίγηρα δεν είναι μόνον να εκτεθεί σε εξωτερική στρατιωτική επέμβαση, αλλά και να καταλήξει σε εμφύλιο πόλεμο, δεδομένης της τρέχουσας πόλωσης των πολιτικών στρατοπέδων, η οποία μόνο θα πυροδοτούσε την εξωτερική επέμβαση. Ακόμα ένας πόλεμος στο Σαχέλ θα έχει μόνο έναν νικητή: τα τζιχαντιστικά κινήματα που εδώ και χρόνια χτίζουν την εδαφική τους επέκταση στη χρεοκοπία των κρατών. Εάν υπάρχει μια ειρηνική και γνήσια μεταρρυθμιστική διέξοδος από αυτή την κρίση και εάν πρόκειται να αξιοποιηθεί, πρέπει να βρεθεί στην αναμόρφωση της οικονομίας που έχει βαθύνει τους κοινωνικούς διαχωρισμούς και τις δομικές ανισότητες των τελευταίων ετών και έχει τροφοδοτήσει τη δυσαρέσκεια των νεαρών κατοίκων των πόλεων».
Οι πιθανότητες επιτυχίας
Τι πιθανότητες έχει, όμως, μία στρατιωτική παρέμβαση στον Νίγηρα από τις δυνάμεις της ECOWAS; Σύμφωνα με ειδικούς που μίλησαν στην Deutsche Welle, ο Νίγηρας, μια αχανής χώρα, παρότι πάμφτωχος, διαθέτει στρατεύματα έμπειρα στη μάχη κατά των τζιχαντιστών, που έχουν εκπαιδευτεί από τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν 1.100 στρατιώτες στη χώρα, και τη Γαλλία, που διαθέτει περίπου 1.500 μέλη στρατιωτικών δυνάμεων εκεί.
Την ίδια στιγμή, η κατάσταση θα περιπλακεί ακόμα περισσότερο, καθώς οι γειτονικές χώρες, το Μάλι και η Μπουρκίνα Φάσο, υπό στρατιωτικό καθεστώς και οι δύο, προειδοποίησαν σε κοινή τους δήλωση, όπως λέει η Deutsche Welle ότι οποιαδήποτε στρατιωτική επέμβαση κατά των πραξικοπηματιών του Νίγηρα θα θεωρηθεί «κήρυξη πολέμου» εναντίον τους.
Ολα αυτά σημαίνουν ότι, ενώ η επέμβαση είναι «πολύ πιθανή», σύμφωνα με τους αναλυτές, «είναι στην πραγματικότητα πολύ υψηλός κίνδυνος… να βρεθούμε ενώπιον ενός πραγματικού πολέμου».
Τα σενάρια αντιπραξικοπήματος
Σύμφωνα με ανάλυση του Reuters, δεν είναι ακόμη σαφές πόση υποστήριξη θα παράσχουν οι διάφορες ομάδες στους νέους ηγέτες της χούντας, ενώ ειδικοί αναφέρουν στο δίκτυο ότι μπορεί να παρουσιαστεί διάσταση και στο εσωτερικό των ενόπλων δυνάμεων, κάτι που θα σημάνει την αποδυνάμωση των πραξικοπηματιών, κάτι που οι περιφερειακές δυνάμεις πιθανόν να εκμεταλλευτούν.
«Το μόνο επιχειρησιακά εφικτό σενάριο που μπορώ να φανταστώ θα ήταν με τη μορφή πιο περιορισμένης υποστήριξης σε ένα αντιπραξικόπημα από τις δυνάμεις της Νιγηρίας», είπε ο Πίτερ Φαμ, συνεργάτης του Atlantic Council και πρώην ειδικός απεσταλμένος των ΗΠΑ στο Σαχέλ. «Δεν κρίνω ότι θα παρέμβουν χωρίς τη βοήθεια του τοπικού στοιχείου».
Το μόνο επιχειρησιακά εφικτό σενάριο που μπορώ να φανταστώ θα ήταν με τη μορφή πιο περιορισμένης υποστήριξης σε ένα αντιπραξικόπημα από τις δυνάμεις της Νιγηρίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, σύμφωνα με πληροφορίες της «Κ» από ανεξάρτητη, διεθνή δημοσιογραφική ομάδα που ερευνά την παρουσία της Ρωσίας –και των ανεπίσημων δορυφόρων της– στην υποσαχάρια Αφρική, διπλωματική πηγή αναφέρει ότι ο Νίγηρας έχει ήδη ζητήσει τη βοήθεια της μισθοφορικής ομάδας Wagner του Γεβγκένι Πριγκόζιν, κατά τη συνάντηση, όπως μας μεταφέρεται, αντιπροσωπείας του Νίγηρα με εκπροσώπους της δικτατορίας του Μάλι στο Μπαμακό. Μάλιστα, οι δύο χώρες εκ των «τριών συνόρων», της Μπουρκίνα Φάσο και του Μάλι, στέλνουν αντιπροσωπείες υποστήριξης στον Νίγηρα για να εξετάσουν πιθανή συνεργασία και να ανταλλάξουν… πραξικοπηματική τεχνογνωσία, κάτι που θα περιπλέξει επιπλέον τα σενάρια αντιπραξικοπήματος.
Παρά ταύτα, η Ρωσία μέχρι ώρας δεν φαίνεται να εμπλέκεται καθ’ οιονδήποτε τρόπο και η επιρροή της, εξ όσων συνάγεται, παραμένει περιορισμένη στη χώρα. Ασφαλώς, υποστηρικτές του πραξικοπήματος στον Νίγηρα έχουν ήδη διαδηλώσει κραδαίνοντας ρωσικές σημαίες, απορρίπτοντας μετά μανίας τη γαλλική παρουσία στη χώρα –μία παρουσία που ονομάζουν αποικιακή, εξαιτίας του παρελθόντος– και επιτιθέμενοι στη γαλλική πρεσβεία στην πρωτεύουσα Νιαμέι.
Οι πολίτες έχουν ήδη αρχίσει να προμηθεύονται τρόφιμα για να προετοιμαστούν για κάθε ενδεχόμενο, ενώ συχνές παραμένουν οι διακοπές ρεύματος.
Παράλληλα, σύμφωνα με τον Guardian, φιλορωσικά αισθήματα εκφράζονται και από πολιτικούς του Νίγηρα, που, μάλιστα, έχουν κατηγορηθεί για απόπειρες αποσταθεροποίησης του πολιτεύματος. Η βρετανική εφημερίδα, σε ανάλυσή της, σημειώνει ότι οι πολίτες του Νίγηρα διάκεινται, εν γένει, θετικά στην παρουσία της Wagner στο γειτονικό Μάλι.
Οπως και να ’χει, οι πολίτες του Νίγηρα είναι πεπεισμένοι ότι η ECOWAS θα επέμβει στρατιωτικά στη χώρα, όπως γράφει ο Guardian. Τα νέα για την κινητοποίηση περιφερειακών στρατευμάτων φτάνουν στα αυτιά τους. Αναφέρεται επίσης ότι υπήρξε προφανής αποτυχία των διαπραγματεύσεων που ξεκίνησε η ECOWAS. Οι πολίτες έχουν ήδη αρχίσει να προμηθεύονται τρόφιμα για να προετοιμαστούν για κάθε ενδεχόμενο, ενώ συχνές παραμένουν οι διακοπές ρεύματος.