Την ανησυχία του για το ενδεχόμενο μιας πιο γενικευμένης περιφερειακής σύρραξης εκφράζει στην «Κ» ο Ράιαν Τζιντζέρας, καθηγητής στο τμήμα Εθνικής Ασφαλείας στη Σχολή Ναυτικών Μεταπτυχιακών Σπουδών της Καλιφόρνιας, ο οποίος λέει πως η χερσαία εισβολή στη Γάζα θα καθορίσει τις περαιτέρω εξελίξεις και την ενδεχόμενη εμπλοκή άλλων «παικτών». Ο κ. Τζιντζέρας αναλύει τον ρόλο του Ιράν και της Χεζμπολάχ και μιλάει για τη φιλο-παλαιστινιακή στάση του Ερντογάν, η οποία μοιάζει να επηρεάζει τις προσπάθειες αποκατάστασης των σχέσεων της Τουρκίας με τη Δύση.
– Ανησυχείτε για το ενδεχόμενο κλιμάκωσης αυτής της σύγκρουσης και μετατροπής της σε έναν περιφερειακό πόλεμο;
– Σίγουρα ανησυχώ. Η κατάσταση αυτή τη στιγμή είναι πολύ δύσκολη. Η ισραηλινή κυβέρνηση έχει κάθε κίνητρο να κλιμακώνει και από την άλλη πλευρά δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Χαμάς θα αντισταθεί σε μια εισβολή στη Γάζα. Είναι πολύ νωρίς για να ξέρουμε πού θα σταματήσει το Ισραήλ και επίσης δεν γνωρίζουμε το σκεπτικό και τους υπολογισμούς που καθορίζουν τη στάση του Ιράν ή της Χεζμπολάχ. Οσο περνούν οι ημέρες και ανάλογα με τις συνθήκες που διαμορφώνονται, η σύγκρουση σίγουρα θα μπορούσε να αποκτήσει έναν πιο γενικευμένο περιφερειακό χαρακτήρα.
– Θεωρείτε πιθανή μια εμπλοκή των ΗΠΑ και ποιο νομίζετε ότι είναι το χειρότερο σενάριο;
– Θα σας πω τι πιστεύω εγώ, χωρίς να μιλώ εξ ονόματος της Ουάσιγκτον. Νομίζω ότι μπορούμε να πιστέψουμε τις δηλώσεις της κυβέρνησης Μπάιντεν ότι θα στηρίξει το Ισραήλ χωρίς να χρειαστεί να βάλει «αρβύλες στο έδαφος». Ποιο θα μπορούσε να είναι το χειρότερο σενάριο; Αυτό απαιτεί λίγη φαντασία και θα ήθελα να αποφύγω να φαντάζομαι τέτοια πράγματα.
– Παρά τις προειδοποιήσεις και την προβολή ισχύος από την Ουάσιγκτον, η Χαμάς παραμένει απτόητη και συνεχίζει τις επιθέσεις. Πώς το εξηγείτε αυτό;
– Είναι ξεκάθαρο ότι η Χαμάς γνωρίζει πως οι ΗΠΑ έχουν μικρή ικανότητα ή επιθυμία να την αποτρέψουν άμεσα. Διαδοχικές αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν αποφύγει να αναμειχθούν ενεργά στα προβλήματα που διχάζουν το Ισραήλ και τους Παλαιστινίους. Η Ουάσιγκτον έχει προσπαθήσει να βοηθήσει το Ισραήλ με άπειρους τρόπους. Η άμεση αποτροπή της Χαμάς δεν ήταν ένας από αυτούς.
– Δεν είναι όμως μόνο η Χαμάς που αγνοεί τις προειδοποιήσεις. Και η Χεζμπολάχ αψήφησε το ισχυρό μήνυμα Μπάιντεν προς τους περιφερειακούς «παίκτες» να μην αναμειχθούν. Ποιοι είναι οι στόχοι της Χεζμπολάχ σε αυτή τη σύγκρουση;
– Οι στόχοι της Χεζμπολάχ αυτή τη στιγμή δεν είναι απολύτως σαφείς. Δεν έχω δει κανένα στοιχείο που να υποδηλώνει ότι επρόκειτο για μια κρίση που δημιούργησε η ίδια. Ούτε φαίνεται επί του παρόντος να βλέπει κάποιο σημαντικό πλεονέκτημα από μια βαθύτερη εμπλοκή. Ωστόσο δεν αποκλείεται τόσο η Χεζμπολάχ όσο και άλλοι περιφερειακοί παράγοντες να παρασυρθούν στο σκηνικό που θα προκύψει από την επικείμενη ισραηλινή επέμβαση στη Γάζα. Οι επιθέσεις που έχουν ήδη παρατηρηθεί εκατέρωθεν των λιβανικών συνόρων αποδεικνύουν ότι δεν καθόλου δύσκολο να ξεσπάσουν πιο γενικευμένες μάχες μεταξύ της Χεζμπολάχ και του ισραηλινού στρατού. Αλλά ξαναλέω, τα πάντα εξαρτώνται από το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα στη Γάζα.
– Τόσο οι ΗΠΑ όσο και το Ισραήλ γνώριζαν τις σχέσεις της Τουρκίας και του Κατάρ και την υποστήριξη της Χαμάς για χρόνια. Γιατί οι ΗΠΑ το άφησαν αυτό να συμβεί χωρίς συνέπειες;
– Το Κατάρ έχει ισχυρούς δεσμούς με τη Χαμάς εδώ και αρκετό καιρό. Πρόσφατα μάλιστα άρχισαν να υπάρχουν ενδείξεις ότι και η Σαουδική Αραβία ενισχύει τις σχέσεις της με τη Χαμάς έπειτα από μια δύσκολη περίοδο. Τόσο το Κατάρ όσο και η Σαουδική Αραβία είναι σημαντικοί εταίροι των ΗΠΑ και κανένας από τους δύο δεν έχει αντιμετωπίσει σοβαρές συνέπειες για τις σχέσεις με τη Χαμάς, είτε στο παρελθόν είτε σήμερα.
– Πάντως ο Ερντογάν φαίνεται να έχει βάλει σε δεύτερη μοίρα την προωθούμενη προσέγγιση με το Ισραήλ. Τι θα μπορούσε να σηματοδοτήσει αυτή η στάση για τις σχέσεις του με το Ισραήλ και τις ΗΠΑ από εδώ και πέρα;
– Παραμένει ασαφές εάν ο Ερντογάν έχει εγκαταλείψει πλήρως την προσπάθεια προσέγγισης με το Ισραήλ. Οι πρόσφατες δηλώσεις του φυσικά δεν υποδηλώνουν ότι σκοπεύει να χρησιμοποιήσει την τραγωδία για να οικοδομήσει μια ισχυρή σχέση με το Ισραήλ. Το πιο σημαντικό ερώτημα είναι πώς αξιολογεί η κυβέρνηση Νετανιάχου τον Ερντογάν και πώς βλέπει το μέλλον των σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ. Είναι πολύ νωρίς να πούμε οτιδήποτε, αλλά νομίζω ότι η στάση του στις ισραηλινές επιθέσεις στη Γάζα μπορεί να αποδειχθεί εμπόδιο στο μέλλον.
– Αναλυτές λένε ότι ο Ερντογάν έχασε μια καλή ευκαιρία να αποδείξει στις ΗΠΑ ότι είναι καλός σύμμαχος και βρίσκεται στη σωστή πλευρά της ιστορίας. Θα μπορούσε να έχει οφέλη από μια διαφορετική στάση για παράδειγμα με τα F16. Εκανε ακριβώς το αντίθετο. Τι μας λέει αυτή η στάση για τον προσανατολισμό και τις πραγματικές προθέσεις του;
– Αυτό είναι σίγουρα ένα σημαντικό ερώτημα. Δυστυχώς είμαστε πολύ πιο κοντά στην αρχή αυτής της κρίσης παρά στο τέλος της. Είναι πολύ νωρίς για να γνωρίζουμε εάν η αντι-ισραηλινή ρητορική του Ερντογάν συνοδευτεί και από πράξεις. Μπορούμε να βγάλουμε δύο σημαντικά συμπεράσματα από την περασμένη εβδομάδα. Μοιάζει πιθανό, και μάλλον είναι το πιθανότερο σενάριο, οι προσπάθειες της Τουρκίας να αποκαταστήσει τις σχέσεις της με τη Δύση να αποδυναμωθούν. Τα δεινά των Παλαιστινίων στη Γάζα απ’ ό,τι φαίνεται είναι ένα ζήτημα προσωπικό για τον Ερντογάν. Του είναι δύσκολο να συγκρατήσει την οργή του για τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλους υποστηρικτές της ισραηλινής κυβέρνησης μόνο και μόνο για χάρη των στρατηγικών συμφερόντων του. Νομίζω ότι η Ουάσιγκτον και άλλες δυτικές πρωτεύουσες θα είναι λιγότερο ανεκτικές στην αντιμετώπιση της Τουρκίας. Δεν έχει συζητηθεί ακόμη στη Γερουσία των ΗΠΑ, αλλά μπορώ να φανταστώ ότι η σημερινή στάση του Ερντογάν μπορεί να προκαλέσει προβληματισμούς σε οποιεσδήποτε μελλοντικές συζητήσεις σχετικά με την πώληση των F-16. Τούτου λεχθέντος, υπάρχει άραγε δρόμος που μπορεί να οδηγήσει σε βελτίωση των σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Δύσης παρά τις σημερινές δυσκολίες; Ισως. Η κατάσταση είναι ρευστή. Προς το παρόν, πάντως, όλες οι ενδείξεις μοιάζουν αρκετά ζοφερές.