Ο Ερντογάν έκανε μία φαινομενικά απρόσμενη ρελάνς, υπογράφοντας το ενταξιακό πρωτόκολλο της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Σημειωτέον πως η Τουρκία είχε καλλιεργήσει τις τελευταίες ημέρες ένα αρνητικό κλίμα εις βάρος των ΗΠΑ, με αφορμή την κατάρριψη του τουρκικού drone στη βόρεια Συρία, αλλά και τις εξελίξεις στη Λωρίδα της Γάζας. Ισως γιατί η τουρκική ηγεσία ήθελε εν μέσω προειδοποιήσεων εναντίον των Αμερικανών να αναδιπλωθεί, σώζοντας έτσι τα προσχήματα στο εσωτερικό.
Η έκπληξη Ερντογάν έχει δύο εξηγήσεις: Πρώτον, λαμβάνοντας μηνύματα από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού, θέλησε να εξευμενίσει ένα κομμάτι του κατεστημένου της Ουάσιγκτον, που «βράζει» λόγω της εκ νέου προβληματικής στάσης της Αγκυρας στο μέτωπο της Μ. Ανατολής. Ταυτόχρονα, δίνει επιχειρήματα σε όσους επιμένουν στην ανάγκη «να μη χαθεί η Τουρκία», εφόσον τελικά προσαρμόζεται στην αμερικανική επιταγή της ενοχλητικής για τη Ρωσία διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. Σε αυτό το σενάριο, η τουρκική Εθνοσυνέλευση θα προχωρήσει άμεσα στην επικύρωση του πρωτοκόλλου ένταξης για τη Σουηδία.
Η δεύτερη εξήγηση –που δεν αναιρεί την πρώτη– φέρει τον Ερντογάν να κάνει έναν από τους συνηθισμένους τακτικιστικούς ελιγμούς του, παραπέμποντας το θέμα στους βουλευτές, για να αντιστρέψει την κατάσταση ώστε σε περίπτωση επιδείνωσης στη Μέση Ανατολή, αντί να δεχτεί πίεση από τις ΗΠΑ για να ευθυγραμμιστεί ή να πάρει θέση, να μεταφέρει την πίεση σε αυτές, απαιτώντας να ανταποδώσουν με τα F-16. Πιθανόν ο Ερντογάν να συνειδητοποίησε ότι τράβηξε πολύ το σχοινί, το οποίο λόγω της κρίσης στη Μ. Ανατολή κινδύνευε να σπάσει, και ενώ οι ΗΠΑ οδεύουν σε εκλογές, κάτι που περιορίζει τα περιθώρια διαλλακτικότητας του Μπάιντεν. Το μομέντουμ άλλωστε είναι ευνοϊκό, δεδομένης της δίωξης εις βάρος του Μενέντεζ, που τον έχει θέσει εκτός παιχνιδιού. Επειδή, μάλιστα, προέκυψε ο κίνδυνος να επαναχαραχθούν διαχωριστικές γραμμές με αφορμή τα τεκταινόμενα στο Ισραήλ, η Αγκυρα σπεύδει να κάνει μια κίνηση καλής θέλησης (έστω και καθυστερημένα) για να μην εξασθενίσει τη διαπραγματευτική θέση της έναντι των ΗΠΑ. Ωστόσο, ενδέχεται να ζητήσει κάποια χειροπιαστή ενέργεια από την Ουάσιγκτον προτού το τουρκικό Κοινοβούλιο ολοκληρώσει τη διαδικασία, καθυστερώντας την έτι περαιτέρω.
Θα μάθουμε σύντομα εάν άνοιξε ο δρόμος της ένταξης της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ (η Ουγγαρία έχει δηλώσει πως θα ακολουθήσει την Τουρκία). Πάντως, πέρα από τους επικίνδυνους ακροβατισμούς, ο Ερντογάν επιβεβαιώνεται στην αντίληψη ότι απέναντι σε μια κλονιζόμενη και ασυνεπή υπερδύναμη, η διατήρηση διπλωματικών εκκρεμοτήτων ενίοτε αποδίδει καρπούς. Αρκεί να γνωρίζει ο ηγέτης πότε εξαντλεί τα περιθώρια, γιατί η ζημιά στην εμπιστοσύνη είναι συνήθως μακροχρόνια και ανεπανόρθωτη, ανεξάρτητα από τα πρόσκαιρα οφέλη.
* O κ. Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (IGA) και καθηγητής του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδος.