Ο απροετοίμαστος δυτικός ακροατής του προχθεσινού διαγγέλματος του ηγέτη της σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ του Λιβάνου, Χασάν Νασράλα, παρακολουθώντας το ύφος, τον τόνο της φωνής και τη γλώσσα του σώματός του, θα έβγαζε εύκολα το συμπέρασμα ότι επρόκειτο για μια ομιλία που θα κήρυττε τον πόλεμο κατά του Ισραήλ. Και πράγματι, πολλοί δυτικοί αναλυτές κατέληξαν ότι η Χεζμπολάχ επεκτείνει τη στρατιωτική δράση της, με συνέπειες απρόβλεπτες για την περιοχή. Η αλήθεια, όμως, είναι διαφορετική.
Το διάγγελμα Νασράλα, στις 3 το μεσημέρι της περασμένης Παρασκευής, 3 Νοεμβρίου, διαφημίστηκε από τη Χεζμπολάχ διά της σιγής της. Λίγες ημέρες πριν, δημοσιοποίησε μια φωτογραφία με τον ηγέτη της να βρίσκεται σε ένα γραφείο κάπου στη Βηρυτό μαζί με δύο άλλα σημαίνοντα στελέχη των οργανώσεων Χαμάς και Ισλαμική Τζιχάντ, τον Σάλεχ Αλ-Αρούρι και τον Ζιάντ Αλ-Νάχλε, αντίστοιχα. Η φωτογραφία δεν συνοδεύτηκε από κανένα βίντεο, ανακοίνωση, ή δελτίο Τύπου. Δύο ημέρες πριν από το διάγγελμα, ακόμη ένα βίντεο παρουσίαζε τον Νασράλα να βρίσκεται σε ένα δωμάτιο με ασπρόμαυρες καδραρισμένες φωτογραφίες στον τοίχο, που μάλλον παρουσίαζαν στιγμιότυπα των μαχών κατά τον πρώτο αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1948, και μία μινιατούρα του Τεμένους Αλ Ακσα της Ιερουσαλήμ. Το βίντεο, διάρκειας 26 δευτερολέπτων, ολοκληρωνόταν με τη φράση «Παρασκευή 3/11, 15:00», εν είδει τελεσιγράφου, προκαλώντας την αίσθηση ότι εκείνη την ημέρα και ώρα όλα θα ήταν πιθανά. Ωστόσο, όπως τελικά αποδείχθηκε, η βασικότερη πρωτοτυπία του διαγγέλματός του συνίστατο στο ότι από τις 7 Οκτωβρίου, ημέρα της έναρξης του πολέμου Ισραήλ – Χαμάς, και μέχρι τις 3 Νοεμβρίου, ο Νασράλα είχε αποφασίσει να μην τηρήσει το τακτικό εβδομαδιαίο ραντεβού του με τους τηλεθεατές του λιβανικού καναλιού Al-Manar, που προβάλει τις θέσεις της Χεζμπολάχ.
Οποιος περίμενε ότι στις 3/11, στις 3 το μεσημέρι, ο Νασράλα θα κήρυττε τον πόλεμο κατά του Ισραήλ, απογοητεύτηκε. Αντιθέτως, άκουσε γνώριμες φράσεις και απειλές και μια ομιλία 90 λεπτών που έμοιαζε με τόσες άλλες σε ύφος και ένταση. Ωστόσο, οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν στην περιοχή από τις 7 Οκτωβρίου έως σήμερα προσέδωσαν στο διάγγελμά του ένα στίγμα ιδιαίτερο, που είναι σκόπιμο να αναλυθεί προκειμένου να καταστεί ξεκάθαρο το περιεχόμενό του στον άπειρο ακροατή/τηλεθεατή του εμβληματικού ηγέτη της Χεζμπολάχ – μιας οργάνωσης που, εκ των πραγμάτων, έχει καθορίσει την πορεία του Λιβάνου από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι σήμερα. Μια οργάνωση που το Ιράν τής έχει εμπιστευτεί έναν πολύ σημαντικό ρόλο στη νευραλγική μεθόριο με το Ισραήλ, ως επίσης και στον εμφύλιο της Συρίας, που συνεχίζει να αποτελεί μόνιμη εστία έντασης στην περιοχή.
Ηρωική η Χαμάς, αμέτοχη η Χεζμπολάχ
Για τον Χάσαν Νασράλα, η επίθεση της Χαμάς κατά Ισραηλινών αμάχων στις 7 Οκτωβρίου ήταν μια «ηρωική και εξαιρετικά σχεδιασμένη επιτυχημένη επιχείρηση των δυνάμεων της αντίστασης», που σκοπό είχε, σύμφωνα με το διάγγελμά του, «να προκαλέσει το ενδιαφέρον της διεθνούς κοινής γνώμης για το Παλαιστινιακό πρόβλημα», ένα πρόβλημα που «η Δύση και ορισμένες αραβικές χώρες στόχευσαν να θέσουν στο περιθώριο». Συζητήσιμο παραμένει, βεβαίως, κατά πόσον μια τέτοιας αγριότητας και έντασης επίθεση θα ενίσχυε το ηθικό πλεονέκτημα ενός δίκαιου, κατά τα άλλα, ιστορικού αιτήματος των Παλαιστινίων για ανεξαρτησία.
Παράλληλα, όμως, ήταν σαφείς οι έμμεσες κατηγορίες κατά των ηγεσιών των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, του Μπαχρέιν και του Μαρόκου, που εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το Ισραήλ υπογράφοντας τις Συμφωνίες του Αβραάμ, με εξίσου σαφή μομφή κατά του Ριάντ, που, κατά τους τελευταίους μήνες, δεν έκρυβε ότι ένα «νέο αναθεωρημένο πλαίσιο στρατηγικής συνεργασίας με τις ΗΠΑ» θα περιλάμβανε και την έναρξη ενός νέου κεφαλαίου στις σχέσεις με το εβραϊκό κράτος, εφόσον θα ικανοποιούνταν κάποιες πολύ συγκεκριμένες σαουδαραβικές προϋποθέσεις, που είχαν αφεθεί να διαρρεύσουν σε διεθνή μέσα ενημέρωσης.
Πιστός στον ιδεολογικό προσανατολισμό της οργάνωσής του, ο Νασράλα φρόντισε εμμέσως, αλλά με σαφήνεια, να διαχωρίσει για ακόμα μία φορά τις φιλοδυτικές αραβικές ηγεσίες από τους πολίτες τους, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι «η νίκη της Χαμάς θα αποτελέσει ταυτόχρονα μια νίκη για τους Αιγυπτίους και τους Ιορδανούς» – φράση που αποτελεί σαφή αιχμή κατά των δύο αυτών χωρών που υπέγραψαν συνθήκες ειρήνης με το Ισραήλ το 1978 και το 1996, αντίστοιχα.
Το Ιράν κείται μακράν (;)
Ωστόσο, το ουσιώδες μήνυμα του διαγγέλματός του αναφερόταν στον ρόλο του Ιράν. Ο Νασράλα ήταν σαφής: «Η Ισλαμική Επανάσταση, από την εποχή της διακυβέρνησης Χομεϊνί το 1979 μέχρι σήμερα, επί θητείας Χαμενεΐ, σαφώς και υποστηρίζει τις Δυνάμεις της Αντίστασης στην Παλαιστίνη, τη Συρία, το Ιράκ και την Υεμένη».
Πρόσθεσε, όμως, ότι «η Τεχεράνη δεν έχει τη δυνατότητα να κατευθύνει τις αποφάσεις τους» και, ως εκ τούτου, κατά τον Νασράλα, κάθε κατηγορία που εμπλέκει το Ιράν στα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου είναι αβάσιμη. Οσο για την ίδια τη Χεζμπολάχ, ο ηγέτης της δήλωσε έκπληκτος με όσα είδε, αλλά και εντυπωσιασμένος για την «άρτια οργάνωση και εφαρμογή της επιχείρησης».
Στόχος της Χεζμπολάχ είναι ο αντιπερισπασμός
Εκφράζοντας την έκπληξή του, ο Νασράλα ουσιαστικά αρνείται κάθε ανάμιξη στη διοργάνωση και εκτέλεση της επίθεσης της Χαμάς κατά των Ισραηλινών αμάχων στις 7 Οκτωβρίου. Ποιος ο λόγος, λοιπόν, που η οργάνωσή του εξαπολύει επιθέσεις στη μεθόριο Ισραήλ – Λιβάνου;
Η απάντηση που δίνει ο ηγέτης της Χεζμπολάχ είναι απλή: Αντιπερισπασμός και μάχες φθοράς κατά του Ισραήλ, που θα κρατήσουν σημαντικές στρατιωτικές δυνάμεις μακριά από το πολεμικό σκηνικό στη Γάζα. Παρότι από την αρχή του πολέμου η Χεζμπολάχ έχασε συνολικά 57 ενόπλους της, ο Νασράλα χαρακτηρίζει επιτυχημένη την απόφασή του, βασίζοντάς τη στον βαθμό «απασχόλησης» των ισραηλινών δυνάμεων στο βόρειο μέτωπο.
Οπως ισχυρίστηκε, χάρη στις «επιχειρήσεις φθοράς» της οργάνωσής του, το 1/3 των δυνάμεων του ισραηλινού πεζικού απασχολείται στον βορρά, ως επίσης το 1/2 του ναυτικού, το 1/4 της αεροπορίας και το 1/2 του συνολικού αριθμού των συστοιχιών του Σιδερένιου Θόλου – ενώ, παράλληλα, συγκαταλέγει στη νίκη της Χεζμπολάχ την απόφαση του Ισραήλ να εκκενώσει προληπτικά 43 οικισμούς και κωμοπόλεις στο βόρειο Ισραήλ, κάτι που συνέβη και σε άλλους 56 οικισμούς στη μεθόριο με τη Γάζα.
Ακόμα και εάν τα αριθμητικά στοιχεία που παρέθεσε στο διάγγελμά του ο Νασράλα είναι συζητήσιμα, είναι γεγονός ότι η επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα των Ισραηλινών θα ήταν σαφώς μεγαλύτερη εάν στα σύνορα με τον Λίβανο επικρατούσε απόλυτη ηρεμία.
Ωστόσο, και παρά τη θριαμβευτική παράθεση αριθμητικών και στατιστικών στοιχείων, ο Χασάν Νασράλα, εν τέλει, αποκαλύπτει ότι σκοπός της Χεζμπολάχ δεν είναι να προχωρήσει σε πόλεμο με το Ισραήλ, περιορίζοντας τις φιλοδοξίες του σε μια «τακτική φθοράς» και αντιπερισπασμού, που την εμφάνισε ως μέσο πίεσης «προκειμένου να σταματήσει ο πόλεμος στη Γάζα» και με αυτόν τον τρόπο να θριαμβεύσει μία από τις πολλές Δυνάμεις της Αντίστασης, που έχουν την ηθική – αλλά όχι την πρακτική/υλική στήριξη της Τεχεράνης.
Χεζμπολάχ και πολιτικό κατεστημένο
Το διάγγελμα Νασράλα δεν θα μπορούσε να μην έχει μια διακριτή, και άκρως ενδιαφέρουσα, «εγχώρια» λιβανική ανάγνωση. Με τη γνωστή ειρωνική του διάθεση, ο ηγέτης της Χεζμπολάχ αναφέρθηκε στις προειδοποιήσεις της κυβέρνησης της Βηρυτού, υπό τον φιλοδυτικό Νατζίμπ Μικάτι και των πολιτικών του εταίρων, να μην παρασυρθεί ο Λίβανος ακόμα μία φορά σε πόλεμο με τους Ισραηλινούς.
Σε διάσπαρτα σημεία του διαγγέλματός του, τόνισε ότι η απασχόληση των ισραηλινών δυνάμεων αφορά αποκλειστικά τους Λιβανέζους του νότιου τμήματος της χώρας του. Κατηγορώντας για συμβιβαστική ατολμία το πολιτικό κατεστημένο της χώρας του, οι αιχμές στρέφονταν ουσιαστικά στον Ναμπίχ Μπέρι, πρόεδρο του Κοινοβουλίου, επίσης σιίτη, που το πολιτικό σκέλος της Χεζμπολάχ δεν αφήνει ευκαιρία να του υπενθυμίζει τις παλιές δόξες της ομόδοξης πολιτοφυλακής Αμάλ, άλλοτε πρώτιστου αντιπάλου του Ισραήλ – που όμως, πλέον, «πολιτικοποιήθηκε» και έχασε την επαναστατική προσωπικότητά της.
Η ειρωνική συγκαταβατικότητα του Νασράλα έναντι των «συμβιβασμένων» Λιβανέζων πολιτικών, που άφησαν τα χακί και φόρεσαν τις γραβάτες, στόχευε να τους εκθέσει έναντι του εθνικόφρονου και θρησκευόμενου ακροατηρίου του. Από την άλλη, όμως, δηλώνοντας ότι «η φθορά που θα συνεχίζουν να υφίστανται οι Ισραηλινοί θα συνεχίσει να αφορά τον Νότιο Λίβανο», αποδέχεται το δεδομένο ότι το Ιράν δεν έχει δώσει στην οργάνωσή του το πράσινο φως να παραβεί συγκεκριμένες κόκκινες γραμμές. Και οι πατριωτικές κορώνες θα συνεχίζουν να καλύπτουν τα κενά.
Ιστορικές αλήθειες
Πέρα από τις ευφυείς επικοινωνιακές τακτικές που αλλεπάλληλα εναλλάσσονται στις κατά καιρούς ομιλίες του Χασάν Νασράλα από τότε που ανέλαβε την ηγεσία της Χεζμπολάχ, το 1992, μέχρι σήμερα, αξίζει να σημειωθεί ότι πάντοτε παρατίθεται ένα συμπέρασμα ορθό, που ανάγεται ιστορικά στο παρελθόν. Αυτό συμβαίνει και στο πρόσφατο διάγγελμά του στις 3 Νοεμβρίου 2023, όπου επισημαίνεται μία αλήθεια, που ειπώθηκε επί λέξει ως εξής: «Οι Ισραηλινοί, σε κάθε τους μάχη στη Δυτική Οχθη, στη Γάζα και στον Λίβανο, θέτουν τον πήχη τους πολύ ψηλά». Με αυτή τη λογική αφετηρία, ο Νασράλα καταλήγει ότι ο πόλεμος που βρίσκεται σε εξέλιξη τελικά «δεν θα καταφέρει να σβήσει τη Χαμάς από τον χάρτη» – κάτι που εναπόκειται στο μέλλον να αποδειχθεί. Πάντως, οι ιστορικές αναγωγές του Νασράλα στον πόλεμο Ισραήλ – Χεζμπολάχ το καλοκαίρι του 2006, σε σχέση με το σήμερα, ήταν ορθές. Τότε, το Ισραήλ και πάλι στόχευε στην καταστροφή της οργάνωσης – πλην όμως, η Χεζμπολάχ όχι μόνο υπάρχει ακόμα, αλλά συνεχίζει να κρατά δέσμια τη μοίρα ολόκληρου του Λιβάνου.
Από την άλλη, η Χεζμπολάχ οφείλει στην Τεχεράνη πολλά γραμμάτια και οι πρωτοβουλίες δεν της επιτρέπονται όταν ο Ιρανός υπουργός Εξωτερικών, Χοσεΐν Αμιραμπντολαχιάν, δηλώνει με κάθε ευκαιρία πως «δεν επιθυμεί επέκταση του πολέμου». Σε αντίθετη περίπτωση, εάν ο Λίβανος παρασυρθεί στον πόλεμο, τότε πολύ δύσκολα ο Χασάν Νασράλα θα διαχειριστεί μια δεύτερη λαϊκή κατακραυγή, που σίγουρα θα είναι πολύ χειρότερη από εκείνη του Αυγούστου του 2020, όταν η οργάνωσή του κατηγορήθηκε ανοιχτά για τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού, μια καταστροφή που ο Λίβανος δεν έχει ακόμα ξεπεράσει.
* Ο κ. Γαβριήλ Χαρίτος διδάσκει Ιστορία των Πολιτικών Σχέσεων Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου στο Πανεπιστήμιο Μπεν-Γκουριόν και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο. Είναι ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ
