Προτίμησε την απαισιοδοξία από την εσφαλμένη αισιοδοξία. Επένδυσε στον κατευνασμό, πιστεύοντας λιγότερο στη νίκη απ’ ό,τι στον συμβιβασμό. Δούλεψε ευχαρίστως με δικτάτορες, δοκιμάζοντας τα όρια στον πραγματισμό του. Σκέφτηκε περίπλοκα, έπραξε στρατηγικά. Μέχρι το τέλος, παραδόξως περιζήτητος. Μιλώντας στην «Κ», έξι γεωπολιτικοί αναλυτές και ιστορικοί σκιαγραφούν την προσωπικότητα του Χένρι Κίσινγκερ, καταγράφοντας την κληρονομιά που αφήνει πίσω του για την παγκόσμια διπλωματία.
ΡΟΜΠΕΡΤ ΚΑΠΛΑΝ
Κάτοχος της έδρας Robert Strausz-Hupé Ινστιτούτο Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, FPRI
Τα θεμέλια της realpolitik
Η αταξία είναι χειρότερη από την αδικία. Η αδικία σημαίνει απλώς ότι ο κόσμος είναι ατελής. Η αταξία όμως δελεάζει την αναρχία και τον εφιάλτη του πολέμου και της σύγκρουσης. Η τάξη είναι πιο σημαντική από την ελευθερία, αφού χωρίς τάξη δεν υπάρχει ελευθερία για κανέναν. Το θεμελιώδες δεν είναι ο έλεγχος της μοχθηρίας, αλλά ο περιορισμός της αυτοδικίας. Η αυτοδικία είναι αυτή που οδηγεί σε πόλεμο και στις πιο ακραίες μορφές καταστολής. Ο στόχος της πολιτικής είναι να συμβιβάσει το δίκαιο με το εφικτό. Οι δημοσιογράφοι και οι αγωνιστές της ελευθερίας μπορούν να ασχολούνται μόνο με το δίκαιο. Δεν έχουν την ίδια πολυτέλεια οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής, που επιβαρύνονται με γραφειοκρατική ευθύνη για να προωθήσουν το εθνικό συμφέρον. Η απαισιοδοξία μπορεί να είναι ηθικά ανώτερη από την εσφαλμένη αισιοδοξία και άρα δεν πρέπει να απαξιώνεται. Πολλά από τα παραπάνω είναι παράγωγα μεγάλων φιλοσόφων, όπως ο Χομπς. Ο Κίσινγκερ, όμως, τα ενεργοποίησε συνειδητά στην καθημερινή άσκηση της εξωτερικής πολιτικής. Το συμπέρασμα του Κίσινγκερ ήταν προσγειωμένο: πίστευε λιγότερο στη νίκη απ’ ό,τι στον συμβιβασμό.
ΜΠΡΟΥΣ ΚΑΜΙΝΓΚΣ
Ομότιμος καθηγητής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο
Δούλεψε ευχαρίστως με δικτάτορες
Ο Χένρι Κίσινγκερ ήταν ένας κορυφαίος χειριστής της κοινής γνώμης και των μέσων ενημέρωσης. Βουτηγμένος στην Ιστορία της ευρωπαϊκής διπλωματίας, διατήρησε τη γερμανική του προφορά και προσποιήθηκε ότι η εξωτερική πολιτική ήταν μια απόκρυφη επιστήμη, που μόνον οι γνώστες μπορούσαν να κατανοήσουν. Απολάμβανε την ευρεία επιρροή του σε ένα επαρχιακό έθνος, που ήταν όμως η μεγαλύτερη δύναμη στον κόσμο – τρεις Αμερικανοί ΥΠΕΞ ή κορυφαίοι σύμβουλοι εθνικής ασφαλείας του 20ού αιώνα ήταν γεννημένοι στο εξωτερικό: Κίσινγκερ, Μπρεζίνσκι, Ολμπράιτ. Είχε έναν θηριώδη εγωισμό και απολάμβανε να παίρνει τα εύσημα για τα επιτεύγματα των άλλων. Ηταν ιδέα του Νίξον να ανοίξει τις σχέσεις με την Κίνα. Αλλά, ειδικά μετά τον θάνατό του, ο Κίσινγκερ συμπεριφέρθηκε σαν να ήταν η δική του λαμπρότητα. Δούλεψε ευχαρίστως με δικτάτορες σε όλο τον κόσμο – Παρκ Τσουνγκ Χι, Φερντινάντ Μάρκος, Αουγκούστο Πινοσέτ, ελληνική χούντα. Τρεις χώρες καταστράφηκαν από τις πολιτικές του – Βιετνάμ, Καμπότζη, Χιλή. Πέθανε με το αίμα εκατομμυρίων ανθρώπων στα χέρια του. Παρέμεινε ωστόσο μια συναρπαστική και επιδραστική φιγούρα μέχρι και το τέλος του.
ΤΟΜΑΣ ΣΒΑΡΤΣ
Καθηγητής Ιστορίας στο Vanderbilt College
Η Κύπρος, πρώτο πλήγμα στη φήμη του
Η Κύπρος ήταν μια από τις πιο σημαντικές αποτυχίες του Χένρι Κίσινγκερ. Η κρίση ξέσπασε λίγο αφότου είχε διαπραγματευτεί επιτυχώς την ισραηλινοσυριακή απεμπλοκή στα Υψίπεδα του Γκολάν. Το Newsweek τον είχε στο εξώφυλλο ντυμένο Σούπερμαν. Αμερικανός γερουσιαστής τον είχε αποκαλέσει «διπλωμάτη του κόσμου». Με τον Νίξον να βρίσκεται υπό παραίτηση λόγω του Γουότεργκεϊτ, ο Κίσινγκερ διαχειριζόταν τότε την αμερικανική εξωτερική πολιτική. Με την κυπριακή κρίση, όμως, βρέθηκε ανάμεσα στον σεβασμό του ως προς τη στρατιωτική σημασία της Τουρκίας για το ΝΑΤΟ και στις συμπάθειες των Ελληνοαμερικανών για την πατρίδα τους, ιδίως μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας. Η αποτυχία του Κίσινγκερ να αποτρέψει την τουρκική εισβολή και τη διχοτόμηση της Κύπρου οδήγησε σε έντονες δημόσιες διαμαρτυρίες εναντίον του και στην απαγόρευση από το Κογκρέσο στρατιωτικών πωλήσεων στην Τουρκία. Ηταν το πρώτο σημαντικό χτύπημα στην εξυψωμένη φήμη του Κίσινγκερ εκείνη την εποχή και δεν θα ήταν το τελευταίο.
ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΚΟΡΤΝΕΪ
Πρώην πρέσβης των ΗΠΑ, επίκουρος ανώτερος συνεργάτης στον RAND
Η πολιτική του κατευνασμού
Οι Νίξον και Κίσινγκερ ήταν αρχιτέκτονες του κατευνασμού που χαλάρωσε τις σχέσεις ΗΠΑ – ΕΣΣΔ τη δεκαετία του 1970 και του ανοίγματος προς την Κίνα το 1971, που έφερε σε αμηχανία τους Σοβιετικούς ηγέτες. Επειτα, μια σοβιετική βάση υποβρυχίων στην Κούβα, η υποστήριξη των μαρξιστών ανταρτών στην Αγκόλα και –επί Κάρτερ– η παρέμβαση στο Κέρας της Αφρικής πυροδότησαν την αντιπαράθεση γύρω από τον κατευνασμό στις ΗΠΑ. Η Τελική Πράξη του Ελσίνκι –35 χώρες το 1975– είχε σκοπό να ενισχύσει τον κατευνασμό. Αλλά οι επικριτές του Κίσινγκερ αντέδρασαν επειδή αποδεχόταν σοβιετικά σύνορα της Ανατολικής Ευρώπης. Το τελευταίο καρφί στο φέρετρο του κατευνασμού ήρθε το 1979, όταν η ΕΣΣΔ εισέβαλε στο Αφγανιστάν. Η κληρονομιά της σοβιετικής διπλωματίας του είναι μεικτή.
“]
ΡΟΝ ΓΡΑΝΙΕΡΙ
∆ιευθυντής στο Κέντρο Μελετών της Αμερικής του Ινστιτούτου Ερευνών Εξωτερικής Πολιτικής, FPRI
Περιζήτητος μέχρι το τέλος
Η θέση του Κίσινγκερ στην αμερικανική ζωή ήταν πάντα περίπλοκη. Σε μια χώρα με άγνοια απέναντι στην Ιστορία, προσέγγισε τη διπλωματία με βαθιά και περίπλοκη κατανόηση των ιστορικών διασυνδέσεων. Σε μια χώρα με ιδανικά τα ανθρώπινα δικαιώματα και τη δημοκρατία, ακολούθησε μια realpolitik που συχνά αγνόησε αυτά τα ιδανικά εις βάρος αναρίθμητων ανθρώπινων ζωών. Ενσάρκωσε το αμερικανικό όνειρο της επιτυχίας των μεταναστών, ενώ ισχυριζόταν ότι απέρριπτε τα όνειρα και τους ονειροπόλους. Κρατούσε έναν καθρέφτη στις φιλοδοξίες μας για μεγάλη ισχύ και δεν μας άρεσε πάντα αυτό που βλέπαμε. Παραδόξως, παρέμεινε μέχρι το τέλος περιζήτητος γεωπολιτικός σύμβουλος για γενιές ηγετών. Μας άφησε να διαχειριζόμαστε έναν κόσμο τον οποίο βοήθησε να χτιστεί, μπροστά σε ερωτήματα που έθεσε και δεν απάντησε.
ΝΤΟΜΙΝΙΚ ΤΙΕΡΝΕΪ
Ανώτερος συνεργάτης στο FPRI, καθηγητής στο Swarthmore College
Δεινός σκακιστής του Ψυχρού Πολέμου
Επιδέξιος μάστερ στο σκάκι, που ξεκλείδωσε τον Ψυχρό Πόλεμο με την παρτίδα της Κίνας. Εγκληματίας πολέμου με τα χέρια του βουτηγμένα στο αίμα αθώων από την Καμπότζη μέχρι το Πακιστάν. Και οι δύο προσεγγίσεις τονίζουν την παρέμβαση του Κίσινγκερ, τη βιρτουόζικη απόδοσή του και την ικανότητα να διευθύνει το καράβι του κράτους. Αλλά τόσο ο ηρωισμός όσο και η ατιμία του Κίσινγκερ ήταν συχνά μια αντανάκλαση του βαθύτερου διεθνούς συστήματος. Boήθησε να ανοίξουν οι σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας. Ηταν όμως το αποκορύφωμα της σινοσοβιετικής διάσπασης. Διαπραγματεύτηκε την έξοδο της Αμερικής από το Βιετνάμ. Αλλά έπειτα από επίπονες διαπραγματεύσεις και περαιτέρω θανάτους και καταστροφές. Πυροδοτούσε, ανέτρεπε, μανούβραρε, ήλεγχε τα γεγονότα. Αλλά ήταν και ένας άνθρωπος της εποχής του, ο οποίος προσπαθούσε να κρατήσει το τιμόνι μέσα σε ισχυρά υποκείμενα ρεύματα.