Ομαδικοί τάφοι μεταναστών στην Ευρώπη

ΒΡΥΞΕΛΛΕΣ. Σε ανώνυμα μνήματα θάβονται πρόσφυγες και μετανάστες σε όλη την Ευρωπαϊκή Ενωση, σε κλίμακα πρωτόγνωρη για περίοδο ειρήνης, σύμφωνα με έρευνα της εφημερίδας The Guardian.

Συγκεκριμένα, 1.015 άνδρες, γυναίκες και παιδιά, που πέθαναν στα σύνορα της Ευρώπης την τελευταία δεκαετία, θάφτηκαν χωρίς να έχει γίνει γνωστή η ταυτότητά τους. Οι σοροί τους κείτονται σε συχνά ανώνυμους τάφους στα σύνορα της Ενωσης, με λευκές επιτύμβιες στήλες περιστοιχισμένες από αγριόχορτα στο κοιμητήριο της Ορεστιάδας, με απλούς ξύλινους σταυρούς στη Λαμπεντούζα της Ιταλίας, με μεταλλικές πλάκες στη Γαλλία που γράφουν «κύριος Χ», ή «ΝΝ» σε Πολωνία και Κροατία για χωρίς όνομα. Στις ισπανικές Κανάριες Νήσους, ένας τάφος γράφει: «Πλοιάριο μεταναστών, αριθμός 4.25/09/2022».

Το Ευρωκοινοβούλιο αποφάσισε το 2021 ότι όσοι έχαναν τη ζωή τους καθ’ οδόν προς την Ευρώπη έπρεπε να αναγνωρισθούν, καλώντας για τη δημιουργία βάσης γενετικών δεδομένων των θυμάτων. Η έρευνα έδειξε ότι τουλάχιστον 2.162 σοροί δεν έχουν αναγνωρισθεί, ενώ 1.015 άνθρωποι τάφηκαν χωρίς ταυτότητα σε 24 νεκροταφεία. Οσοι παραμένουν άταφοι βρίσκονται σε νεκροτομεία, γραφεία τελετών, ακόμη και σε κοντέινερ-καταψύκτες σε κάθε γωνιά της Ευρώπης.

Ο αριθμός αυτός, όμως, δεν είναι παρά η κορυφή του παγόβουνου. Περισσότεροι από 29.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στις μεταναστευτικές οδούς προς την Ευρώπη την τελευταία δεκαετία, η μεγάλη πλειονότητα των οποίων συνεχίζει να αγνοείται.

«Το θέμα αντιμετωπίζεται με χαρακτηριστική αδιαφορία. Τα εργαλεία υπάρχουν, όπως και οι υπηρεσίες και οι ειδικοί παθολογοανατόμοι. Λείπει, όμως, η πολιτική βούληση, ενώ η άνοδος της Ακροδεξιάς αποκλείει κάθε ενδεχόμενο προόδου στην τραγωδία των αγνοουμένων μεταναστών», λέει η Ευρωπαία επίτροπος Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Ντούνια Μιγιάτοβιτς.

Κάποιες προσπάθειες πραγματοποιούνται σε τοπικό επίπεδο. Παθολογοανατόμοι συλλέγουν, για παράδειγμα, δείγματα γενετικού υλικού και τα λιγοστά προσωπικά είδη που εντοπίζονται σε σορούς μεταναστών, όπως λίγα ευρωπαϊκά κέρματα ή κομπολόγια προσευχής.

Οι 1.015 σοροί είναι θαμμένες στα σύνορα της Ενωσης, με λευκές επιτύμβιες στήλες περιστοιχισμένες από αγριόχορτα.

Οι τοπικές αρχές, που περισυλλέγουν τις σορούς βρίσκονται συνήθως σε μικρά νησιά και αδυνατούν να διαχειριστούν τον όγκο ιατροδικαστικής εργασίας. Τους τελευταίους μήνες, πλοιάρια από τη Δυτική Αφρική φθάνουν συστηματικά στην απομακρυσμένη μικρή νησίδα Ελ Χιέρο των Κανάριων Νήσων. Τον τελευταίο ενάμιση μήνα, επτά άγνωστης ταυτότητας πτώματα τάφηκαν στο νησί. Στο μουσουλμανικό νεκροταφείο του Λανζαρότε στο νησί Γκραν Κανάρια, οι τάφοι παιδιών σηματοδοτούνται με κύκλο από πέτρες.

Το ίδιο σκηνικό επαναλαμβάνεται και σε άλλες χώρες, στα γεωγραφικά άκρα της Ε.Ε. Στη Γαλλία, το γράμμα Χ ξεχωρίζει τους τάφους των ανωνύμων μεταναστών στο Καλαί. Στα σύνορα νότιας Γαλλίας – Ιταλίας, μόλις 35 από 242 μετανάστες που βρήκαν τον θάνατο στα ορεινά περάσματα από το 2014 μέχρι σήμερα έχουν ταυτοποιηθεί.

Ο εισαγγελέας Σαλβατόρε Βέλα, αρμόδιος για τις έρευνες των ναυαγίων μεταναστευτικών σκαφών στα νερά της Σικελίας, λέει: «Δεν υπάρχει νεκροτομείο ούτε μεγάλα ψυγεία στη Λαμπεντούζα. Μόλις ανασυρθούν, οι σοροί μεταφέρονται στη Σικελία, όπου κάθε κοινότητα διαχειρίζεται κατά το δοκούν την ταφή τους. Εχει συμβεί, οι νεκροί να θαφτούν σε ομαδικούς τάφους, στα άκρα των νεκροταφείων».

Η Λόρελ Κλεγκ, συντονίστρια ιατροδικαστικών υπηρεσιών του Ερυθρού Σταυρού, λέει: «Αν μετρήσουμε τους συγγενείς των νεκρών και των αγνοουμένων, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι επηρεάζονται άμεσα από τους θανάτους αυτούς. Τους φέρθηκαν καλά; Σεβάστηκαν τα σώματά τους όταν τους έθαψαν; Αυτές οι ερωτήσεις απασχολούν τους συγγενείς και γι’ αυτό έχουμε υποχρέωση να ταυτοποιήσουμε τις σορούς αυτές».

Οι υπάρχουσες υποδομές είναι, όμως, ανεπαρκείς, παρά την απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου. Δεν υπάρχουν ενιαίοι κανόνες για τη συλλογή στοιχείων των ανωνύμων σορών ούτε και βάση δεδομένων για την αποθήκευσή τους, καθώς ο ευρωπαϊκός πολιτικός κόσμος εστιάζει στη σύλληψη των διακινητών και όχι στην ταυτοποίηση των θυμάτων τους.

Σημαντικές προσπάθειες έχουν γίνει στην Ιταλία για την ταυτοποίηση των νεκρών από το μεγάλο ναυάγιο του 2015, που στοίχισε τη ζωή σε περισσότερους από 1.000 ανθρώπους, με ερευνητές του Πανεπιστημίου του Μιλάνου να έχουν αναγνωρίσει 528 σορούς.