Καθώς τα τελευταία χρόνια οι διεθνείς ανταγωνισμοί κλιμακώνονται και οι συρράξεις αυξάνονται, μεγάλες δυνάμεις του πλανήτη ενισχύουν την ετοιμότητά τους μπροστά στο ενδεχόμενο ενός πολέμου που θα περιλαμβάνει και το διάστημα.
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία άνοιξε ένα νέο κεφάλαιο στον «διαστημικό πόλεμο», αναδεικνύοντας τη σημασία του δορυφορικού διαδικτύου στη σύρραξη. Ωστόσο, η μεγαλύτερη ανησυχία των Ηνωμένων Πολιτειών είναι η Κίνα, η οποία επιδιώκει να φτάσει, αν όχι να ξεπεράσει, την αμερικανική πρωτοκαθεδρία στο διάστημα. «Το διάστημα έχει αναδειχθεί ως ο πιο ουσιαστικός τομέας της μάχης», αναφέρει στον Economist ο ναύαρχος Κρίστοφερ Γκρέιντι, αντιπρόεδρος του αμερικανικού Γενικού Επιτελείου Στρατού.
Γι’ αυτόν τον λόγο, οι ΗΠΑ έχουν επενδύσει πολλά στο αρχηγείο της Διαστημικής Διοίκησης στο Κολοράντο Σπρινγκς. Στο κοινό κέντρο επιχειρήσεων παρακολουθούνται κατά μέσο όρο 15 εκτοξεύσεις πυραύλων καθημερινά, σε όλο τον κόσμο. Παρακολουθούν επίσης τη ραγδαία αύξηση των δορυφόρων, τους σωρούς από σκουπίδια που βρίσκονται σε τροχιά και την επανείσοδο αντικειμένων στην ατμόσφαιρα.
Οι σκοποί, βέβαια, είναι κυρίως στρατιωτικοί. Μεταξύ των αντικειμένων που παρακολουθούνται πιο στενά είναι δύο ρομποτικά διαστημικά αεροσκάφη που εκτοξεύτηκαν πρόσφατα. Πρόκειται για το αμερικανικό x37-b που απογειώθηκε από το Ακρωτήριο Κανάβεραλ στις 28 Δεκεμβρίου και το κινεζικό Shenlong, που απογειώθηκε ένα δεκαπενθήμερο νωρίτερα. Και οι δύο αποστολές είναι σε μεγάλο βαθμό μυστικές. Η ικανότητα των διαστημικών αυτών σκαφών να πραγματοποιούν μεγάλες αποστολές, να παραδίδουν και να παίρνουν ωφέλιμα φορτία, να αλλάζουν τροχιά και να επιστρέφουν στη Γη για ανεφοδιασμό τα καθιστά δυνητικά όπλα.
Από την πλευρά της, η Ρωσία εκτόξευσε τον Οκτώβριο το Cosmos 2570. Το εν λόγω σκάφος απελευθέρωσε έναν δεύτερο δορυφόρο, ο οποίος στη συνέχεια άφησε έναν τρίτο. Για τους Αμερικανούς στρατιωτικούς διοικητές, οι δυνατότητες αυτές θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για την καταστροφή δορυφόρων. Μια πρόγευση ενός «διαστημικού πολέμου» ήρθε το βράδυ της 14ης Νοεμβρίου 2021, ώρα Κολοράντο Σπρινγκς, όταν στο κοινό κέντρο επιχειρήσεων σήμανε συναγερμός για έναν πύραυλο που εκτοξεύτηκε από το ρωσικό κοσμοδρόμιο του Πλεσέτσκ. Τα ραντάρ εντόπισαν τον πύραυλο και οι υπολογιστές σύντομα προέβλεψαν την ασυνήθιστη τροχιά του: επρόκειτο για ένα αντιδορυφορικό όπλο Nudol το οποίο είχε ως στόχο έναν παροπλισμένο σοβιετικό κατασκοπευτικό δορυφόρο.
Κάποιοι από τους Αμερικανούς στρατιωτικούς στο αρχηγείο της Διαστημικής Διοίκησης εκτίμησαν τότε ότι η Ρωσία θα στόχευε κοντά στον δορυφόρο και δεν θα τον καταστρέψει. Αλλοι όμως υπολόγισαν σωστά εκτιμώντας ότι η Μόσχα θα ανατινάξει τον δορυφόρο. Περίπου 1.800 συντρίμμια του κατεστραμμένου δορυφόρου ανάγκασαν τους αστροναύτες του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (συμπεριλαμβανομένων δύο Ρώσων) να καταφύγουν στο σκάφος διαφυγής τους.
Μια νέα επικίνδυνη διαστημική εποχή
Από τα παραπάνω προκύπτει ότι ο χώρος έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα δεν αποτελεί πλέον μόνο ένα μέρος ειρηνικής εξερεύνησης και επιστημονικής μελέτης. Ο έλεγχος του διαστήματος έχει γίνει, σύμφωνα με τους ειδικούς, εξίσου σημαντικός με την κυριαρχία στο έδαφος, τη θάλασσα και τον αέρα. Σύμφωνα με την ανάλυση του Economist, η απώλεια της πρωτοκαθεδρίας στο διάστημα μπορεί να έχει άμεσες επιπτώσεις στην κατάσταση που διαμορφώνεται στη Γη. Ενδεικτικά, σε οποιαδήποτε μελλοντική σύγκρουση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας, οι δορυφόροι θα είναι απαραίτητοι για την εύρεση και την καταστροφή στόχων στις τεράστιες αποστάσεις του Ειρηνικού Ωκεανού.
Σε κάθε περίπτωση, πολλά βασικά στοιχεία για τον ανταγωνισμό στο διάστημα (ειδικά από τους γεωπολιτικούς ανταγωνιστές των ΗΠΑ) παραμένουν στο «σκοτάδι». Αυτό πάντως που είναι σαφές, είναι πως οι Ηνωμένες Πολιτείες εντείνουν τα τελευταία χρόνια τις προσπάθειές τους για να διατηρήσουν το πλεονέκτημα που έχουν στον τομέα αυτό.
Από την πλευρά του, ο πρώην αναπληρωτής επικεφαλής της Διοίκησης Διαστήματος και στρατηγός Τζον Σάου υποστηρίζει ότι ο κόσμος έχει εισέλθει πλέον στην «τρίτη διαστημική εποχή».
Η πρώτη φάση ξεκίνησε στον Ψυχρό Πόλεμο με τις δύο υπερδυνάμεις να εκτοξεύουν μεγάλους δορυφόρους για λόγους εθνικής ασφάλειας. Στη δεύτερη εποχή, οι ιδιωτικές εταιρείες «μπήκαν στο παιχνίδι» καθώς παρείχαν τηλεπικοινωνίες, τηλεόραση και άλλες υπηρεσίες από το διάστημα. Το gps για παράδειγμα έφερε επανάσταση στον συμβατικό πόλεμο, αρχής γενομένης από τον πόλεμο στο Ιράκ το 1991. Αργότερα, ιδίως στο Ιράκ και το Αφγανιστάν, οι δορυφόροι κατέστησαν δυνατούς τους βομβαρδισμούς ακριβείας και τις επιχειρήσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη σε μεγάλες αποστάσεις. Στη δεύτερη φάση, ωστόσο, το διάστημα θεωρούνταν «άβατο» για τους διακρατικούς ανταγωνισμούς. Αυτό λήγει στην τρίτη εποχή καθώς το ίδιο το διάστημα μετατρέπεται σε πεδίο στρατιωτικού ανταγωνισμού. Η φάση αυτή χαρακτηρίζεται πλέον από απειλές και πιθανές συγκρούσεις στο διάστημα, εκτιμά ο στρατηγός Σάου.
Πώς διεξάγεται ένας διαστημικός πόλεμος;
Με βάση την παρούσα κατάσταση της τεχνολογίας, ο πόλεμος έξω από τη γήινη ατμόσφαιρα είναι συνδεδεμένος άμεσα με τη διαμάχη στη Γη. Οι δορυφόροι αποτελούν εξαιρετικά σημαντικές πλατφόρμες παρατήρησης των εξελίξεων στον πλανήτη μας, αλλά είναι συνήθως εύκολο να εντοπιστούν, δύσκολο να ελιχθούν και σε μεγάλο βαθμό ανυπεράσπιστοι από απειλές.
Στο διάστημα η επίθεση έχει το πλεονέκτημα έναντι της άμυνας, υποστηρίζει ο επικεφαλής της Διαστημικής Δύναμης, στρατηγός Τσανς Σάλτζμαν. Ο ίδιος εκτιμά ότι η πλευρά που θα καταφέρει το πρώτο χτύπημα μπορεί γρήγορα να κερδίσει το «πάνω χέρι». «Δεν υπάρχει τίποτα για να κρυφτείς στο διάστημα», εξηγεί ο στρατηγός τονίζοντας πως οι δορυφόροι κινούνται σε προβλέψιμες τροχιές και οι γραμμές επικοινωνίας μαζί τους είναι εκτεθειμένες.
Οι ΗΠΑ, η Κίνα και η Ινδία έχουν δοκιμάσει αντιδορυφορικούς πυραύλους που εκτοξεύονται από τη Γη, όπως ο ρωσικός Nudol. Αλλες απειλές για έναν δορυφόρο αποτελούν τα λέιζερ, τα μικροκύματα υψηλής ισχύος και οι παρεμβολές ραδιοσυχνοτήτων. Μια πυρηνική έκρηξη εκτός ατμόσφαιρας θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει σημαντική καταστροφή. Βέβαια, οι δορυφόροι αποτελούν ένα μόνο μέρος του διαστημικού συστήματος. Σύμφωνα με ειδικούς μια επίθεση σε επίγειους σταθμούς ή συνδέσεις επικοινωνίας ίσως έχει ακόμα καλύτερα αποτελέσματα.
Σήμερα, βασικός ανταγωνιστής των Ηνωμένων Πολιτειών στο διάστημα είναι η Κίνα. Σύμφωνα με τις αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών, το Πεκίνο διαθέτει ήδη επίγεια λέιζερ και αντιδορυφορικούς πυραύλους. Επίσης, αναπτύσσει και όπλα σε τροχιά γύρω από τη Γη. Αλλωστε, η Συνθήκη για το Εξωτερικό Διάστημα του 1967 απαγορεύει τις εδαφικές διεκδικήσεις σε ουράνια σώματα και τη στάθμευση πυρηνικών όπλων σε αυτό, αλλά δεν περιλαμβάνει καμία πρόβλεψη για τα συμβατικά όπλα.
Η στρατηγική των Κινέζων στο διάστημα περιλαμβάνει «αιφνιδιαστικά, ταχέα και περιορισμένης κλίμακας εντυπωσιακά πλήγματα» όχι στο πλαίσιο πολέμου, αλλά για να αποτρέψουν έναν πόλεμο ή να εξαναγκάσουν σε πρόωρη συνθηκολόγηση τον αντίπαλο. Από την άλλη, σε έγγραφο του διαστημικού δόγματος του αμερικανικού γενικού επιτελείου σημειώνεται ότι το διάστημα «είναι ολοένα και πιο αμφισβητούμενο και ανταγωνιστικό». Στο πλαίσιο αυτό, τονίζεται ότι η Αμερική πρέπει να διατηρήσει τη «διαστημική υπεροχή», μέσω «επιθετικών και αμυντικών διαστημικών επιχειρήσεων».
Με δεδομένο πάντως ότι η εμπειρία ενός πραγματικού πολέμου που περιλαμβάνει και το διάστημα, μέχρι στιγμής δεν υφίσταται, τα πράγματα παραμένουν «θαμπά». Οι Αμερικανοί, όπως έχει γίνει γνωστό, μαθαίνουν μέσα από προσομοιώσεις να διαχειρίζονται ενδεχόμενες επιθετικές ή αμυντικές διαστημικές επιχειρήσεις. Οι περισσότερες από αυτές τις προσομοιώσεις του Πενταγώνου είναι μέχρι σήμερα απόρρητες αλλά ενδέχεται να επεξεργάζονται σειρά σεναρίων και δυνητικών στρατιωτικών κινδύνων.