Για πρώτη φορά, η υπερθέρμανση του πλανήτη ξεπέρασε το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου για ένα ολόκληρο έτος, σύμφωνα με την υπηρεσία της Ε.Ε. για το κλίμα. ’
Ηδη, από το 2015, οι παγκόσμιοι ηγέτες είχαν δεσμευθεί ότι θα προσπαθούσαν να περιορίσουν την άνοδο της θερμοκρασίας κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου, κάτι που θεωρείται ζωτικής σημασίας για την αποφυγή πιο επιζήμιων επιπτώσεων στο περιβάλλον μακροπρόθεσμα.
Αυτή η πρώτη υπέρβαση, σε ετήσια κλίμακα, πέραν του ότι επιβεβαιώνει την αποτυχία ως προς την εφαρμογή της εμβληματικής «συμφωνίας του Παρισιού», θα μπορούσε να απομακρύνει τον κόσμο από το να πετύχει τους στόχους για το κλίμα μακροπρόθεσμα.
Η κλιματική αλλαγή επιταχύνεται και ο πλανήτης θα υπερβεί το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου θέρμανσης αυτή τη δεκαετία, σύμφωνα με έρευνα ομάδας επιστημόνων της NASA και του Πανεπιστημίου Κολούμπια που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο.
Παρ’ όλα αυτά οι επιστήμονες επισημαίνουν ότι δεν έχουν όλα χαθεί. Επείγουσες δράσεις για τη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα θα επιβραδύνουν την άνοδο της θερμοκρασίας και θα έχουν μακροπρόθεσμα θετικά αποτελέσματα.
Η έκθεση – ορόσημο του ΟΗΕ και το σερί των ρεκόρ
Εκθεση-ορόσημο του ΟΗΕ το 2018 ανέφερε ότι οι κίνδυνοι από την κλιματική αλλαγή –όπως οι καύσωνες, η άνοδος της στάθμης της θάλασσας και η απώλεια ειδών της άγριας ζωής– είναι πολύ υψηλότεροι εάν η μέση θερμοκρασία ανεβαίνει κατά 2 βαθμούς Κελσίου, συγκριτικά με μέση άνοδο της τάξης του 1,5 βαθμού Κελσίου.
Ωστόσο, ο ρυθμός της ανόδου εξακολουθεί να είναι ανησυχητικός, όπως προκύπτει από τα ετήσια στοιχεία της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Copernicus Climate Change Service. Κατά την περίοδο από τον Φεβρουάριο του 2023 έως τον Ιανουάριο του 2024 η άνοδος έφτασε τους 1,52 βαθμούς Κελσίου.
Η εξέλιξη δεν προξενεί μεγάλη έκπληξη. Για τον μήνα Ιανουάριο καταγράφηκε άνοδος-ρεκόρ της θερμοκρασίας για όγδοη συνεχόμενη χρονιά.
Η επιστημονική ομάδα Berkeley Earth εκτιμά ότι το 2023 η άνοδος της θερμοκρασίας ήταν κατά μέσο όρο πάνω από τον 1,5C σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα.
Αλλοι επιστημονικοί φορείς, όπως η Nasa, εκτιμούν πως η αντίστοιχη άνοδος κατά τους τελευταίους 12 μήνες ήταν ελαφρώς κάτω από τον 1,5 βαθμό Κελσίου.
Ο κόσμος είναι ήδη κατά 1,8 βαθμό Κελσίου θερμότερος από ό,τι ήταν στην προβιομηχανική εποχή, έχοντας ξεπεράσει το όριο του 1,5 βαθμού Κελσίου το 2010 ή το 2011, υποστηρίζουν ερευνητές που χρησιμοποίησαν θαλάσσια σφουγγάρια για να υπολογίσουν πώς έχουν αλλάξει οι θερμοκρασίες στην Καραϊβική τα τελευταία 300 χρόνια.
Αυτές οι διαφορές οφείλονται κυρίως στον τρόπο με τον οποίο υπολογίζονταν οι παγκόσμιες θερμοκρασίες στα τέλη του 1800, όταν οι μετρήσεις ήταν πιο αραιές.
Ωστόσο, όλα τα δεδομένα συγκλίνουν ως προς το ότι ο πλανήτης διανύει μακράν τη θερμότερη περίοδό του, τουλάχιστον από την έναρξη των σύγχρονων καταγραφών.
Στην επιφάνεια της θάλασσας καταγράφεται επίσης η υψηλότερη μέση θερμοκρασία από την έναρξη των μετρήσεων. Πρόκειται για ένα ακόμη σημάδι των διαστάσεων που λαμβάνει η κλιματική αλλαγή.
Τι συνέβη τον τελευταίο χρόνο
Η μακροπρόθεσμη τάση υπερθέρμανσης οφείλεται σε ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως στην καύση ορυκτών καυσίμων, η οποία απελευθερώνει αέρια που θερμαίνουν τον πλανήτη, όπως το διοξείδιο του άνθρακα.
Αυτό είναι υπεύθυνο για τη μεγάλη άνοδο της θερμοκρασίας κατά το τελευταίο έτος.
Τους τελευταίους μήνες, το φυσικό φαινόμενο, γνωστό ως Ελ Νίνιο, εντάθηκε, οδηγώντας σε περαιτέρω άνοδο της θερμοκρασίας, αν και συνήθως το κάνει μόνο κατά περίπου 0,2 βαθμό Κελσίου.
Η άνοδος στις παγκόσμιες μέσες θερμοκρασίες του αέρα άρχισαν να υπερβαίνουν τον 1,5 βαθμό Κελσίου σε σχεδόν καθημερινή βάση στο δεύτερο μισό του 2023, όταν άρχισε να επιδρά το Ελ Νίνιο, κάτι που συνεχίστηκε και το 2024.
Είναι εφικτός ο στόχος του Παρισιού;
Με τον σημερινό ρυθμό εκπομπών, ο στόχος του Παρισιού για περιορισμό της ανόδου της θερμοκρασίας στον 1,5 βαθμό Κελσίου, ως μακροπρόθεσμο μέσο όρο –και όχι ως μέσο όρο ανά έτος– δεν θα είναι εφικτός την επόμενη δεκαετία.
Αυτή η αποτυχία θα σηματοδοτούσε κρίσιμη καμπή για το κλίμα, παρόλο που οι ειδικοί επισημαίνουν ότι δεν θα σήμαινε και τη συντέλεια του κόσμου.
Σε κάθε περίπτωση, οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα συνεχιστούν και θα γίνονται με ολοένα πιο επώδυνο τρόπο αντιληπτές. Ηδη οι ακραίοι καύσωνες, οι ξηρασίες, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες των προηγούμενων 12 μηνών μάς έδωσαν μία πρώτη γεύση.
Κάθε δέκατο του βαθμού ανόδου προκαλεί μεγαλύτερη ζημιά από το προηγούμενο, όπως επισημαίνουν οι ειδικοί.
Μη αναστρέψιμες αλλαγές
Μισός επιπλέον βαθμός –η διαφορά μεταξύ 1,5 και 2 βαθμών Κελσίου υπερθέρμανσης του πλανήτη– αυξάνει επίσης σημαντικά τους κινδύνους να ξεπεραστούν τα «σημεία καμπής».
Πρόκειται για κατώτατα όρια στο κλιματικό σύστημα τα οποία, εάν ξεπεραστούν, θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ταχείες και δυνητικά μη αναστρέψιμες αλλαγές.
Για παράδειγμα, εάν οι πάγοι της Γροιλανδίας και της Δυτικής Ανταρκτικής περάσουν το σημείο καμπής, πιθανό ανεξέλεγκτο λιώσιμό τους θα προκαλούσε «καταστροφική» άνοδο της παγκόσμιας στάθμης της θάλασσας για τους επόμενους αιώνες.
Ωστόσο, οι ερευνητές τονίζουν ότι ο άνθρωπος μπορεί ακόμη να προλάβει σημαντική επιδείνωση της κατάστασης για το κλίμα.
Τα χειρότερα σενάρια δεν επαληθεύτηκαν
Ηδη ο κόσμος έχει σημειώσει πρόοδο χάρη σε πράσινες τεχνολογίες, όπως οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τα ηλεκτρικά οχήματα.
Τα χειρότερα σενάρια για αύξηση της θερμοκρασίας κατά 4 βαθμούς Κελσίου ή περισσότερο αυτόν τον αιώνα –πιθανώς πριν από μία δεκαετία– θεωρούνται τώρα πολύ λιγότερο πιθανά, με βάση τις τρέχουσες πολιτικές και δεσμεύσεις.
Και ίσως το πιο ενθαρρυντικό από όλα είναι ότι εξακολουθεί να κυριαρχεί η πεποίθηση ότι ο πλανήτης δεν θα συνεχίσει να θερμαίνεται με τον ίδιο ρυθμό, εφόσον επιτευχθεί ο στόχος για μηδενικές εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα.
Αποτελεσματική μείωση των εκπομπών στο μισό αυτή τη δεκαετία θεωρείται ιδιαίτερα κρίσιμη. Η καταστροφή δεν είναι αναπόφευκτη, όπως επισημαίνουν πολλοί ειδικοί.
Πηγή: Reuters, BBC, Copernicus Climate Change Service, New Scientist