Η πρόσφατη διαρροή μιας τηλεφωνικής συνομιλίας στην οποία αξιωματούχοι της γερμανικής πολεμικής αεροπορίας συζητούν την αποστολή πυραύλων στην Ουκρανία και την πιθανή χρήση τους κατά στρατηγικών στόχων, αποτελεί απλώς την πιο πρόσφατη απόδειξη ότι η ρωσική κατασκοπεία έχει επιστρέψει για τα καλά στην Ευρώπη.
«Το παιχνίδι της γάτας με το ποντίκι έχει αρχίσει ξανά», δήλωσε ένας αξιωματικός δυτικής μυστικής υπηρεσίας στους βρετανικούς Financial Times, που για ευνόητους λόγους ζήτησε να παραμείνει ανώνυμος. «Οι ρωσικές κατασκοπευτικές πρωτοβουλίες είναι πλέον στα επίπεδα του Ψυχρού Πολέμου – ίσως και ψηλότερα», υπογράμμισε ένας άλλος.
Σχεδόν κάθε εβδομάδα, μια καινούργια επιχείρηση βλέπει το φως της δημοσιότητας, αποδεικνύοντας πόσο βαθιά έχει εισχωρήσει στην Ευρώπη η Ρωσία από την ημέρα της εισβολής στην Ουκρανία, πριν από δύο χρόνια. Χαρακτηριστικά, στις 27 Φεβρουαρίου ο Τιχομίρ Ιβάντσεφ έγινε ο έκτος Βούλγαρος που κατηγορήθηκε για κατασκοπευτική δράση στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Δύο εβδομάδες πριν από αυτό, ο Μαξίμ Κουζμίνοφ, Ρώσος στρατιωτικός πιλότος που αυτομόλησε πέρυσι στην Ουκρανία, βρέθηκε δολοφονημένος στην Ισπανία. Νωρίτερα, η γαλλική κυβέρνηση αποκάλυψε την ύπαρξη και τη λειτουργία 193 ιστοτόπων, σχεδιασμένων αποκλειστικά για την προώθηση ψευδών ειδήσεων που ενισχύουν την εικόνα της Ρωσίας, και ακόμη πιο πριν η Λετονή βουλευτής Τατιάνα Ζντάνοκα κατηγορήθηκε για μακρόχρονη συνεργασία με την Υπηρεσία Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (FSB), απόγονο της KGB.
Παρ’ όλα αυτά, είναι το περιστατικό των γερμανικών υποκλοπών εκείνο που ήχησε τον δυνατότερο συναγερμό στα ευρωπαϊκά κέντρα αντικατασκοπείας. Στις συνομιλίες των Γερμανών αξιωματούχων ακούγεται αναφορά σε πλήγμα εις βάρος της περίφημης γέφυρας του Κερτς, που ενώνει την Κριμαία με την ηπειρωτική Ρωσία. Οι ίδιοι αποκάλεσαν αργότερα την υποκλοπή ως προσπάθεια του Πούτιν να «διασπάσει τους συμμάχους της Ουκρανίας».
Τα πρόσωπα που στρατολογούνται και οι σύνδεσμοί τους δεν γνωρίζουν κατ’ ανάγκην ποιου τα συμφέροντα εξυπηρετούν.
Πολλοί αναλυτές εξηγούν ότι μετά τις ταπεινωτικές αποκαλύψεις εις βάρος των κατασκόπων της το 2022, η Ρωσία έχει προσλάβει νέα στρατιά από πράκτορες και έχει αλλάξει ριζικά την εκπαίδευσή τους. Επιπλέον, έχει στραφεί στην «πρόσληψη» Ευρωπαίων και την ένταξή τους σε ρωσικά μισθολόγια, με αποτέλεσμα να καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη η αναγνώρισή τους.
«Επρεπε να αλλάξουν τις μεθόδους τους αν ήθελαν να αποσπάσουν απόρρητες πληροφορίες στην Ευρώπη», αναφέρει ένα από τα προαναφερθέντα στελέχη μυστικών υπηρεσιών. «Και πραγματικά το έκαναν», προσθέτει, ενώ σχετικά με τα πρόσωπα που στρατολογούνται σχολιάζει ότι μερικές φορές μπορεί να μη γνωρίζουν καν ότι δουλεύουν για τη ρωσική κυβέρνηση. «Οι σύνδεσμοί τους δεν γνωρίζουν κατ’ ανάγκην ποιου τα συμφέροντα εξυπηρετούν. Μπορεί να είναι εγκληματίες, ποινικοί ή απλώς καθημερινοί πολίτες που πληρώνονται».
Σε ένα βαθμό το παλιό μοντέλο του «νόμιμου» Ρώσου κατασκόπου που συνεχίζει την εργασία του εκτός πρεσβείας εξακολουθεί να ισχύει σε ουδέτερες χώρες όπως η Αυστρία και η Ελβετία. Αξιωματούχοι από τις δύο χώρες υπολογίζουν ότι στα εδάφη τους βρίσκονται συνολικά 150 Ρώσοι που εργάζονται σε επίσημο διπλωματικό πλαίσιο. Επιπλέον, η ρωσική κατασκοπεία έχει προωθηθεί κι εκτός της ζώνης Σένγκεν. Η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν, για παράδειγμα, καταστεί σημαντικοί κόμβοι για τη δράση των ρωσικών υπηρεσιών πληροφορίας. Βέβαια, είναι αδύνατο να ξέρουμε τι επίδραση μπορεί να έχουν οι ανανεωμένες ρωσικές τεχνικές κατασκοπείας. «Στον κόσμο των πληροφοριών έχουμε πάντα επίγνωση του πόσο πολλά πράγματα δεν γνωρίζουμε», σχολιάζει στη βρετανική εφημερίδα ένας κατάσκοπος.
Ευκαιρίες για τη Δύση
Ο αυξανόμενος αυταρχισμός της κυβέρνησης Πούτιν έχει, ωστόσο, δημιουργήσει μια υπόγεια δυσαρέσκεια που φτάνει μέχρι και τις υπηρεσίες ασφαλείας. Ο διευθυντής της CIA, Ουίλιαμ Μπερνς, δήλωσε στο αμερικανικό περιοδικό Foreign Affairs πως παρά τη βελτίωση των ρωσικών κατασκοπευτικών μεθόδων «αυτή τη στιγμή παρατηρούμε και μια ιστορική ευκαιρία για στρατολόγηση δυσαρεστημένων Ρώσων στη Δύση». Με αυτό συμφωνεί και ο επικεφαλής της βρετανικής ΜΙ6: «Υπάρχουν πολλοί Ρώσοι σήμερα που είναι σιωπηλά σοκαρισμένοι με όσα διαπράττει το καθεστώς Πούτιν. Οι πόρτες μας θα είναι πάντοτε ανοιχτές γι’ αυτούς», επισήμανε σε πρόσφατη συνέντευξή του.