H Πορτογαλία προσέρχεται την Κυριακή στις κάλπες μετά το απότομο τέλος της «εποχής» του Αντόνιο Κόστα.
Ο πρώην ηγέτης των Σοσιαλιστών της Πορτογαλίας, για πρώτη φορά έπειτα από εννέα χρόνια, δεν θα δει το όνομά του γραμμένο στο ψηφοδέλτιο ενός κόμματος που έφερε και διατήρησε στην εξουσία.
Οι πρόωρες εκλογές αποτελούν συνέχεια της αιφνίδιας παραίτησής του το περασμένο φθινόπωρο, στη σκιά σκανδάλου.
Περίπου 10,8 εκατομμύρια Πορτογάλοι καλούνται να υποδείξουν τη λύση για το πολιτικό κενό. Ωστόσο, όπως δείχνουν οι δημοσκοπήσεις, τη στιγμή που η χώρα βρισκόταν στην τελική ευθεία προς τις κάλπες, οι ψηφοφόροι παρέμεναν αναποφάσιστοι.
Οι συμμαχίες που διαμορφώνονται τόσο στα δεξιά όσο και στα αριστερά κόμματα είναι εκλογικά σχεδόν ισοδύναμες. Εκτός από την απουσία του Κόστα από τα ψηφοδέλτια, υπάρχει ακόμα κάτι που θεωρείται σχεδόν σίγουρο: η άνοδος του ακροδεξιού κόμματος Τσέγκα.
Εν μέσω γενικής αβεβαιότητας και πολιτικής αστάθειας φιλοδοξεί να αποτελέσει παράγοντα «ρυθμιστή» στις πολιτικές εξελίξεις.
Παραίτηση – βόμβα
Η ξαφνική αποχώρηση του Κόστα τον περασμένο Νοέμβριο βρήκε το σύνολο σχεδόν του πολιτικού κόσμου απροετοίμαστο.
Ο Κόστα κυβέρνησε την Πορτογαλία από το 2015. Εξασφάλισε επανεκλογή το 2022 με απόλυτη πλειοψηφία εδρών στο κοινοβούλιο.
Εγκατέλειψε το αξίωμά του αφότου το όνομά του ενεπλάκη σε υπόθεση που, όπως ο ίδιος δήλωσε, ήταν «ασυμβίβαστη με το επίπεδο της αξιοπρέπειας που απαιτεί το αξίωμα».
Ο Κόστα δεν έχει κατηγορηθεί άμεσα για κάποιο αδίκημα, ωστόσο, κάποιοι από τους στενότερους συνεργάτες του έχουν κατονομαστεί επίσημα ως ύποπτοι για εμπλοκή σε σκάνδαλο και η υπόθεση ερευνάται από το Ανώτατο Δικαστήριο.
Μετά την παραίτηση του Κόστα, ο Πορτογάλος πρόεδρος Μαρσέλο Ρεμπέλο ντε Σόουζα όρισε εκλογές για την άνοιξη, ώστε να δοθεί χρόνος στους πολιτικούς ηγέτες της χώρας να προσαρμοστούν στη νέα πραγματικότητα.
Εκλογικό ντεμπούτο
Οι δύο επικρατέστεροι υποψήφιοι θα κάνουν το εκλογικό τους ντεμπούτο την Κυριακή: Ο Λουίς Μοντενέγκρο, ο οποίος ηγείται της κεντροδεξιάς Δημοκρατικής Συμμαχίας, φέρεται να κερδίζει μικρό προβάδισμα στις τελευταίες δημοσκοπήσεις.
Ακολουθεί ο Πέντρο Νούνο Σάντος, διάδοχος του Κόστα στη θέση του γενικού γραμματέα του πορτογαλικού Σοσιαλιστικού Κόμματος.
Δεδομένου του πλαισίου στο οποίο προκηρύχθηκαν οι εκλογές, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η διαφθορά αποτελεί βασική ανησυχία για τους ψηφοφόρους.
Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι πολίτες ανησυχούν επίσης για την έλλειψη οικονομικά προσιτής κατοικίας, καθώς και για την παρακμή των δημόσιων υπηρεσιών της χώρας.
Ο Μοντενέγκρο υποστηρίζει ότι αυτά τα ζητήματα αποτελούν συνέπεια των τελευταίων οκτώ ετών σοσιαλιστικής διακυβέρνησης, ενώ ο Σάντος αντιτείνει ότι μία δεξιά κυβέρνηση θα επιδεινώσει την κατάσταση.
Μάχη στο νήμα
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι εκλογές της Κυριακής θα μπορούσαν να κριθούν στο νήμα, με τη Δεξιά, υπό την ηγεσία της Δημοκρατικής Συμμαχίας να προηγείται ελάχιστα από την Αριστερά υπό την ηγεσία των Σοσιαλιστών.
Καμία από τις δύο συμμαχίες δεν αναμένεται να κερδίσει αρκετές έδρες στο κοινοβούλιο ώστε να εξασφαλίσει πλειοψηφία και να σχηματίσει κυβέρνηση και καμία δεν θέλει να συνεργαστεί με το ακροδεξιό Τσέγκα, το οποίο αναμένεται να συγκεντρώσει σχεδόν μία στις πέντε ψήφους.
Το μετεκλογικό τοπίο θολώνει περισσότερο εξαιτίας του υψηλού ποσοστού, της τάξης του 20%, των ψηφοφόρων που δηλώνουν αναποφάσιστοι και που σκοπεύουν να λάβουν την τελική τους απόφαση στην κάλπη. Το αποτέλεσμα της Κυριακής εκτιμάται ότι θα είναι «αμφίρροπο», σύμφωνα με τους πολιτικούς αναλυτές στη χώρα.
Κυβέρνηση με «όλους τους δεξιούς»
Καθώς καμία από τις συμμαχίες δεν αναμένεται να εξασφαλίσει τις 116 έδρες που απαιτούνται για απόλυτη πλειοψηφία, το Τσέγκα θα αποκτήσει ρόλο – «κλειδί» στην περίπτωση που ο δεξιός συνασπισμός του Μοντενέγκρο κερδίσει τις περισσότερες ψήφους.
Ο Μοντενέγκρο έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι δεν πρόκειται να συμμαχήσει με την Ακροδεξιά.
Την Τρίτη προέτρεψε τους ψηφοφόρους να διασφαλίσουν ότι η Πορτογαλία θα έχει μετεκλογικά συντηρητική κυβέρνηση, επιλέγοντας να στηρίξουν τον συνασπισμό του αντί για το Τσέγκα.
Ωστόσο, ο Μοντενέγκρο δεν αποκλείει σχηματισμό κυβέρνησης εάν ο ηγέτης της Ακροδεξιάς, ο πρώην αθλητικός σχολιαστής Αντρέ Βεντούρα, του προσφέρει υποστήριξη χωρίς όρους.
Ο Βεντούρα, από την πλευρά του, έχει υποστηρίξει ότι οι ψηφοφόροι επιθυμούν κυβέρνηση με συμμετοχή «όλων των δεξιών» και σημείωσε ότι εάν ο Μοντενέγκρο δεν είναι πρόθυμος να δεχθεί συμφωνία με το κόμμα του, θα πρέπει να αντικατασταθεί από πιο πρόθυμο μέλος της δεξιάς συμμαχίας.
Σε άλλο ενδεχόμενο, ο Μοντενέγκρο θα μπορούσε να διασωθεί πολιτικά από τον Σάντος, ο οποίος έχει δηλώσει ότι θα ήταν πρόθυμος να καταστήσει μία κεντροδεξιά κυβέρνηση «βιώσιμη» για χάρη της σταθερότητας της χώρας.
Αδύναμη Αριστερά
Εάν, αντίθετα, οι Σοσιαλιστές συγκεντρώσουν τις περισσότερες ψήφους, τα υπόλοιπα αριστερά κόμματα της Πορτογαλίας αναμένεται να συσπειρωθούν γύρω από μία κυβέρνηση μειοψηφίας υπό τον Σάντος.
Ο Μοντενέγκρο έχει δηλώσει ότι δεν θα επιχειρήσει να σχηματίσει κυβέρνηση εάν το κόμμα του δεν κερδίσει την Κυριακή.
Ο ίδιος δεν έχει συμφωνήσει ρητά να ανταποδώσει την «προσφορά» στήριξης του Σάντος σε μελλοντική κυβέρνηση μειοψηφίας.
Διχασμένο κοινοβούλιο
Κανένας από τους υποψηφίους που συμμετέχουν στις εκλογές δεν εξετάζει το ενδεχόμενο διεξαγωγής επαναληπτικών εκλογών, πράγμα που σημαίνει ότι για το άμεσο μέλλον, η Πορτογαλία θα πρέπει πιθανότατα να πορευθεί με ένα διαιρεμένο κοινοβούλιο και μία ισχυρή Ακροδεξιά με την οποία κανείς δεν θέλει επισήμως να συνεργαστεί.
Εάν κάποια από τις συμμαχίες καταφέρει να σχηματίσει κυβέρνηση μειοψηφίας, η διαδικασία ψήφισης των νόμων αναμένεται ότι θα είναι περίπλοκη.
Ο Μοντενέγκρο έχει δηλώσει ότι, εάν δεν εκλεγεί, θα είναι ανοιχτός στη διαπραγμάτευση βασικών νομοσχεδίων, όπως ο ετήσιος προϋπολογισμός, κατά περίπτωση. Ο Σάντος έχει παρομοίως αφήσει να εννοηθεί ότι θα ήταν ανοιχτός σε διάλογο για χάρη της σταθερότητας της χώρας.
Ιστορική απήχηση
Οι εκλογές στην Πορτογαλία είναι οι τελευταίες κοινοβουλευτικές που διεξάγονται στην Ευρωπαϊκή Ενωση πριν από τις ευρωεκλογές του Ιουνίου.
Ενδεχόμενη στροφή της χώρας προς τα Δεξιά, θα συνιστούσε πλήγμα για τους Σοσιαλιστές, για τους οποίους η κυβέρνηση του Κόστα αποτελούσε ένα από τα λίγα εναπομείναντα προπύργιά τους.
Οι εκλογές έχουν επίσης ιδιαίτερη σημασία στο εσωτερικό, καθώς διεξάγονται μόλις λίγες εβδομάδες προτού η Πορτογαλία τιμήσει την 50ή επέτειο από την Επανάσταση των Γαριφάλων, που ανέτρεψε τη δικτατορία του Εστάντο Νόβο.
Για πρώτη φορά από τότε, ένα ακροδεξιό κόμμα θα μπορούσε να παίξει ρόλο στην ανάδειξη της επόμενης κυβέρνησης.
Ο ηγέτης του Τσέγκα κατά τη διάρκεια 20λεπτης προεκλογικής του ομιλίας καταφέρθηκε εναντίον των διοδίων, των βιαστών, των παιδεραστών, των πελατειακών σχέσεων, ενώ αποκάλεσε τη δεξιά εκλογική συμμαχία «ισπανικό πορνείο». Διαβεβαίωσε παράλληλα το ακροατήριο για το ότι αποτελεί την «τελευταία ελπίδα» της χώρας.
Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, ο Ρεμπέλο ντε Σόουζα από την πλευρά του έκανε λόγο για «νοσταλγούς» του καθεστώς του δικτάτορα Αντόνιο ντε Ολιβέιρα Σαλαζάρ.
Πρόσθεσε, ωστόσο, ότι η επανάσταση έγινε με σκοπό να σφυρηλατηθεί μία δημοκρατία που είναι ικανή να αγκαλιάσει ακόμη και «αντιφιλελεύθερους και αντιδημοκράτες» και ότι τα ιδανικά της θα συνεχίσουν να ζουν «όσο υπάρχουν εκατομμύρια ελεύθεροι και ισότιμοι υποστηρικτές της δημοκρατίας στη χώρα».
Κάλεσμα σε «ανατροπή»
Ο Βεντούρα στο παρελθόν έχει επιτεθεί κατά του πληθυσμού των Ρομά της Πορτογαλίας, κοινότητας που έχει προσπαθήσει στο παρελθόν να δαιμονοποιήσει συνδέοντάς τη με «χρόνια προβλήματα συνυφασμένα με την εξάρτηση από επιδόματα, την παραβατικότητα και τη βία».
Επίσης, η μετανάστευση αποτελεί σημαντικό ζήτημα για τους ψηφοφόρους τους.
Ωστόσο, στην τελευταία του προεκλογική ομιλία απέφυγε την άμεση αναφορά στα δύο παραπάνω ζητήματα και επιδίωξε να «επενδύσει» στην πολιτική απογοήτευση και τις ανησυχίες των πολιτών για την ακρίβεια και τη διαφθορά.
Υπογράμμισε ότι «ποτέ στην ιστορία της Πορτογαλίας δεν υπήρξε μεγαλύτερη πιθανότητα να ανατραπεί το δικομματικό σύστημα που μας σκοτώνει τα τελευταία 50 χρόνια», προσθέτοντας: «Ποτέ δεν ήμασταν τόσο κοντά».
Με πληροφορίες από Reuters, AP
