Υπό τεράστια πίεση να βρει δισεκατομμύρια ευρώ για να στηρίξει τον στρατό της Ουκρανίας και να γεμίσει τα οπλοστάσια των μελών της, η Ευρωπαϊκή Ενωση ανακοίνωσε χθες, Τετάρτη, ότι επινόησε νόμιμο τρόπο για να χρησιμοποιήσει τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Παράλληλα, αναζητά μηχανισμούς για την ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας της.
Οι εξελίξεις αποτελούν σημαντικό ορόσημο, καθώς η αμερικανική χρηματοδότηση για την Ουκρανία παραμένει κολλημένη στο Κογκρέσο, ενώ η άμυνα του Κιέβου υποχωρεί λόγω ελλείψεων σε πυρομαχικά, βλήματα πυροβολικού και πυραύλους, όπως επισημαίνουν οι ΝΥΤ σε τους ανάλυσή τους, με αφορμή τη Σύνοδο Κορυφής στις Βρυξέλλες που ξεκινά σήμερα Πέμπτη.
Η Ευρωπαϊκή Ενωση εξετάζει διάφορους τρόπους για να βρει μετρητά για αμυντικές αγορές. Ο στόχος «να πληρώσει η Ρωσία» για το οπλοστάσιο της Ουκρανίας και για την ανοικοδόμησή της έχει γίνει δημοφιλές σύνθημα μεταξύ των συμμάχων.
Ωστόσο, η πολιτική εφαρμογή του έχει αποδειχθεί δύσκολη, κυρίως λόγω νομικών ανησυχιών σχετικά με τη ρευστοποίηση των ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων που έχουν παγώσει στο πλαίσιο των κυρώσεων.
Επειτα από μήνες πολιτικής διαμάχης, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή φέρεται να βρήκε τρόπο να χρησιμοποιήσει τα κέρδη από αυτά τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία προς όφελος της Ουκρανίας, με το μεγαλύτερο μέρος τους να πηγαίνει σε στρατιωτική υποστήριξη του Κιέβου.
Πώς θα λειτουργήσει το σχέδιο
Το σχέδιο, το οποίο πρόκειται να εξετάσουν οι ηγέτες της Ε.Ε. που συναντώνται στις Βρυξέλλες σήμερα Πέμπτη, θα μπορούσε να παράσχει στην Ουκρανία έως και 3 δισ. ευρώ ετησίως ή έως και 15 δισ. ευρώ από το 2023 έως το 2027, ανάλογα με τις συνθήκες της αγοράς.
Η πρώτη πληρωμή προς το Κίεβο θα μπορούσε να γίνει ήδη από τον Ιούλιο, ανέφερε η Επιτροπή την Τετάρτη.
Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία πριν από δύο και πλέον χρόνια, οι Δυτικές χώρες έκαναν το ασυνήθιστο βήμα να δεσμεύσουν περισσότερα από 330 δισ. δολ. σε περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής κεντρικής τράπεζας που βρίσκονται στο εξωτερικό.
Το μεγαλύτερο μέρος αυτών –πάνω από 217 δισ. δολ.– βρίσκεται στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Με τις πληρωμές προς τη Ρωσία να έχουν μπλοκαριστεί λόγω των κυρώσεων, η Μόσχα δεν μπόρεσε να αποκτήσει πρόσβαση σε αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, να τα πουλήσει ή να επωφεληθεί από τους τόκους από αυτά.
Ως εκ τούτου, τα μετρητά που προέκυψαν από τα περιουσιακά στοιχεία παρέμειναν στο εξωτερικό, με το μεγαλύτερο μέρος τους να βρίσκονται στη Euroclear, εταιρεία χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών στο Βέλγιο.
Σύμφωνα με το σχέδιο της Ε.Ε., το 97% των κερδών που προκύπτουν από αυτά τα περιουσιακά στοιχεία, από τις 15 Φεβρουαρίου θα πηγαίνουν στην Ουκρανία.
Εταιρείες όπως η Euroclear θα διατηρούν το 3% για τη χρηματοδότηση των συνεχιζόμενων και μελλοντικών δικαστικών διενέξεων με τη Ρωσία, που προσπαθεί να ανακτήσει τα περιουσιακά στοιχεία και τα έσοδά της.
Φέτος, το 90% αυτού του απροσδόκητου ποσού θα πάει στη χρηματοδότηση όπλων για την Ουκρανία, όπως ανακοίνωσε η Επιτροπή, ενώ το υπόλοιπο προορίζεται για το ταμείο του Ε.Ε. για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
«Οι Ρώσοι δεν θα είναι πολύ χαρούμενοι», δήλωσε αυτή την εβδομάδα ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο κορυφαίος διπλωμάτης της Ε.Ε. Το ποσό των χρημάτων, πρόσθεσε, «δεν είναι εξαιρετικό, αλλά δεν είναι αμελητέο».
Ποιες ανησυχίες εκφράζονται
Προηγούμενη εκδοχή του σχεδίου καθυστέρησε δύο φορές κατά τη διάρκεια του 2023 λόγω διαφωνιών μεταξύ των κρατών-μελών και ανησυχιών της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Η τράπεζα προειδοποίησε ότι η χρήση περιουσιακών στοιχείων από την κεντρική τράπεζα άλλης χώρας θα μπορούσε να αμαυρώσει τη φήμη της Ευρώπης ως ασφαλούς τόπου αποθήκευσης χρημάτων, γεγονός που θα μπορούσε να βλάψει τη φιλοδοξία της Ε.Ε. να αυξήσει τη διεθνή χρήση του κοινού νομίσματος, του ευρώ.
Ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Μπρούνο Λε Μερ έχει υποστηρίξει ότι η άμεση ανάληψη περιουσιακών στοιχείων της ρωσικής κεντρικής τράπεζας θα παραβίαζε το διεθνές δίκαιο.
Πάντως, μέλη της G7, σύμφωνα με πηγές που επικαλείται ο Guardian, έχουν ήδη προχωρήσει περισσότερο από την Ε.Ε. και εξετάζουν αν θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιήσουν τα κεφάλαια των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, που περιλαμβάνουν χρυσό, μετρητά και ομόλογα και έχουν δεσμευθεί στις χώρες τους.
Κύρια μεταξύ των ανησυχιών των ηγετών είναι η προοπτική να διατάξουν διεθνή δικαστήρια την επιστροφή όλων των χρημάτων στη Ρωσία.
«Πρόκειται για περίπλοκη πρόταση, επειδή είναι απολύτως μοναδική και είναι η πρώτη φορά που γίνεται κάτι τέτοιο, με κάθε είδους επιπτώσεις όσον αφορά τις νομικές προεκτάσεις και δυνητικά με συστημικούς, χρηματοπιστωτικούς και οικονομικούς κινδύνους», ανέφερε διπλωμάτης που επίσης επικαλείται ο Guardian.
Οπως είχε προβλέψει ο Μπορέλ, οι Ρώσοι εξοργίστηκαν με την πρόταση. «Πρόκειται για ξεκάθαρη ληστεία και κλοπή», δήλωσε η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών,Μαρία Ζαχάροβα, χθες Τετάρτη, όπως μετέδωσε το ρωσικό πρακτορείο ειδήσεων TASS.
Ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου, Ντμίτρι Πεσκόφ, ήταν πιο συγκρατημένος. «Οι Ευρωπαίοι έχουν πλήρη επίγνωση της ζημίας που μπορεί να προκαλέσουν τέτοιες αποφάσεις τόσο στην οικονομία τους όσο και στην εικόνα τους, στη φήμη τους ως αξιόπιστων εγγυητών του απαραβίαστου της ιδιοκτησίας», ανέφερε το Tass.
Υπάρχουν άλλοι μηχανισμοί;
Η Ευρωπαϊκή Ενωση θα χρειαστεί πολλά δισεκατομμύρια για να συνεχίσει να στηρίζει την Ουκρανία και να ενισχύσει τη δική της άμυνα. Ιδίως ενόψει της διαφαινόμενης πιθανότητας διακοπής της αμερικανικής βοήθειας προς τη χώρα υπό την προεδρία του Τραμπ.
Τα οπλοστάσια στα 27 κράτη-μέλη έχουν εξαντληθεί έπειτα από δύο χρόνια μεταφοράς όπλων και πυρομαχικών στην Ουκρανία.
Η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία έχει ξεκαθαρίσει ότι χρειάζεται περισσότερες εγγυήσεις και προκαταβολικές επενδύσεις προτού μπορέσει να αυξήσει την παραγωγή.
Η ανάπτυξη ολοκληρωμένης στρατιωτικής βιομηχανίας αποτελεί νέο πεδίο για την Ευρωπαϊκή Ενωση, η οποία υπήρξε μία κυρίως οικονομική και εμπορική συμμαχία, όπως αναφέρεται στην ανάλυση των ΝΥΤ.
Ωστόσο, η ανάγκη των Ευρωπαίων να επενδύσουν στην άμυνα έγινε πιο επιτακτική μετά τις πρόσφατες δηλώσεις του τέως προέδρου και πιθανού υποψήφιου των Ρεπουμπλικανών για τις προεδρικές εκλογές, Ντόναλντ Τραμπ.
Τον περασμένο μήνα δήλωσε ότι θα αντιταχθεί στην υπεράσπιση ευρωπαϊκών κρατών-μελών που δεν είναι συνεπή ως προς τις υποχρεώσεις του έναντι του ΝΑΤΟ και ότι θα «ενθαρρύνει» τη Ρωσία να «κάνει ό,τι διάολο θέλει» στην Ευρώπη.
«Για δεκαετίες, η Ευρώπη δεν έχει επενδύσει αρκετά στην ασφάλεια και την άμυνά της», δήλωσε ο Σαρλ Μισέλ, πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, σε επιστολή του προς τους ηγέτες της Ε.Ε. που συνεδριάζουν στις Βρυξέλλες.
«Τώρα που αντιμετωπίζουμε τη μεγαλύτερη απειλή για την ασφάλεια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, είναι καιρός να λάβουμε ριζικά και συγκεκριμένα μέτρα για να είμαστε έτοιμοι αμυντικά και να θέσουμε την οικονομία της Ε.Ε. σε “πολεμική βάση”. Αυτό σημαίνει ότι ξοδεύουμε περισσότερα και αγοράζουμε περισσότερα από κοινού, άρα πιο αποτελεσματικά», πρόσθεσε.
«Πρέπει επίσης να διασφαλίσουμε ότι η αμυντική βιομηχανία θα έχει πρόσβαση σε ιδιωτικά και δημόσια κεφάλαια», ανέφερε ο ίδιος.
Κατά τη σύνοδο κορυφής της Πέμπτης, οι ηγέτες της Ε.Ε. θα συζητήσουν το αν η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων θα αναλάβει το εγχείρημα των αμυντικών αγορών – σημαντική μετατόπιση της στρατηγικής και του σκοπού της από την κλιματική αλλαγή και την πράσινη ενέργεια, υπογραμμίζοντας την επείγουσα ανάγκη για ενίσχυση των στρατιωτικών δυνατοτήτων.
Ορισμένα κράτη-μέλη θα ήθελαν η Ε.Ε. να εκδώσει από κοινού ομόλογα για να συγκεντρώσει φθηνή χρηματοδότηση για την άμυνα. Αλλά αυτό δεν είναι δημοφιλές μεταξύ των πλουσιότερων κρατών, κυρίως της Γερμανίας.
Η Ε.Ε. διαθέτει επίσης το Ευρωπαϊκό Ταμείο (ή Διευκόλυνση) Ειρήνης, έναν εκτός προϋπολογισμού «κουμπαρά», τον οποίο έχει αξιοποιήσει για αμυντικές αγορές για την Ουκρανία. Η Γαλλία έχει εκφράσει την άποψη ότι αυτό το ταμείο θα πρέπει να πληρώνει μόνο για εξοπλισμό made in Europe.
Η Τσεχία, τέλος, ηγείται ομάδας που έχει ήδη εξασφαλίσει 300.000 βλήματα για την Ουκρανία, τα αποθέματα της οποίας μειώνονται επικίνδυνα.
Πηγή: New York Times, Guardian, Reuters, AP