Οι καταιγιστικές εξελίξεις στο διπλωματικό πεδίο τις τελευταίες ημέρες, με τις προτάσεις και αντιπροτάσεις για την κατάπαυση του πυρός, κάνουν ορισμένους αναλυτές να αναρωτιούνται εάν οι δύο πλευρές επιθυμούν πραγματικά συμφωνία. Ο επικεφαλής του προγράμματος μεσανατολικών μελετών του ινστιτούτου CSIS στην Ουάσιγκτον, Τζον Ολτερμαν, εκτιμά πως είναι πιθανό η Χαμάς να σκέφτηκε «ότι η επίσπευση μεγάλης στρατιωτικής επιχείρησης στη Γάζα από το Ισραήλ θα άξιζε τον κόπο, καθώς θα οδηγούσε σε διπλωματικό αποκλεισμό του Τελ Αβίβ και θα διεύρυνε το αμερικανο-ισραηλινό χάσμα».
Την ίδια ώρα, συνεχίζει ο Ολτερμαν, «ο Νετανιάχου ενδέχεται να επιδιώκει τριπλή νίκη με τους βομβαρδισμούς και τη νέα επιχείρηση: να υποχρεώσει τη Χαμάς σε συνθηκολόγηση, να δείξει στο ισραηλινό κοινό ότι χτυπάει τη Ράφα –όπως υποσχέθηκε– και να λάβει εύσημα από την κυβέρνηση Μπάιντεν για την αυτοσυγκράτησή του και την απόφασή του να μη διατάξει την κατάληψη της Ράφα, ικανή να οδηγήσει σε ανθρωπιστική καταστροφή.
«Υπάρχουν εδώ μυστικά που αγνοώ. Την ίδια ώρα, καμία πλευρά δεν γνωρίζει πόσο θα αντέξει η άλλη και δεν μπορεί να εκτιμήσει σωστά τις κινήσεις της», τονίζει ο Ολτερμαν.
Ο Χαλέντ Ελγκίντι, αναλυτής του Middle East Institute και πρώην σύμβουλος Παλαιστινίων ηγετών σε παλαιότερες διαπραγματεύσεις, σημειώνει ότι παραμένει καχύποπτος για την πρόθεση του Νετανιάχου να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός, δεδομένης της πολιτικής της κυβέρνησής του. «Δεν πιστεύω ότι οι κινήσεις του ισραηλινού στρατού στη Ράφα και οι διαταγές εκκένωσης αποτελούν διαπραγματευτική τακτική. Ο Νετανιάχου χρειάζεται την εισβολή στη Ράφα προκειμένου να παραμείνει στην εξουσία και να εξευμενίσει τους φανατικούς στον κυβερνητικό συνασπισμό. Ο πρωθυπουργός έχει ελάχιστα να κερδίσει από μια συμφωνία κατάπαυσης του πυρός και πολλά να χάσει», λέει ο Ελγκίντι.
Η αμοιβαία αυτή καχυποψία μεταξύ των δυο πλευρών καθιστά κάθε συμφωνία ιδιαίτερα δυσχερή. Ενώ Ισραήλ και Χαμάς έμοιαζε να έχουν συμφωνήσει γύρω από τη φύση της πρώτης φάσης της κατάπαυσης του πυρός και της απελευθέρωσης ομήρων, διαφωνίες παρέμεναν σχετικά με λεπτομέρειες των αντίπαλων προτάσεων. Η κυριότερη διχογνωμία, όμως, αφορά το εάν μία συμφωνία θα σημάνει το τέλος του πολέμου.
Οι διαπραγματευτές προσπάθησαν να αξιοποιήσουν τη δοκιμασμένη τακτική της χρήσης αμφίσημης γλώσσας με τόση ασάφεια ώστε να επιτρέπει στην κάθε πλευρά να την ερμηνεύσει κατά το δοκούν. Το προσχέδιο συμφωνίας προβλέπει έτσι ότι οι δύο πλευρές θα αξιοποιήσουν την προσωρινή κατάπαυση του πυρός για να επιτύχουν «βιώσιμη ηρεμία». Η Χαμάς θέλει ο όρος αυτός να σημαίνει μόνιμη κατάπαυση του πυρός, ενώ το Ισραήλ δεν επιθυμεί να δεσμευθεί ρητά σε κάτι τέτοιο.
Αμερικανοί αξιωματούχοι επέλεξαν να συντηρήσουν την ασάφεια του όρου «βιώσιμη ηρεμία», ελπίζοντας ότι άπαξ και τα όπλα σιγήσουν για έξι και μετά δώδεκα εβδομάδες, η ορμή της ειρηνευτικής διαδικασίας θα είναι πια ασυγκράτητη. Τις τελευταίες ημέρες, οι διαπραγματεύσεις πέρασαν από το στάδιο της αισιοδοξίας σε αυτό της απειλούμενης κατάρρευσης, παρά την προσπάθεια της Χαμάς να διατηρήσει ζωντανή τη διαδικασία. «Ο Μπάιντεν συνεχίζει να προσπαθεί να συμβιβάσει όλες τις πλευρές. Προειδοποιεί τον Νετανιάχου ότι μια εισβολή στη Ράφα είναι πολύ κακή ιδέα, ενώ πιέζει με κάθε τρόπο τη Χαμάς, προκειμένου να απελευθερώσει ομήρους», εξηγεί η Μάρα Ράντμαν, πρώην ειδική απεσταλμένη του προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στη Μέση Ανατολή.
Οι τελευταίες δύο εβδομάδες υπήρξαν οι πλέον αγωνιώδεις διπλωματικά από την 7η Οκτωβρίου. Υστερα από μήνες διαπραγματευτικού αδιεξόδου, το Ισραήλ επέστρεψε στο τραπέζι στις 26 Απριλίου με πρόταση, η οποία, σύμφωνα με Αμερικανούς αξιωματούχους, άλλαξε τη δυναμική και προσέφερε σοβαρή ελπίδα για συμφωνία.
Το Ισραήλ έμοιαζε να συμφωνεί σε εκεχειρία 42 ημερών και σε αποφυλάκιση εκατοντάδων Παλαιστινίων. Η Χαμάς επρόκειτο να απελευθερώσει 33 ομήρους, κυρίως γυναίκες, ηλικιωμένους άνδρες και ασθενείς και τραυματίες, καθώς και σορούς ομήρων που πέθαναν αφότου αιχμαλωτίσθηκαν. Το Ισραήλ επρόκειτο να αποσύρει τις δυνάμεις του από κατοικημένες ζώνες και θα επέτρεπε στους κατοίκους να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
